Lý luận văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới: Một số đột phá trong tư duy

Nội dung của bài viết gồm: đề cao tinh thần biện giải, mạnh mẽ phê phán các giáo điều lý luận xơ cứng, phiến diện; tiếp tục kế thừa di sản lý luận văn học dân tộc, mở rộng biên độ tiếp nhận những điểm thủ của lý luận văn học thế giới...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lý luận văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới: Một số đột phá trong tư duyLý LUËN V¡N HäC VIÖT NAM thêi kú §æI MíI: MíI: Mét sè ®ét ph¸ trong t− duy CAO HåNG(*)H µnh tr×nh ®æi míi lý luËn v¨n häc n−íc nhµ (1986-2012) ®· tr¶i quagÇn 30 n¨m víi nh÷ng chÆng th¨ng ®−êng lèi v¨n hãa, v¨n nghÖ cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam; 4/ Nh÷ng ¶nh h−ëng cña phong trµo ®æi míi trong v¨ntrÇm kh¸c nhau. §©y lµ mét qu·ng thêi nghÖ X« ViÕt vµ Trung Quèc; 5/ §éi ngògian ng¾n ®èi víi lÞch sö v¨n häc d©n téc c¸c nhµ nghiªn cøu víi t− duy khoa häcnãi chung nh−ng ®ñ ®Ó cã thÓ lµm nªn tiÕn bé.(*)nh÷ng chuyÓn biÕn cã tÝnh chÊt “b−íc Sau giai ®o¹n chuyÓn ®éng cã tÝnhngoÆt” cña lý luËn v¨n häc nãi riªng chÊt qu¸ ®é, mang nhiÒu yÕu tè dù b¸otrªn con ®−êng hiÖn ®¹i hãa. ý thøc s©u (1975-1985), lý luËn v¨n häc ViÖt Nams¾c vai trß cña m×nh ®èi víi sù ph¸t b¾t ®Çu ®æi míi râ h¬n tõ sau n¨mtriÓn cña v¨n hãa nãi chung vµ ®êi sèng 1986. Theo dâi tiÕn tr×nh (t¹m thêi chiav¨n häc nãi riªng, lý luËn v¨n häc ®· thêi gian cã tÝnh −íc lÖ) qua hai giaitõng b−íc nç lùc ®æi míi t− duy häc ®o¹n: Tõ 1986 ®Õn 1995 vµ tõ 1996 ®ÕnthuËt, tõng b−íc tiÕn ®Õn kh¼ng ®Þnh nay, cã thÓ kh¸i qu¸t diÖn m¹o lý luËnnh÷ng thµnh tùu quan träng. So víi v¨n häc ViÖt Nam víi mét sè nÐt tiªutr−íc ®©y, lý luËn v¨n häc ë ViÖt Nam biÓu sau:thêi kú §æi míi cã nhiÒu ph−¬ng diÖn I. §Ò cao tinh thÇn biÖn gi¶i, m¹nh mÏ phª ph¸ntr−ëng thµnh v−ît bËc, ®©y chÝnh lµ giai c¸c gi¸o ®iÒu lý luËn x¬ cøng, phiÕn diÖn®o¹n ®Æt nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn cñalý luËn v¨n häc d©n téc trong nh÷ng Nh×n mét c¸ch bao qu¸t, lý luËn v¨ngiai ®o¹n tiÕp theo ë thÕ kû XXI. häc ®æi míi ®· ®Ò cao tinh thÇn biÖn gi¶i, m¹nh mÏ phª ph¸n c¸c gi¸o ®iÒu Cã rÊt nhiÒu nh©n tè néi, ngo¹i sinh lý luËn x¬ cøng, phiÕn diÖn. Tinh thÇnt¸c ®éng ®Õn viÖc ®æi míi v¨n häc nãi nµy ®−îc thÓ hiÖn s«i næi nhÊt ë kho¶ngchung vµ lý luËn v¨n häc nãi riªng, tuy m−êi n¨m ®Çu cña thêi kú §æi míinhiªn n¨m nguyªn nh©n c¬ b¶n sau lµ (1986 - 1995), vµ tÊt nhiªn cã nhiÒu vÊntrùc tiÕp, m¹nh mÏ nhÊt: 1/ Kh¸t väng ®Ò giíi lý luËn ®Ò xuÊt ë thêi gian nµyh−íng vÒ ®æi míi vµ t©m thÕ ®ång thuËn tiÕp tôc ®−îc lµm s¸ng tá ë giai ®o¹ncña toµn x· héi - Sù vËn ®éng cïng tiÕp theo.chiÒu víi thÕ giíi hiÖn ®¹i; 2/ Sù ph¸ttriÓn cña s¸ng t¸c v¨n häc; 3/ §æi míi (*) TS., §¹i häc Th¸i Nguyªn.Lý luËn v¨n häc ViÖt Nam... 17 Tinh thÇn biÖn gi¶i, xíi lËt ®ã lµ sù luËn vÒ ph−¬ng ph¸p s¸ng t¸c hiÖn thùctù phª ph¸n, tù ph¶n tØnh ®èi víi nh÷ng XHCN.m« thøc hãa cña lý luËn v¨n häc, kh«ng VÒ t− t−ëng v¨n nghÖ m¸c xit,cßn thÝch øng víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ph−¬ng ch©m lµ võa kiªn tr× t− t−ëngs¸ng t¸c v¨n häc nghÖ thuËt, ®Þnh gi¸ Marx-Lenin, võa ph¶i cã nh÷ng ®èi s¸chl¹i mét sè gi¸ trÞ bÞ coi lµ nhÊt thêi, míi mÎ, linh ho¹t ®Ó thÝch øng víi hoµnthËm chÝ lµ gi¸ trÞ ¶o, nh÷ng ph−¬ng c¶nh míi. T− duy lý luËn ®æi míi ®· coiph¸p t− duy, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn v¨n nghÖ m¸c xÝt võa nh− mét®· tõng ®−îc coi lµ khoa häc, lµ tèi −u thµnh tùu trÝ tuÖ cña nh©n lo¹i, võa nh−giê béc lé nh÷ng bÊt cËp, thËm chÝ chÝnh lµ ®èi t−îng ®Ó nghiªn cøu, tiÕp nhËn, bænã lµ nguyªn nh©n g©y nªn sù tr× trÖ sung vµ ph¸t triÓn, nã hoµn toµn kh«ngcña nÒn v¨n häc. Tinh thÇn nµy còng ph¶i lµ lo¹i lý luËn duy nhÊt hµm chøa®ång thêi thÓ hiÖn ë viÖc kh«i phôc, tr¶ ch©n lý bÊt biÕn cña v¨n häc nghÖ thuËtl¹i gi¸ trÞ ®Ých thùc cho nh÷ng hiÖn nh− nhiÒu n¨m tr−íc ®©y chóng ta tõngt−îng v¨n häc ®· bÞ ®¸nh gi¸ kh«ng nghÜ. §©y kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò “xem®óng víi nh÷ng phÈm chÊt vèn cã cña nhÑ” hoÆc “lµm sai lÖch”, “h¹ bÖ thÇnnã. Trªn tinh thÇn phª ph¸n kh¸ch t−îng” mµ chÝnh lµ sù t«n vinh, ph¸t huyquan khoa häc c¸i cò, lý luËn ®−a ra lý luËn v¨n nghÖ m¸c xÝt trong c¸i nh×nnh÷ng ®Ò xuÊt khoa häc míi. biÖn chøng, khoa häc vµ ®óng ®¾n nhÊt, B¾t ®Çu tõ mèc khëi ®iÓm n¨m 1986 lµ nhËn thøc quan träng trong sù vËn(sau §¹i héi VI cña §¶ng), trªn v¨n ®µn ®éng ®æi míi ý thøc hÖ cña lý luËn v¨ntõ Nam ra B¾c lÇn l−ît diÔn ra nhiÒu häc ViÖt Nam thêi kú ®æi míi.cuéc th¶o luËn, tranh biÖn s«i næi vÒ c¸c Trong lý luËn v¨n nghÖ m¸c xÝt, lývÊn ®Ò lý luËn v¨n häc. Cã thÓ nãi, luËn ph¶n ¸nh cã ý nghÜa hµng ®Çu ®Ó®−êng lèi ®æi míi vµ t− t−ëng chØ ®¹o gi¶i thÝch vÒ nghÖ thuËt, chÝnh v× thÕcña §¶ng: “Nh×n th¼ng vµo sù thËt, ph−¬ng diÖn nµy ®· ®−îc giíi lý luËn®¸nh gi¸ ®óng sù thËt, nãi ®óng sù ...