Nghiên cứu ảnh hưởng của một số yếu tố công nghệ đến chất lượng trà thảo mộc túi lọc Xạ đen

Xạ đen (Celastrus hindsii Benth.) là loài cây thảo dược quý được sử dụng như một loại thuốc cổ truyền để điều trị loét, viêm sưng và các khối u. Vị thuốc Xạ đen được người dân sử dụng dưới nhiều dạng như dạng thuốc sắc, dạng cao thuốc hay dạng trà.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu ảnh hưởng của một số yếu tố công nghệ đến chất lượng trà thảo mộc túi lọc Xạ đen BÁO CÁO KHOA HỌC VỀ NGHIÊN CỨU VÀ GIẢNG DẠY SINH HỌC Ở VIỆT NAM - HỘI NGHỊ KHOA HỌC QUỐC GIA LẦN THỨ 4 DOI: 10.15625/vap.2020.00087 NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ YẾU TỐ CÔNG NGHỆ ĐẾN CHẤT LƯỢNG TRÀ THẢO MỘC TÚI LỌC XẠ ĐEN *Hà Thị Tâm Tiến*, Hoàng Thị Lệ Thu, Nguyễn Văn Huy, Nguyễn Tùng Linh, Phan Chí Nghĩa, Phạm Thanh Loan Tóm tắt: Xạ đen (Celastrus hindsii Benth.) là loài cây thảo dược quý được sử dụng như một loại thuốc cổ truyền để điều trị loét, viêm sưng và các khối u. Vị thuốc Xạ đen được người dân sử dụng dưới nhiều dạng như dạng thuốc sắc, dạng cao thuốc hay dạng trà. Hiện nay trên thị trường đã có nhiều sản phẩm trà túi lọc được sản xuất từ nguyên liệu Xạ đen, tuy nhiên sản phẩm trà Xạ đen với sự phối hợp của các nguyên liệu Xạ đen, Cà gai leo, Lá sen và Cỏ ngọt để tạo ra sản phẩm trà sử dụng làm thức uống hàng ngày, hỗ trợ giải độc gan vẫn chưa có. Vì vậy, nghiên cứu ảnh hưởng của một số yếu tố công nghệ trong sản xuất trà túi lọc Xạ đen được thực hiện. Kết quả nghiên cứu đã đưa ra các thông số thích hợp cho công nghệ sản xuất trà gồm dược liệu được sao vàng, nghiền thành bột có kích thước từ 1,0-2,0 mm và phối trộn theo tỷ lệ (g) Xạ đen: Cà gai leo: Lá sen là 5 : 3 : 2 bổ sung thêm 5% Cỏ ngọt. Từ khóa: Kích thước bột, phương pháp sao, tỷ lệ phối trộn, trà thảo mộc, Xạ đen. 1. MỞ ĐẦU Trà thảo mộc dạng túi lọc Xạ đen được sản xuất từ 4 loại nguyên liệu thảo dược: Xạ đen (Celastrus hindsii Benth.), Cà gai leo (Solanum procumbens Lour.), Sen (Nelumbo nucifera Gaertn.) và Cỏ ngọt (Stevia ribaudiana (Bertoni.) Hemsley.). Xạ đen là một loại cây thuốc quý trong y học cổ truyền sử dụng để điều trị loét, viêm sưng và các khối u (Ly Ngoc Tram, 2016). Cao chiết từ lá Xạ đen có tác dụng ức chế tế bào ung thư gan, tế bào ung thư phổi và chống oxy hóa cao (Bùi Thị Thanh Duyên và nnk., 2020). Cao lá cây Xạ đen có tác dụng chống oxy hóa và chống ung thư, là nguyên liệu có nhiều tiềm năng để sử dụng trong công nghệ dược phẩm (Dinh et al., 2020). Cà gai leo là một cây thuốc quý được sử dụng để chữa các bệnh xơ gan, viêm nhiễm quanh răng, phong thấp, đau nhức các đầu gân xương, ho khan, ho gà, dị ứng (Dược điển Việt Nam V, 2017). Hoạt chất glycoalcaloid trong cây Cà gai leo có tác dụng bảo vệ gan, ức chế sự phát triển xơ gan, tác dụng chống viêm, chống oxy hóa (Nguyễn Thị Bích Thu, 2002). Sen là một cây thuốc được sử dụng như một thành phần quan trọng trong các loại thuốc cổ truyền từ thời cổ đại, đặc biệt là ở các nước Châu Á (Duangjai et al., 2018). Theo Nishkruti et al., (2013) đã tổng hợp, cao lá Sen có các hoạt tính chống oxy hóa, chống virus, chống béo phì, hạ huyết áp, bảo vệ gan và chống ung thư. Cỏ ngọt có chứa glycoside diterpene là chất ngọt có hàm lượng calo thấp, có độ ngọt gấp 300 lần đường saccharose (Mondaca et al., 2012). Cao chiết từ lá cây Cỏ ngọt có hoạt tính kháng vi khuẩn và chống ung thư (Sathishkumar et al., 2008). Cỏ ngọt được dùng trong các trường hợp đái tháo đường, huyết áp cao (Dược điển Việt Nam V, 2017). Trường Đại học Hùng Vương *Email: Tiendhhv@gmail.com PHẦN II. NGHIÊN CỨU ỨNG DỤNG SINH HỌC PHỤC VỤ ĐỜI SỐNG VÀ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI 705 Hiện nay các sản phẩm đồ uống được sản xuất từ cây Xạ đen khá phong phú như: Trà Tam thất Xạ đen của Học viện Quân Y, trà Xạ đen Protea của Công ty TNHH Thiên nhiên Việt Hoàng Ngân, trà túi lọc Xạ đen Hòa Bình của Công ty TNHH Dược liệu Thái Sơn… Nhằm tạo ra thêm một loại đồ uống có lợi cho sức khỏe, tiện lợi, dễ dàng khi sử dụng, phục vụ nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao của người dân, làm đa dạng thêm các sản phẩm trà hiện có, chúng tôi tiến hành nghiên cứu sản xuất trà thảo mộc dạng túi lọc Xạ đen dùng nguyên liệu chính là thân lá cây Xạ đen. 2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Vật liệu Phần thân, lá cây Xạ đen, Cà gai leo và Cỏ ngọt trồng tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Lá Sen thu hái tại huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ. Sau khi thu hoạch nguyên liệu được rửa sạch, loại bỏ tạp chất, cắt nhỏ thành đoạn 3-5 cm, phơi hoặc sấy ở nhiệt độ 50-55 oC đến khô, độ ẩm nguyên liệu ≤ 13%, bảo quản trong túi nilon để sử dụng làm nguyên liệu phối trộn trong sản xuất trà Xạ đen. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu ảnh hưởng của phương pháp sao dược liệu đến chất lượng sản phẩm trà Sao dược liệu theo phương pháp chế biến dùng lửa (Bộ Y tế, 2017). Dùng boong sao chè và củi để sao dược liệu, tiến hành theo 3 công thức (CT) thí nghiệm. CT1: Sao qua: nhiệt độ từ 60 - 80 oC, thời gian sao từ 5 - 8 phút tùy theo từng loại nguyên liệu, cho nguyên liệu vào chảo đảo đều đến khi nguyên liệu bắt đầu có mùi thơm, lấy ra để nguội, đóng gói. Quy mô sao 2,0 kg/mẻ. CT2: Sao vàng: nhiệt độ từ 100 - 160 °C, thời gian sao 8 - 12 phút tùy theo từng loại nguyên liệu, sao đến khi mặt ngoài nguyên liệu có màu vàng hoặc màu sẫm hơn so với nguyên liệu chưa sao, mùi thơm đặc trưng, bẻ phiến thấy bên trong nguyên liệu vẫn giữ nguyên màu, lấy ra để nguội, đóng gói. Quy mô sao 2,0 kg/mẻ. CT3: Sao vàng xém cạnh: nhiệt độ sao từ 170 - 200 °C, thời gian từ 12 - 15 phút tùy từng loại nguyên liệu, sao đến khi mặt ngoài nguyên liệu có màu vàng, cạnh có màu nâu đen, mùi thơm, lấy ra để nguội, đóng gói. Quy mô sao 2,0 kg/mẻ. Nghiên cứu ảnh hưởng của kích thước bột đến chất lượng sản phẩm trà Nguyên liệu sau khi sao được nghiền thành bột bằng máy nghiền dạng búa đập, dùng rây với các mắt sàng khác nhau để tiến hành phân loại bột theo các công thức thí nghiệm: Kích thước bột < 0,1 mm; từ 0,1 - 0,5 mm; từ 0,5 - 1,0 mm; từ 1,0 - 2,0 mm và kích thước bột > 2,0 mm, bột sau khi phân loại được phối trộn và đóng trà để đánh giá chất lượng trà. Nghiên cứu ảnh hưởng của tỷ lệ phối trộn các nguyên liệu đến chất lượng sản phẩm trà Các nguyên liệu Xạ đe ...