Lý luận về y học hạt nhân part 8

Từ đó có khái niệm liều t−ơng đ−ơng (Equivalent dose). Liều t−ơng đ−ơng l tích số của liều hấp thụ với yếu tố chất l−ợng tia. Trong hệ SI, liều t−ơng đ−ơng đ−ợc tính bằng J/ kg hay còn gọi l Sievert (Sv). Bức xạ Alpha (α): có tác dụng phá huỷ mạnh, ít đ−ợc dùng trong lâm s ng. Các loại đvpx nhân tạo thông dụng đều không phát tia Alpha.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lý luận về y học hạt nhân part 8 Y Häc H¹t Nh©n 2005Tõ ®ã cã kh¸i niÖm liÒu t−¬ng ®−¬ng (Equivalent dose). LiÒu t−¬ng ®−¬ng l tÝch sècña liÒu hÊp thô víi yÕu tè chÊt l−îng tia. Trong hÖ SI, liÒu t−¬ng ®−¬ng ®−îc tÝnhb»ng J/ kg hay cßn gäi l Sievert (Sv). Bøc x¹ Alpha (α): cã t¸c dông ph¸ huû m¹nh, Ýt ®−îc dïng trong l©m s ng. C¸clo¹i ®vpx nh©n t¹o th«ng dông ®Òu kh«ng ph¸t tia Alpha. Bøc x¹ Bªta (β): B¶n chÊt l c¸c ®iÖn tö (electron) v th−êng do §VPX nh©n t¹oph¸t ra. Chóng dÔ bÞ hÊp thô bëi líp vËt chÊt ®i qua nªn cã qu ng ch¹y ng¾n. Trongc¸c m« sinh häc chØ ®i ®−îc v i milimet. Lo¹i bøc x¹ n y cho hiÖu øng sinh häc ®¸ngkÓ v× cã ®é ion ho¸ lín. TÝnh chän läc vÒ vÞ trÝ trong ®iÒu trÞ cao. Cã thÓ nãi, ®iÒu trÞb»ng ph−¬ng ph¸p chiÕu trong chÝnh l ®iÒu trÞ b»ng tia Bªta. §èi víi §VPX võa ph¸tBªta, Gamma th× trªn 95% hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ l do tia Bªta. Bøc x¹ Gamma (γ): B¶n chÊt gièng tia X, cã kh¶ n¨ng ®©m xuyªn lín nªn cã Ýchlîi nhiÒu trong ®iÒu trÞ b»ng ph−¬ng ph¸p chiÕu ngo i. Khi ®−a §VPX v o trong c¬thÓ, vai trß ®iÒu trÞ cña tia Gamma kh«ng lín v× ®é ion ho¸ trong m« thÊp, tÝnh ®ÆchiÖu vÒ vÞ trÝ t¸c dông ®iÒu trÞ Ýt.2.2. N¨ng l−îng cña bøc x¹ §èi víi mèt sè tæ chøc nhÊt ®Þnh, hiÖu øng sinh vËt häc cña bøc x¹ tØ lÖ víi n¨ngl−îng bøc x¹ ®−îc hÊp thô t¹i tæ chøc ®ã. Nãi c¸ch kh¸c, hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ tû lÖ víiliÒu bøc x¹. §¬n vÞ ®Ó tÝnh liÒu hÊp thô l Gray (Gy) hoÆc rad (radiation absorbeddose). 1 Gy = 100 rad. 1 Gy l liÒu bøc x¹ g©y møc hÊp thô n¨ng l−îng 1 Jul trong 1kg vËt chÊt m nã truyÒn qua.2.3. Sù chuyÓn ho¸ cña ®ång vÞ phãng x¹ trong c¬ thÓ NÕu ®−a v o c¬ thÓ dung dÞch keo v ng phãng x¹ (198Au) hoÆc keo phosphat crom(Cr32PO4) b»ng ®−êng tiªm, c¸c chÊt n y sÏ ®−îc gi÷ l¹i chñ yÕu ë tæ chøc liªn vângnéi m¹c trong gan, l¸ch, tuû x−¬ng, phæi v g©y hiÖu øng sinh häc t¹i c¸c tæ chøc n y.Tr¸i l¹i, c¸c chÊt d−íi d¹ng dung dÞch ho tan, sau khi tiªm v o m¸u ®−îc ph©n bè®ång ®Òu trong c¬ thÓ, trõ mét sè chÊt ®−îc tËp trung chän läc t¹i c¬ quan ®Æc hiÖu(thÝ dô Na131I d¹ng dung dÞch, 131I ®−îc b¾t gi÷ ë tuyÕn gi¸p).2.4. Thêi gian b¸n r hiÖu dông §VPX ®−îc ®−a v o c¬ thÓ mét mÆt chÞu qu¸ tr×nh ph©n r vËt lý (Tp), mét mÆt bÞchuyÓn ho¸. Do vËy, d−íi t¸c dông cña c¸c chøc n¨ng sinh lý v thay ®æi bÖnh lý, dob¶n chÊt v cÊu tróc cña c¸c chÊt phãng x¹, cã nh÷ng chÊt ®−îc b i xuÊt nhanh ra kháic¬ thÓ b»ng ®−êng thËn, ®−êng mËt, må h«i, tuyÕn s÷a, h¬i thë … Cã nh÷ng chÊt ®−îcgi÷ l©u trong c¬ thÓ, t¹i c¸c tæ chøc, c¬ quan ®Æc hiÖu. VÝ dô Stronti ë l©u trong x−¬ng,c¸c chÊt keo phãng x¹ bÞ gi÷ l¹i l©u ë c¸c tæ chøc liªn vâng néi m«. Do ®ã, liÒu hÊpthô t¹i m« v tÕ b o phô thuéc v o thêi gian b¸n r hiÖu dông (Tef) cña mét §VPX khi®−a v o c¬ thÓ tøc l c¶ thêi gian b¸n r vËt lý (Tp) v thêi gian b¸n th¶i sinh häc cñad−îc chÊt phãng x¹ (Tb). Thêi gian b¸n r hiÖu dông (Tef) l kho¶ng thêi gian qua ®ã ho¹t tÝnh cña mét§VPX gi¶m ®i mét nöa võa do b¸n th¶i sinh häc (Tb), võa do b¸n r vËt lý (Tp). Tefc ng ng¾n th× hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ c ng Ýt v× liÒu hÊp thô gi¶m. Tef cã thÓ x¸c ®Þnh b»ngc¸c phÐp ®o ho¹t ®é phãng x¹ ë to n c¬ thÓ hoÆc chØ ë m«, c¬ quan ®Ých.2.5. §Æc ®iÓm cña tÕ b o m« v c¬ thÓ bÖnh nh©n Môc ®Ých cña viÖc ®iÒu trÞ bÖnh b»ng bøc x¹ l k×m h m ho¹t ®éng hoÆc tiªu diÖttÕ b o bÖnh. V× vËy, yÕu tè rÊt quan träng l ph¶n øng cña tÕ b o víi t¸c dông cña bøcx¹ ion ho¸. Tr−íc hÕt, ®ã l ®é nh¹y c¶m phãng x¹ tÕ b o bÖnh. §é nh¹y c¶m phãng Y Häc H¹t Nh©n 2005x¹ tuú thuéc v o lo¹i tÕ b o, v o giai ®o¹n sinh tr−ëng v møc ®é biÖt ho¸ v ho nchØnh cÊu tróc cña nã. V× vËy, liÒu l−îng cÇn thiÕt cho ®iÒu trÞ tuú thuéc lo¹i tÕ b o vm« bÞ bÖnh. Ng−êi ta th−êng phèi hîp thªm c¸c thuèc t¨ng ®é nh¹y c¶m phãng x¹ chotÕ b o. §é nh¹y c¶m phãng x¹ tÕ b o l mét yÕu tè quan träng m cho ®Õn nay mÆcdÇu cã nhiÒu gi¶ thuyÕt gi¶i thÝch c¬ chÕ hÊp thô n¨ng l−îng, truyÒn n¨ng l−îng tõ tiacòng nh− c¬ chÕ diÖt tÕ b o, chóng ta ch−a cã biÖn ph¸p ®Ó ®¸nh gi¸ ®−îc ®é nh¹yc¶m phãng x¹ n y tr−íc khi quyÕt ®Þnh liÒu. Nh÷ng ®iÒu kiÖn cña m«i tr−êng xungquanh tÕ b o nh− khèi l−îng m« tÕ b o, nång ®é oxy, chÊt dinh d−ìng, nhiÖt ®é… ¶nhh−ëng rÊt lín ®Õn kÕt qu¶ ®iÒu trÞ. Tõ ®ã xuÊt hiÖn nhiÒu c¶i tiÕn kü thuËt trong x¹ trÞ. C¬ thÓ l mét khèi thèng nhÊt. Cho nªn t×nh tr¹ng søc khoÎ chung cña to n th©n,cña tuÇn ho n v dinh d−ìng còng ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶ ®iÒu trÞ. C¬ thÓ ®iÒu ho t¸ch¹i cña bøc x¹ ®èi víi m« v tÕ b o l nh, t¹o qu¸ tr×nh håi phôc sau khi bÞ tæn th−¬ngv gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn tÕ b o v m« bÖnh.3. An to n phãng x¹ trong ®iÒu trÞ b»ng y häc h¹t nh©n PhÇn n y ®−îc tr×nh b y kü trong ch−¬ng VÖ sinh an to n phãng x¹, ë ®©y xin ®ÒcËp v nhÊn m¹nh thªm 3 ®iÓm cÇn thiÕt.3.1. An to n cho bÖnh nh©n BÖnh nh©n cÇn ®−îc chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh ®óng bÖnh, chØ ®Þnh ®iÒu trÞ ®óng b»ngDCPX thÝch hîp v ®−îc ...