Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Chi tiết trong tác phẩm tự sự

Mục đích nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm là sáng kiến này có thể vận dụng rộng rãi với tất cả học sinh THPT, với mục đích nâng cao hiệu quả học tập môn Ngữ văn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Chi tiết trong tác phẩm tự sự CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc BẢN ĐĂNG KÝ SÁNG KIẾN NĂM HỌC 2013 - 2014TÊN SÁNG KIẾN: CHI TIẾT TRONG TÁC PHẨM TỰ SỰ Tác giả sáng kiến: Vũ Thị Yến Đơn vị công tác: Tổ Ngữ Văn Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy Ninh Bình, tháng 5 năm 2014 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc BẢN ĐĂNG KÝ SÁNG KIẾN NĂM HỌC 2013 - 2014I. Tên sáng kiến: CHI TIẾT TRONG TÁC PHẨM TỰ SỰII. Tác giả sáng kiến: Vũ Thị Yến Chức danh: Giáo viên Tổ: Ngữ Văn Thạc sỹ Ngữ văn Email: vuyenlvt@gmail.com Số điện thoại: 01689445274III. Nội dung sáng kiến1. Giải pháp cũ thường làm Trước đây, khi đọc hiểu văn bản văn học, đôi khi chúng ta chỉ tìm hiểu kháiquát đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Vì vậy, những lớp trầm tích ýnghĩa và nhiều phương diện nghệ thuật của tác phẩm chưa được phát lộ. Cùng với bước tiến của lý luận, khi phân tích tác phẩm tự sự hiện đại theođặc trưng thể loại, chúng ta đã đi sâu tìm hiểu nhân vật, tình huống truyện, kết cấu,giọng điệu trần thuật, ngôn ngữ… mà chưa chú ý đúng mức đến chi tiết nghệ thuật.Vì vậy, bài giảng nhiều khi rơi vào khô khan, thiếu sinh động, hấp dẫn. Qua thực tếgiảng dạy môn Ngữ văn ở trường THPT, chúng tôi thấy một nhược điểm phổ biếnlà nhiều bài viết của học sinh thường khá hời hợt, rơi vào cảm nhận chung chung,xa rời văn bản và những chi tiết cụ thể, đặc sắc của tác phẩm. Như vậy, khi không chú ý khai thác ý nghĩa của chi tiết nghệ thuật trong tácphẩm tự sự, cả bài giảng của giáo viên và bài luận của học sinh đều không đạt hiệuquả cao.2. Giải pháp mới cải tiến 1 Chi tiết nghệ thuật là một trong những yếu tố quan trọng bậc nhất trong tácphẩm tự sự. Chi tiết trong tác phẩm tự sự có sức nặng như những “nhãn tự” trongmột bài thơ tứ tuyệt. Vì vậy, khi phân tích tác phẩm tự sự theo đặc trưng thể loại,tìm được những chi tiết đắt giá chúng ta đã có trong tay chìa khóa để mở ra thếgiới nghệ thuật của tác phẩm. Trong quá trình thực hành làm văn của học sinh, những bài viết biết khaithác các chi tiết nghệ thuật thường mới mẻ, sâu sắc, thể hiện sự sáng tạo riêng củacác em. Vì mỗi chi tiết nghệ thuật được ví như là mạch máu, là tế bào của tácphẩm. Trong những năm gần đây, xu hướng ra đề trong các kì thi tốt nghiệp THPT,thi Đại học, Cao đẳng,.. phần tái hiện kiến thức đã được thay thế bằng câu hỏi vềnhững chi tiết cụ thể trong tác phẩm, và yêu cầu học sinh phải cảm nhận được vẻđẹp, ý nghĩa của chi tiết đó. Từ những lí do trên, chúng tôi thấy việc tìm hiểu về chi tiết trong tác phẩmtự sự có ý nghĩa quan thiết.IV. Hiệu quả kinh tế và xã hội dự kiến đạt được Là một giáo viên dạy văn cấp THPT, tìm hiểu chi tiết trong tác phẩm tự sự,cũng là một cách người viết tự học, tự nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.Hơn nữa, chúng tôi mong muốn qua đề tài này sẽ giúp học sinh tìm được một conđường đi hiệu quả, để khám phá thế giới nghệ thuật phong phú trong những truyệnngắn đặc sắc của các nhà văn lớn. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để người viếtđược trao đổi với đồng nghiệp về một vấn đề quan trọng trong đặc trưng của thểloại truyện ngắn. Chúng tôi đã vận dụng sáng kiến này để ôn thi tốt nghiệp THPT, luyện thiđại học, ôn thi học sinh giỏi tỉnh, thi Ôlimpic Đồng bằng và duyên hải Bắc Bộ, bồidưỡng học sinh giỏi quốc gia… và đã đạt được những kết quả khả quan.V. Điều kiện và khả năng áp dụng Nội dung sáng kiến này có thể vận dụng rộng rãi với tất cả học sinh THPT,với mục đích nâng cao hiệu quả học tập môn Ngữ văn. 2Xác nhận của cơ quan, đơn vị Tác giả sáng kiến Vũ Thị Yến 3 PHỤ LỤC CHƯƠNG I: CHI TIẾT VÀ VIỆC KHAI THÁC CHI TIẾT TRONG TRUYỆN NGẮN1. Chi tiết trong tác phẩm văn học Theo Từ điển thuật ngữ văn học, chi tiết nghệ thuật là: “Các tiểu tiết của tácphẩm mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư tưởng”. Cũng theo nhóm tác giả nàythì: “Tuỳ theo sự thể hiện cụ thể, chi tiết nghệ thuật có khả năng thể hiện, giảithích, làm minh xác cấu tứ nghệ thuật của nhà văn, trở thành tiêu điểm, điểm hộitụ của tư tưởng tác giả trong tác phẩm. Chi tiết nghệ thuật gắn với quan niệm nghệthuật về thế giới con người, với truyền thống văn hoá nghệ thuật nhất định.” (2) Như vậy, chi tiết nghệ thuật gắn với quan niệm nghệ thuật và quan niệmnhân sinh của nhà văn. Đối với người đọc khi nhận biết được các chi tiết đắt giátrong tác phẩm, chúng ta có thể làm sáng tỏ được ý nghĩa của hình tượng nghệthuật, tư tưởng chủ đề của tác phẩm và hiểu rõ ý đồ sáng tạo của nhà văn.2. Khai thác chi tiết trong truyện ngắn2.1. Đặc trưng của truyện ngắnHướng khai thác chi tiết trong truyện ngắn tự sự xuất phát từ đặc trưng của thể loạitruyện ngắn. “Truyện ngắn là tác phẩm tự sự cỡ nhỏ, thường được viết bằng văn xuôi,phản ánh cuộc sống trong tính khách quan của nó thông qua con người, hành vi vàcác sự kiện. Truyện ngắn đề cập đến hầu hết các phương diện của đời sống conngười và xã hội. Nét nổi bật của truyện ngắn là sự giới hạn về dung lượng.” “Nếutiểu thuyết là một đoạn của dòng đời thì truyện ngắn chỉ là mặt cắt của dòng đờinhư mặt cắt giữa một thân cây cổ thụ. Chỉ liếc qua những đường vân trên khoanhgỗ tròn kia dù trăm năm vẫn thấy cả cuộc đời thảo mộc” (Nguyễn Minh Châu). Do ...