Nghiên cứu xã hội trong công tác xã hội

Bài viết Nghiên cứu xã hội trong công tác xã hội sau đây tập trung làm rõ về thực trạng nghiên cứu xã hội trong ngành Công tác xã hội. Từ đó đặt ra yêu cầu nâng cao tầm quan trọng trong việc nâng cao nhận thức vê phương pháp nghiên cứu xã hội với sinh viên và nhân viên chuyên ngành CTXH.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu xã hội trong công tác xã hội Kỷ yếu Hội thảo ngày CTXH thế giới 2009 - Nhân viên xã hội - Tác nhân của sự thay đổi NGHIÊN CỨU XÃ HỘI TRONG CÔNG TÁC XÃ HỘI ThS. Đỗ Văn Bình Trung tâm tư vấn - nghiên cứu CTXH & PTCĐ Qua hơn 20 năm họat động trong lĩnh vực Công tác xã hội (CTXH) và Phát triển cộng đồng (PTCĐ), nhìn lại quá trình phát triển của công tác nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy ở phía Nam sự phát triển của công tác nghiên cứu gắn liền với sự phát triển ngành CTXH. Trung tâm SDRC chúng tôi được thành lập vào giữa năm 1989 [gồm 10 nhân viên xã hội (NVXH) tốt nghiệp trước năm 1975] đã bắt đầu làm những nghiên cứu xã hội có thể xem như là đầu tiên ở Tp.Hồ Chí Minh (Tp.HCM) như: Nghiên cứu về tình hình trẻ lang thang đường phố cho Hội Bảo trợ trẻ em Tp.HCM, Khảo sát tình hình kinh tế-xã hội ở các khu phố nghèo Phường Tân Định, Quận l, v.v… Ở thời điểm này những khách thể của các nghiên cứu (trẻ em đường phố và người dân được tiếp xúc phỏng vấn) rất lạ lẫm với cách NVXH làm nghiên cứu: Đi la cà tìm kiếm khắp nơi, bất kể ngày đêm, tiếp cận trẻ đường phố để thu thập thông tin; Len lỏi vào các khu ổ chuột tồi tàn nhất của khu Văn Hiến, (thuộc Phường Tân Định, Quận 1 lúc bấy giờ, một khu “xã hội đen” nổi tiếng trước GP) để thăm hỏi, quan sát, tìm hiểu, ghi ghi, chép chép… Tôi còn nhớ có lần vài đồng nghiệp của tôi đã bị công an hạch hỏi mục đích xâm nhập và tung tích. Đến năm 1992 Đại học Mở Tp.HCM thành lập Khoa Phụ Nữ học, khoa này mang tên Phụ Nữ học nhưng thực chất là dạy về CTXH, và Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Tp.HCM lập chuyên ngành Xã hội học và năm 1998 chính thức lập Khoa Xã hội học. Nhờ sự hình thành chính thức 2 ngành này, nghiên cứu xã hội (social research - NCXH) được xã hội dần dần biết đến thông qua việc sinh viên CTXH đi vãng gia (thực tập môn CTXH với cá nhân) và khảo sát tìm hiểu nhu cầu cộng đồng (thực hành NCXH trong thực tập môn PTCĐ). Sinh viên Xã hội học cũng đi vào cộng đồng thực hành môn phương pháp NCXH. Từ khỏang cuối thập kỹ 90 trở đi cùng với sự tăng dần hiểu biết của xã hội về CTXH và XHH, nhiều chương trình/dự án phát triển Đại học Đồng Tháp 8 Kỷ yếu Hội thảo ngày CTXH thế giới 2009 - Nhân viên xã hội - Tác nhân của sự thay đổi xã hội hỗ trợ giải quyết những vần đề xã hội do các tổ chức xã hội quốc tế tài trợ cũng được triển khai ở nhiều nơi; từ đó công tác NCXH phát triển vì khi muốn làm một dự án thì phải khảo sát nhu cầu cộng đồng, phải đánh giá dự án giữa, cuối kỳ…theo đúng yêu cầu khoa học của quản lý dự án. Nhu cầu NCXH nảy sinh từ đó, và để đáp ứng nhu cầu của xã hội những năm tiếp theo sau nhiều trung tâm nghiên cứu xã hội, kinh tế ra đời; nhiều trường cao đẳng, đại học công tư mở khoa XHH và CTXH. Và như ta đã biết hiện nay có hơn 30 trường cao đẳng, đại học mở khoa CTXH và XHH. Nói về nghiên cứu trong CTXH, theo tôi nghiên cứu xã hội là một trong những môn học quan trọng có thể xếp ngang hàng với những môn chuyên ngành của ngành CTXH như An sinh xã hội, CTXH với cá nhân, CTXH Nhóm và Phát triển cộng đồng. Vì sao? Vì khi một NVXH tiến hành bất cứ phương pháp, dịch vụ xã hội nào cũng cần thực hiện các nghiên cứu. Thí dụ: Trong CTXH với cá nhân và nhóm việc thu thập, phân tích, xử lý thông tin để đề ra kế họach can thiệp hiệu quả là không thể thiếu. Nhất là khi thực hiện các chương trình phát triển cộng đồng việc nghiên cứu/khảo sát/đánh giá nhu cầu trước khi bắt đầu xây dựng dự án; giám sát và lượng giá (đánh giá) giữa kỳ, cuối kỳ phải thực hiện trong tiến trình triển khai dự án. Tất cả những công việc này đều đòi hỏi NVXH phải nắm vững kiến thức-kỹ năng nghiên cứu xã hội. Tóm lại, có thể nói kiến thức-kỹ năng về nghiên cứu xã hội là rất cần thiết cho NVXH. Trong hơn 20 năm hoạt động, Trung tâm Nghiên cứu -Tư vấn CTXH và PTCĐ (SDRC) đã thực hiện gần 90 cuộc nghiên cứu và 60 lượng giá. Trong số 90 cuộc nghiên cứu nói trên thì có khỏang 50% là khảo sát nhu cầu của cộng đồng để xây dựng và triển khai dự án, 50% còn lại là những nghiên cứu về giáo dục, y tế, nước sạch & vệ sinh môi trường, nhà ở… hay về các vấn đề xã hội như trẻ em lang thang đường phố, trẻ em thất học-bỏ học, buôn bán phụ nữ&trẻ em, HIV/AIDS, sức khỏe sinh sản…Về quy mô, đa số những nghiên cứu của trung tâm chúng tôi là nghiên cứu nhỏ với cở mẫu khỏang 150-300, thế nhưng có thể nói những nghiên cứu của trung tâm chúng tôi đều là nghiên cứu ứng dụng. Đi sâu hơn về cách triển khai các nghiên cứu trong lĩnh vực CTXH và PTCĐ, chúng tôi thấy trong những năm đầu thập kỷ 90 phần lớn các nghiên cứu đều được thực Đại học Đồng Tháp 9 Kỷ yếu Hội thảo ngày CTXH thế giới 2009 - Nhân viên xã hội - Tác nhân của sự thay đổi hiện theo phương thức chuyên gia: tổ chức có nhu cầu mời các chuyên gia nghiên cứu thực hiện mọi công đoạn của cuộc nghiên cứu. Hình thức này dần dần chuyển sang phương thức tham gia: tổ chức có nhu cầu mời tư vấn tập huấn, hướng dẫn cho cán bộ và người dân địa phương cùng tham gia một số hình thức thu thập thông tin phù hợp. Và cũng có ...