Liệt Nửa Người và Không Nói Được

Trường hợp bệnh lýBà Ng. t. H. 61 tuổi làm thợ nấu ở một nhà hàng ăn, biết bị cao huyết áp từ 3 năm nhưng vì không có bảo hiểm sức khỏe nên không chữa. Đầu năm 2010 trong khi về ăn Tết và thăm gia đình ở Việt nam bỗng một hôm bà bị nhức đầu và nói ngọng, thân nhân cạo gió nhưng không bớt. Chồng bà có người quen tên là cô Mười, trước làm y tá nay đã nghỉ hưu ở gần nhà nên gọi cô đến nhờ coi hộ. Cô Mười đang đi chợ,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Liệt Nửa Người và Không Nói Được Liệt Nửa Người và Không Nói Được Trường hợp bệnh lý- Bà Ng. t. H. 61 tuổi làm thợ nấu ở một nhà hàng ăn, biết bị cao huyếtáp từ 3 năm nhưng vì không có bảo hiểm sức khỏe nên không chữa. Đầunăm 2010 trong khi về ăn Tết và thăm gia đình ở Việt nam bỗng một hôm bàbị nhức đầu và nói ngọng, thân nhân cạo gió nhưng không bớt. Chồng bà cóngười quen tên là cô Mười, trước làm y tá nay đã nghỉ hưu ở gần nhà nêngọi cô đến nhờ coi hộ. Cô Mười đang đi chợ, bỏ về nhà lấy đồ nghề đếnthăm, đo huyết áp 175/110, nói “chắc là bị ‘trúng gió rồi” bèn chở đi bệnhviện ngay chiều hôm đó. Ông cho biết: “Khi vào nhà thương bà vẫn tỉnh,vẫn đi được, chỉ nói khó, nhưng vì hôm đó là chủ nhật nên phải chờ đến hômsau để chụp CT. Ngày hôm sau bà không còn nói được nữa và bị liệt nửangười bên phải, được điều trị hạ áp, hạ mỡ và tập vật lý trị liệu, ra viện sau 3tuần để tiếp tục điều trị ở ngoại trú”. Bà trở lại Hoa kỳ vào cuối năm 2010, một người con gái phải ở nhà đểcoi sóc bà. Cô con gái dìu bà đến phòng khám. Bà đi khó khăn, tay trái chốnggậy, chân phải cứng đơ, tay phải co quắp, các ngón co lại, bàn tay ngửa rangoài, không còn liệt mặt, có vẻ ngơ ngác, huyết áp 165/114, mạch 103. Cô con gái đỡ bà ngồi lên bàn khám, cho biết bà vốn thuận tay phảinhưng đã tập ăn dùng muỗng bằng tay trái, tự dùng nhà vệ sinh được nhưngkhông tự tắm rửa và tự mặc quần áo được, thỉnh thoảng có thể nói được một,hai tiếng nhưng không nói được một câu có nghĩa. Khi người khám thử duỗicánh tay phải, bà nói được một tiếng “đau”. Bà có thể làm một động tác đơn giản như thè lưỡi khi nghe bảo “thèlưỡi ra” đồng thời người khám cũng thè lưỡi, hoặc ngồi xuống khi người nóicũng chỉ ghế cho bà ngồi. Khi hỏi “Tên bà là gì?”, bà ngơ ngác, lắc đầu sau đó quay sang cô connhư để cầu cứu. Cô con nhắc lại câu hỏi, bà lại lắc đầu. Cô nói: “Tên làHoa”, bà nói theo: “Hoa”. Khi đưa cho bà cái bút và hỏi là cái gì, bà lúng túng, lắc đầu. Khi nghenhắc: “Cái bút”, bà có vẻ nhận ra và nói: “Bút”. Bà đã được làm điện tim và siêu âm tim, chưa được siêu âm độngmạch cảnh, CT não cản quang cho thấy một vùng nhũn não rộng (infarction)ở bán cầu trái, bao gồm thùy thái dương, phần sau và sâu của thùy trán vàthùy đính thuộc phạm vi tưới máu của động mạch não giữa. Vùng nhũn nãotrải rộng về phía trong liên hệ đến nhánh sau của bao trong (internal capsule)và phần sâu của cuống não trái (cerebral peduncle). Khi đề nghị làm các xét nghiệm bổ túc, cô con nói: “Con chỉ muốncho mẹ con khỏi bệnh, đi lại và nói được như trước, dù phải tốn bao nhiêucũng được”. Tôi thẳng thắn nói: “Bà đã bị tai biến, tắc một mạch máu làm hư hoạimột vùng rộng lớn trong não làm cho bị liệt nửa người và không nói được.Sự phục hồi có thể xảy ra trong 6 tháng đầu, sau đó khả năng thuyên giảmrất ít. Sự điều trị bây giờ nhằm kiểm soát huyết áp, hạ mỡ, để ngừa không bịtai biến nữa; bà không thể khỏi trở lại như trước được”. Cô òa lên khóc. Bà mẹ ngơ ngác nhìn, không hiểu tại sao! Bàn luận Ta hiểu và thông cảm sự đau buồn của chồng con bệnh nhân khi thấyngười thân của mình bị tàn phế, cùng sống trong một nhà mà bỗng nhiên trởnên xa cách, không tiếp xúc được, không trao đổi ý nghĩ và tình cảm được,vốn đã làm việc mà nay lại phải lệ thuộc vào con cái trong đời sống hàngngày từ vệ sinh cơ thể đến đi lại. 1). Tai biến mạch máu não do nhiều nguyên nhân nhưng thông thườngdo thuyên tắc mạch máu não, vỡ mạch máu não hay do xuất huyết dướimạng nhện. Ở Hoa kỳ khoảng 80% tai biến mạch não do thuyên tắc mạch,chừng 20% do xuất huyết não, tỉ lệ xuất huyết não ở người Việt nam caohơn nhưng cũng giảm dần khi sự điều trị cao huyết áp tốt hơn. Thuyên tắc mạch não do hẹp lòng động mạch vì xơ vữa động mạchhay vì huyết khối từ tim hay từ một động mạch lớn di chuyển đến. Khi độngmạch bị tắc, vùng não do động mạch nuôi dưỡng bị hoại tử trong 4 phút, mộtvùng trung gian (penumbra) thiếu năng lượng bị hoại tử dần dần. Sự điều trị nhằm cứu vãn vùng lân cận đang bị đe dọa này. Từ 1996FDA chấp thuận cho dùng chất hoạt hóa plasminogen mô (tissueplasminogen activator-tPA) để làm tan cục máu đông cho những người cóchỉ định trong thời gian 3 giờ sau tai biến, thời gian này được kéo dài đến 4giờ 30 phút. Sự điều trị là một cuộc chạy đua với tử thần và hoại tử tế bào. Uớc tính cứ mỗi phút trôi qua có 1.9 triệu tế bào não bị chết, mỗi 15phút chậm trễ làm tăng thêm 5% tỉ lệ tử vong tại bệnh viện. Ở Hoa kỳ 28,3%bệnh nhân đến bệnh viện trước 60 phút, 31,7% đến trong thời gian từ 61-180phút (onset-to-door time). Thời gian trung bình từ khi đến bệnh viện đến khiđược tiêm thuốc là 75 phút (door-needle time). Chỉ có 26.6% những ngườicó chỉ định được tiêm truyền tPA trong vòng 60 phút sau khi đến bệnh viện.Tiêm truyền tPA tron ...