Luật tục địa phương và luật pháp của nhà nước trong quản lý rừng: Nghiên cứu trường hợp tại một cộng đồng người Dao ở miền núi phía Bắc, Việt Nam

Bài viết trình bày kết quả nghiên cứu về cộng đồng người Dao ở miền núi phía Bắc, Việt Nam. Nghiên cứu về luật tục địa phương và luật phát của nhà nước trong quản lý rừng. Mời các bạn tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luật tục địa phương và luật pháp của nhà nước trong quản lý rừng: Nghiên cứu trường hợp tại một cộng đồng người Dao ở miền núi phía Bắc, Việt NamBµi 18LuËt tôc ®Þa ph−¬ng vµ luËt ph¸p cña Nhµ n−íctrong qu¶n lý rõng: nghiªn cøu tr−êng hîp t¹i métcéng ®ång ng−êi Dao ë miÒn nói phÝa B¾c, ViÖt NamTh¹c sÜ T« Xu©n PhócTrung t©m Sinh th¸i N«ng nghiÖp§¹i häc N«ng nghiÖp I - Hµ NéiTãm t¾tBµi viÕt tr×nh bµy c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ céng ®ång ng−êi Dao t¹i b¶n Yªn thuéc vïngmiÒn nói phÝa B¾c cña ViÖt Nam. §èi víi ng−êi d©n ë b¶n, rõng lµ nhµ, lµ nguån sèng. Rõng lµn¬i ®Ó hä canh t¸c, ch¨n th¶ gia sóc, cung cÊp c¸c s¶n phÈm gç vµ phi gç. Rõng cßn ®ãng vai trßquan träng trong ®êi sèng v¨n ho¸ cña ng−êi d©n. §èi víi ng−êi d©n ë ®©y, rõng lµ tµi s¶n chungvµ mäi ng−êi trong b¶n ®Òu cã quyÒn tiÕp cËn. §Ó b¶o vÖ nguån tµi nguyªn vËt chÊt vµ v¨n ho¸nµy, ng−êi d©n ®· thiÕt lËp nh÷ng quy ®Þnh ®Ó b¶o vÖ nguån tµi nguyªn nµy.Trong khi ®ã, chÝnh phñ coi rõng lµ nguån tµi nguyªn vËt chÊt quan träng cÇn ph¶i ®−îcb¶o vÖ vÒ gç, rõng ®Çu nguån nh»m tèi ®a ho¸ trong sö dông tiÒm n¨ng, ®iÒu nµy ®−îc thùc hiÖnth«ng qua rÊt nhiÒu c¸c chÝnh s¸ch kh¸c nhau. Víi nhËn thøc r»ng hé gia ®×nh lµ ®¬n vÞ phï hîptrong b¶o vÖ nguån tµi nguyªn rõng, chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ®−a ra gÇn ®©y ®· chuyÓn quyÒnsö dông ®Êt tõ h×nh thøc Nhµ n−íc sang hé gia ®×nh. Nh÷ng chÝnh s¸ch nµy kh«ng cho phÐp duytr× h×nh thøc canh t¸c n−¬ng rÉy, khai th¸c l©m s¶n tr¸i phÐp.Sù kh¸c nhau gi÷a luËt tôc ®Þa ph−¬ng vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc lµm cho nguån tµinguyªn rõng trë nªn suy tho¸i. Thªm vµo ®ã, c¸c nhãm ng−êi vµ c¸ nh©n cã vÞ trÝ trong ®Þaph−¬ng lîi dông sù kh¸c nhau nµy ®Ó thu lîi cho chÝnh b¶n th©n m×nh th«ng qua viÖc khai th¸c vµbu«n b¸n tr¸i phÐp nguån tµi nguyªn gç rõng.Giíi thiÖuë ViÖt Nam, quan niÖm vÒ rõng gi÷a chÝnh phñ vµ ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng cßn kh¸c nhau.§èi víi ChÝnh phñ, rõng lµ nh÷ng tµi nguyªn kh«ng nh÷ng b¶o vÖ m«i tr−êng mµ cßn lµ n¬i cungcÊp c¸c nhu cÇu vÒ x· héi, kinh tÕ, sinh th¸i cho tÊt c¶ mäi ng−êi. Do vËy, rõng cÇn ph¶i ®−îcb¶o vÖ v× sù bÒn v÷ng cña toµn x· héi. §Ó lµm ®−îc ®iÒu nµy, ChÝnh phñ ®· ban hµnh c¸c quy®Þnh còng nh− thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh ®Ó xo¸ bá nh÷ng g× ®−îc coi lµ c¸c nguyªn nh©n dÉn®Õn suy tho¸i nguån tµi nguyªn rõng: canh t¸c n−¬ng rÉy, khai th¸c gç, khai th¸c qu¸ møc c¸cs¶n phÈm phi gç. §èi víi ng−êi Dao - nhãm d©n téc thiÓu sè hiÖn ®ang sèng ë b¶n Yªn, x· T©nMinh, huyÖn §µ B¾c, Hoµ B×nh, rõng kh«ng ph¶i chØ lµ mét nguån sèng mµ cßn ®ãng vai trß rÊtquan träng vÒ v¨n ho¸ vµ x· héi. §Ó b¶o vÖ rõng ng−êi Dao ®· thiÕt lËp nh÷ng luËt tôc ®Þaph−¬ng nh»m sö dông vµ qu¶n lý nguån tµi nguyªn nµy mét c¸ch hîp lý, phï hîp víi hä.Tuy nhiªn, nh÷ng luËt tôc ®Þa ph−¬ng kh¸c víi nh÷ng chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc. Sù kh¸cnhau nµy dÉn tíi sù thay ®æi trong chu kú canh t¸c n−¬ng rÉy, lµm nghÌo ®Êt tõ ®ã dÉn ®Õn sù459suy gi¶m n¨ng suÊt c©y trång, lµm gi¶m nguån tµi nguyªn rõng, vµ g©y ra tranh chÊp gi÷a ng−êid©n vµ c¸n bé ®Þa ph−¬ng vµ gi÷a nh÷ng ng−êi d©n víi nhau. Nh÷ng ng−êi cã vÞ trÝ x· héi lîi dôngsù kh¸c nhau nµy lµm lîi Ých riªng cho m×nh, lµm gi¶m nguån tµi nguyªn rõng. Trong lóc ®ã,chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng thÊt b¹i trong viÖc thùc thi c¸c quy ®Þnh cÇn thiÕt.Bµi viÕt ph©n tÝch sù kh¸c nhau gi÷a chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc vµ luËt tôc ®Þa ph−¬ng.Thªm vµo ®ã, bµi viÕt sÏ t×m hiÓu c¸c ¶nh h−ëng cña sù kh¸c nhau nµy ®èi víi viÖc sö dông vµqu¶n lý nguån tµi nguyªn rõng.Bµi viÕt sÏ chia thµnh 5 phÇn chÝnh, phÇn 1 m« t¶ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ d©n sè, gi¸o dôc, y tÕ,®iÒu kiÖn sinh th¸i, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, khai th¸c c¸c s¶n phÈm gç vµ phi gç. PhÇn 2 t×m hiÓuc¸c luËt tôc ®Þa ph−¬ng vÒ sö dông vµ qu¶n lý ®Êt rõng. PhÇn 3 ph©n tÝch chÝnh s¸ch vµ tiÕn tr×nhthùc hiÖn chÝnh s¸ch t¹i ®Þa ph−¬ng. PhÇn 4 ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ®èi víi nguån tµinguyªn rõng, tËp trung chñ yÕu vµo ®Êt rõng, khai th¸c gç vµ c¸c s¶n phÈm phi gç. PhÇn cuèicòng sÏ ph©n tÝch t¸c ®éng cña sù kh¸c nhau tíi tµi nguyªn rõng vµ cuéc sèng cña ng−êi d©n.I. §Æc ®iÓm vÒ céng ®ångI.1. C¸c ®Æc ®iÓm chungB¶n Yªn lµ mét trong 10 b¶n cña x· T©n Minh. B¶n n»m c¸ch trung t©m huyÖn 32 km vµc¸ch Hµ Néi 123 km. B¶n n»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi Èm ë ®é cao 300 m so víi mÆt n−ícbiÓn, trong ph¹m vi rõng ®Çu nguån s«ng §µ n¬i duy tr× c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i cho c− d©n ë miÒnT©y B¾c vµ vïng ®ång b»ng s«ng Hång. HiÖn t¹i, tæng sè hé lµ 45 víi sè d©n lµ 213 ng−êi.Con ®−êng 433 lµ con ®−êng ®éc nhÊt ch¹y qua b¶n, lµ cÇu nèi giao th«ng gi÷a b¶n víic¸c ®Þa bµn kh¸c. Trong b¶n cßn cã mét con ®−êng thø cÊp, trêi m−a kh«ng thÓ ®i l¹i b»ngph−¬ng tiÖn g× trõ ®i bé. B¶n ch−a ®−îc tiÕp xóc víi ®iÖn l−íi quèc gia mÆc dï nhµ m¸y thuû ®iÖnHoµ B×nh - mét trong nh÷ng nhµ m¸y ®iÖn lín nhÊt §«ng Nam ¸ - n»m t¹i trung t©m tØnh. B¶n vÉnch−a cã trung t©m y tÕ, trong b¶n chØ cã mét tr−êng cÊp I duy nhÊt, häc sinh muèn häc cÊp II ph¶i®i tíi tr−êng t¹i trung t©m x·, c¸ch b¶n 6 km. Häc sinh cÊp III ph¶i häc t¹i trung t©m huyÖn, c¸chb¶n 32 km. Nh×n chung, ng−êi d©n trong b¶n cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp, trung b×nh chØ hÕt líp 3,thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi møc trung b×nh cña quèc gia. Tû lÖ mï ch÷ kho¶ng 18%, cao h¬n nhiÒuso víi møc trung b×nh cña c¶ n−íc.I.2. §Æc ®iÓm sinh th¸iTrªn ®Ønh nói cao lµ diÖn tÝch rõng thø sinh, phÝa d−íi lµ diÖn tÝch n−¬ng rÉy, trªn n−¬ngngoµi c©y l−¬ng thùc, ng−êi d©n cßn trång thªm c¸c lo¹i c©y gç nh− xoan, bå ®Ò. H×nh 1 m« t¶ l¸tc¾t sinh th¸i cña b¶n Yªn.460H×nh II.18.1. L¸t c¾t sinh th¸i b¶n Yªn§Æc ®iÓmth¶m thùcvËtRõng gç, nøa,cä, rõng thøsinhSuèi,®−êng,ruéng n−ícNhµ, tr−ênghäcRõngnøaN−¬ng rÉy (lóa,s¾n, ng« trångxen víi xoan,bå ®ÒRõngtrenøa§Æc ®iÓm®Þa h×nhNói caoBËc thangNói thÊp,thung lòngNóithÊpNói thÊpNóicao§é dèc30 - 600B»ngph¼ngD−íi 200300200300 500I.2.1. S¶n xuÊt n«ng nghiÖpCanh t¸c truyÒn thèng cña ng−êi Dao lµ canh t¸c n−¬ng rÉy. Canh t¸c lóa n−íc chØ míi®−îc ng−êi Dao sö dông tõ khi thµn ...