Nhận diện một số giá trị văn hóa sinh thái của đồng bào các dân tộc thiểu số vùng Tây Nguyên theo hướng tiếp cận phát triển bền vững vùng

Bài viết này, trong giới hạn thuộc lĩnh vực văn hóa vật chất, dựa trên các phân tích về sự thích nghi của con người với môi trường tự nhiên vùng Tây Nguyên, sẽ chỉ ra các giá trị văn hóa sinh thái các tộc người thiểu số nơi đây nhằm nhấn mạnh hơn sự cần thiết trong việc chú trọng xây dựng mối quan hệ giữa con người và môi trường trong bối cảnh hướng đến một sự phát triển bền vững cho vùng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhận diện một số giá trị văn hóa sinh thái của đồng bào các dân tộc thiểu số vùng Tây Nguyên theo hướng tiếp cận phát triển bền vững vùng ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, SỐ 10(119).2017 47 NHẬN DIỆN MỘT SỐ GIÁ TRỊ VĂN HÓA SINH THÁI CỦA ĐỒNG BÀO CÁC DÂN TỘC THIỂU SỐ VÙNG TÂY NGUYÊN THEO HƯỚNG TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG VÙNG IDENTIFYING ECOLOGICAL CULTURAL VALUES OF THE ETHNIC MINORITY GROUPS IN HIGHLANDS TOWARDS THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF THE REGION Trần Thị Mai An Trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng; maiansp@ued.udn.vn Tóm tắt - Thời gian gần đây, trong bức tranh nghiên cứu về Tây Abstract - Recently, in the studies on highlands, researchers have Nguyên, nhiều học giả đã đặt vấn đề văn hóa sinh thái Tây Nguyên put forward ecological culture in Highlands as the main content in như một nội dung quan trọng khi tiếp cận bàn về sự phát triển bền the approach of the sustainable development of the region. vững vùng. Trong lý luận của khoa học nhân học, chúng ta biết rằng According to the theory of anthropology/ethnology, ecological đặc điểm văn hóa sinh thái luôn góp phần tạo nên bản sắc văn hóa culture has always contributed to the cultural identity of a nation. của dân tộc, bởi lẽ quy luật sinh tồn cho thấy bất kỳ sinh vật nào This is because the law of existence shows that any living creature muốn tồn tại cũng phải thể hiện bản năng thích nghi với môi trường must adapt to the natural environment by instinct; and humans tự nhiên; và con người cũng không thể thoát khỏi quy luật ấy. Bài cannot help following this rule. This paper, within the field of viết này, trong giới hạn thuộc lĩnh vực văn hóa vật chất, dựa trên các material culture, based on the analysis of humans’ adaptation to phân tích về sự thích nghi của con người với môi trường tự nhiên the natural environment in Highlands, points out ecological cultural vùng Tây Nguyên, sẽ chỉ ra các giá trị văn hóa sinh thái các tộc người values of the minority groups to highlight the essential of the focus thiểu số nơi đây nhằm nhấn mạnh hơn sự cần thiết trong việc chú on the construction of relationship between humans and nature in trọng xây dựng mối quan hệ giữa con người và môi trường trong bối the context of sustainable development of Highlands. cảnh hướng đến một sự phát triển bền vững cho vùng. Từ khóa - dân tộc thiểu số; văn hóa sinh thái; Tây Nguyên; phát Key words - ethnic minority; ecological culture; Highlands; triển bền vững; bản sắc sustainable development; identity 1. Đặt vấn đề tích về sự thích nghi của con người với môi trường tự nhiên “Văn hóa sinh thái là tất cả các giá trị vật chất và tinh vùng Tây Nguyên, sẽ chỉ ra các giá trị văn hóa sinh thái các thần do con người sáng tạo ra trong quá trình tác động và tộc người thiểu số nơi đây, nhằm nhấn mạnh hơn sự cần biến đổi giới tự nhiên nhằm tạo ra cho mình một môi thiết trong việc chú trọng xây dựng mối quan hệ giữa con trường sống tốt đẹp hơn, trong lành và hài hòa với tự nhiên, người và môi trường trong bối cảnh hướng đến một sự phát hướng đến cái đúng, cái tốt, cái đẹp vì sự phát triển lâu bền triển bền vững cho vùng Tây Nguyên. của xã hội” [1:196]. Hiểu theo khái niệm trên, nghiên cứu 2. Các giá trị văn hóa sinh thái trong đời sống văn hóa văn hóa sinh thái của các dân tộc thiểu số (DTTS)1 vùng vật chất của đồng bào DTTS vùng Tây Nguyên Tây Nguyên chính là tiếp cận các “sản phẩm” mà con 2.1. Sinh kế tộc người người tạo ra qua mối quan hệ, sự ứng xử và khả năng tương tác giữa họ với tự nhiên. Đặc điểm văn hóa sinh thái luôn Tây Nguyên có địa hình chia cắt phức tạp, mang tính phân góp phần tạo nên bản sắc văn hóa của dân tộc, bởi lẽ quy bậc gồm địa hình vùng cao nguyên, địa hình vùng núi (trung luật sinh tồn cho thấy bất kỳ sinh vật nào muốn tồn tại cũng bình, thấp) và địa hình vùng đồi - thung lũng. Kiểu địa hình phải thể hiện bản năng thích nghi với môi trường tự nhiên; đặc trưng này đã chi phối các điều kiện sinh sống và phương và con người cũng không thể thoát khỏi quy luật ấy2. Với thức sản xuất khác nhau của các tộc người. Trên các loại địa các DTTS vùng Tây Nguyên, việc cư trú lâu dài trong môi hình vùng trũng và cao nguyên – nơi bằng phẳng, giao thông trường Sơn ng ...