Nghiên cứu về vấn đề đói nghèo ở thành phố Hồ Chí Minh từ góc nhìn của khoa học xã hội - Mạc Đường

Những chương trình nghiên cứu về thực trạng đói nghèo, những vấn đề nghiên cứu của khoa học xã hội đối với vấn đề đói nghèo và đô thị hóa, dự báo và triển vọng về vấn đề đói nghèo ở thành phố Hồ Chí Minh từ góc nhìn của khoa học xã hội là những nội dung chính trong bài viết "Nghiên cứu về vấn đề đói nghèo ở thành phố Hồ Chí Minh từ góc nhìn của khoa học xã hội". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu về vấn đề đói nghèo ở thành phố Hồ Chí Minh từ góc nhìn của khoa học xã hội - Mạc ĐườngX· héi häc sè 3&4 (67&68), 1999 23 Nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò ®ãi nghÌo ë thµnh phè Hå ChÝ Minh tõ gãc nh×n cña khoa häc x· héi∗ M¹c §−êng Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ãi nghÌo lµ t− duy nh©n b¶n cña loµi ng−êi ®· xuÊt hiÖn trong x·héi cã giai cÊp. Tõ xa x−a trong lÞch sö nh©n lo¹i, nhiÒu nhµ hiÒn triÕt, c¸c t«n gi¸o, nh÷ngchÝnh kh¸ch, nh÷ng nhµ c¸ch m¹ng ®Òu dµnh mét phÇn ®¸ng kÓ niÒm suy t− vµ ho¹t ®éngb¶n th©n nh»m gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ãi nghÌo trong x· héi. Dã ®ã, còng ®· tõng cãnhiÒu quan niÖm nhËn diÖn vµ biÖn ph¸p kh¸c nhau trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ãi nghÌo.C¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc tiÕn tíi c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa ®Òu cïng nh»m gi¶i quyÕttËn cïng vÊn ®Ò ®ãi nghÌo ®Ó v−ît nghÌo cho sè ®«ng ng−êi bÞ ¸p bøc bãc lét bëi giai cÊpthèng trÞ giµu cã vµ chñ nghÜa thùc d©n. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ãi nghÌo nh»m ®−a c¸c d©n téc nghÌo ®ãi do chñ nghÜa phong kiÕnvµ thùc d©n g©y nªn ®Ó trë thµnh c¸c d©n téc giµu cã vµ v¨n minh lµ h¹t nh©n duy lý cña t−t−ëng Hå ChÝ Minh xuyªn suèt tõ thêi kú ho¹t ®éng cña Ng−êi trong tê b¸o “Ng−êi cïng khæ”(Le Paria) trªn ®Êt Ph¸p vµo ®Çu thÕ kû XX cho ®Õn sau nµy. Suèt c¶ cuéc ®êi, Hå ChÝ Minh®· cèng hiÕn toµn lùc v× sù nghiÖp ®Êu tranh xãa ®ãi, gi¶m nghÌo cho nhiÒu d©n téc trªn thÕgiíi mµ tr−íc hÕt lµ cho d©n téc cña m×nh. HiÖn nay, ®èi víi n−íc ta, vÊn ®Ò xãa ®ãi gi¶m nghÌo lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô x·héi mang tÝnh chiÕn l−îc cña sù ph¸t triÓn quèc gia vµ ngµy cµng ®−îc nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n.ViÖt Nam xem viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ãi nghÌo lµ mét vÊn ®Ò “...tæng hîp cã tÝnh liªn ngµnhn»m trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n−íc víi môc tiªu gi¶m tû lÖ hé ®ãinghÌo trong tæng sè cña c¶ n−íc xuèng cßn 10 % vµo n¨m 2000, b×nh qu©n gi¶m 300.000hé/n¨m...”1. N¨m 1997, c¶ n−íc cã 2.650.000 hé ®ãi nghÌo, chiÕm 17,7% tæng sè hé trong c¶n−íc ph©n bè trong 1.498 x· cã tû lÖ hé ®ãi nghÌo chiÕm tõ 40% d©n sè trë lªn.2 Gi¶i quyÕtvÊn ®Ò ®ãi nghÌo vµ t¹o nªn c¬ héi v−ît nghÌo cho sè ng−êi ®ãi nghÌo ®ang cã xu h−íng giat¨ng trong thËp kû hiÖn nay lµ mét nghÜa vô quèc gia vµ quèc tÕ. Nã cã ý nghÜa rÊt to lín vÒmÆt chÝnh trÞ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam. Bëi v×, phÇn ®«ngng−êi nghÌo ®ãi lµ thuéc vÒ giai cÊp n«ng d©n ë n«ng th«n vµ d©n nghÌo, c«ng nh©n lao ®éngë ®« thÞ. Hä vµ con em cña hä lµ mét trong nh÷ng nguån nh©n lùc cã thÓ ®µo t¹o vµ chän läcthµnh nh÷ng nh©n tè tÝch cùc cña nguån nh©n lùc quèc gia. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ãi nghÌo vµt¹o c¬ héi cho ng−êi nghÌo v−ît nghÌo ®Ó hßa nhËp vµo x· héi hiÖn ®¹i lµ hµnh ®éng biÓu thÞ∗ Bµi nghiªn cøu nµy dùa trªn kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi VÊn ®Ò gi¶m nghÌo trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ ë thµnh phè HåChÝ Minh tõ n¨m 1998 cña ViÖn Khoa häc X· héi t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh mµ t¸c gi¶ lµ thµnh viªn cña nhãmnghiªn cøu.1 §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng: ChØ thÞ sè 23 - CT/TW ngµy 23/11/1994 vÒ vÊn ®Ò “L·nh ®¹othùc hiÖn xãa ®ãi gi¶m nghÌo”.2 Bé Lao §éng-Th−¬ng binh x· héi. Th«ng b¸o sè 1751/L§TBXH, ngµy 20/5/1997. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn24 Nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò ®ãi nghÌo ë thµnh phè Hå ChÝ Minh ...ý thøc t«n träng vµ t×nh c¶m yªu quý con ng−êi, lµ ®iÒu then chèt nhÊt cña chñ nghÜa nh©nquyÒn trong thÕ kû hiÖn nay. Do vËy, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ãi nghÌo kh«ng cßn h¹n chÕ trong quan niÖm t− duy ®¹o®øc vµ hµnh ®éng tõ thiÖn mµ nã ®· trë thµnh mét ®èi t−îng nghiªn cøu liªn nghµnh cña c¸ckhoa häc x· héi vµ nh©n v¨n ®−¬ng thêi mang tÝnh cÊp thiÕt ë ph¹m vi quèc gia vµ toµn cÇu.Tr−íc hÕt, ®ã lµ mét chñ ®Ò cña c¸c khoa häc d©n téc häc hiÖn ®¹i (Anthropology), x· héi häc,kinh tÕ häc, sö häc vµ chÝnh trÞ häc,... ë c¸c quèc gia ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, kh«ng gian sinh th¸i ®« thÞ (urban ecospace)vµ lèi sèng ®« thÞ chiÕm phÇn tèi ®a l·nh thæ nªn chñ ®Ò nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò ®ãi nghÌo g¾nliÒn víi khu vùc ®« thÞ. ë mét sè n−íc kh¸c, n«ng th«n vµ lèi sèng n«ng th«n cßn nhiÒu th×vÊn ®Ò nghiªn cøu nµy th−êng g¾n víi khu vùc kh«ng gian sinh th¸i n«ng th«n (ruralecospace). Song, trong nhiÒu n−íc ch©u ¸, qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, hiÖn ®¹i hãa cã mèi t−¬ng t¸cm¹nh mÏ gi÷a khu vùc n«ng th«n vµ khu vùc ®« thÞ th«ng qua hai hiÖn t−îng chÝnh: qu¸tr×nh di d©n tõ n«ng th«n ®Õn ®« thÞ vµ qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa n«ng th«n. V× vËy, nghiªn cøu vÊn ®Ò ®ãi nghÌo ë c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn cã qu¸ tr×nh ®«thÞ hãa t¨ng tr−ëng nhanh nh− tr−êng hîp n−íc ta th× khã tr¸nh khái viÖc nghiªn cøu sùbiÕn ®æi cña c¸c khu vùc kh«ng gian sinh th¸i (n«ng th«n, ®« thÞ) vµ quan hÖ t−¬ng t¸c cñahai qu¸ tr×nh nãi trªn (di d©n vµ ®« thÞ hãa n«ng th«n). 1. Nh÷ng ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng ®ãi nghÌo. N¨m 1990 lµ n¨m cuéc sèng ë thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· cã nh÷ng biÕn ®æi rénglín vÒ nhiÒu mÆt d−íi t¸c ®éng cña ®−êng lèi ®æi míi. §ã còng lµ n¨m chuyÓn tiÕp vµomét thêi kú “hoµng kim” (quan niÖm cña t¸c gi¶) cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ëthµnh phè Hå ChÝ Minh vµo nh÷ng n¨m 1991-1995 tr−íc khi b−íc qua n¨m 2000. Bëi v×,tæng s¶n phÈm trªn ®Þa bµn thµnh phè (GDP) cña thêi kú nµy ®· ®¹t ë møc cao nhÊt ch−atõng cã kÓ tõ thêi kú 1976-1980 cho ®Õn thêi kú 1996-2000, xem tµi liÖu “25 n¨m thµnhphè Hå ChÝ Minh”, Côc Thèng kª thµnh phè Hå ChÝ Minh, th¸ng 4 n¨m 2000 trang 3).Nh−ng, còng trong thêi gian nµy, ng−êi thµnh phè ®Òu b¾t ®Çu nhËn thÊy ngµy cµng râ sùgia t¨ng møc ®é ph©n tÇng giµu nghÌo so víi tr−íc vµ sù c¸ch biÖt nhanh vÒ møc sènggi÷a néi ®« víi n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ n«ng th«n vïng s©u, vïng xa. N¨m 1990 cho ®Õnn¨m 1992, b»ng nh÷ng cuéc ®iÒu tra x· héi th«ng qua c¸ ...