Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Xây dựng một số bài toán có nội dung gắn với thực tiễn trong dạy học môn Toán – CTGDPT 2018 nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh tại trường THPT Mường Quạ

Mục đích nghiên cứu của đề tài "Xây dựng một số bài toán có nội dung gắn với thực tiễn trong dạy học môn Toán – CTGDPT 2018 nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh tại trường THPT Mường Quạ" là làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn tăng cường vận dụng các bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy học môn toán THPT; Phân tích và xây dựng phương án dạy học có nhiều nội dung toán học thể hiện về mối liên hệ giữa toán học và thực tiễn, các bài toán thực tiễn đã được đưa vào giảng dạy ở THPT.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Xây dựng một số bài toán có nội dung gắn với thực tiễn trong dạy học môn Toán – CTGDPT 2018 nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh tại trường THPT Mường Quạ PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục Việt Nam đang tập trung đổi mới, hướng tới một nền giáo dục tiếnbộ, hiện đại ngang tầm với các nước trong khu vực và toàn thế giới. Uneco đã đề ra4 trụ cột của giáo dục trong thế kỉ 21 là học để biết, học để làm, học để cùng chungsống, học để khẳng định mình (Learning to knovv, Learning to do, Learning to livetogether and learning to be). Chính vì thế vai trò của các bài toán có nội dung thựctế trong dạy học toán là không thể không đề cập đến. Vai trò của toán học ngày càngquan trọng và tăng lên không ngừng thể hiện ở sự tiến bộ trong nhiều lĩnh vực khácnhau của khoa học, công nghệ, sản xuất và đời sống xã hội, đặc biệt là với máy tínhđiện tử, toán học thúc đẩy mạnh mẽ các quá trình tự động hoá trong sản xuất, mởrộng nhanh phạm vi ứng dụng và trở thành công cụ thiết yếu của mọi khoa học. Toánhọc có vai trò quan trọng như vậy không phải là do ngẫu nhiên mà chính là sự liênhệ thường xuyên với thực tiễn, lấy thực tiễn làm động lực phát triển và là mục tiêuphục vụ cuối cùng. Toán học có nguồn gốc từ thực tiễn lao động sản xuất của conngười và ngược lại toán học là công cụ đắc lực giúp con người chinh phục và khámphá thế giới tự nhiên. Để đáp ứng được sự phát triển của kinh tế, của khoa học khác, của kỹ thuậtvà sản xuất đòi hỏi phải có con người lao động có hiểu biết có kỹ năng và ý thức vậndụng những thành tựu của toán học trong những điều kiện cụ thể để mang lại hiệuquả lao động thiết thực. Chính vì lẽ đó sự nghiệp giáo dục – đào tạo trong thời kì đổimới hiện nay phải góp phần quyết định vào việc bồi dưỡng cho HS tiềm năng trí tuệ,tự duy sáng tạo, năng lực tìm tòi chiếm lĩnh trí thức, năng lực giải quyết vấn đề, đápứng được với thực tế cuộc sống. Để đáp ứng với sự phát triển của kinh tế tri thức vàsự phát triển của khoa học thì ngay từ bây giờ khi ngồi trên ghế nhà trường phải dạycho học sinh tri thức để tạo ra những con người lao động, tự chủ, năng động sángtạo và có năng lực để đáp ứng được những yêu cầu phát triển của đất nước và cũnglà nguồn lực thúc đẩy cho mục tiêu kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.Chính vì thế dạy học toán ở trường THPT phải luôn gắn bó mật thiết với thực tiễnđời sống. Tuy nhiên trong thực tiễn dạy học ở trường THPT nhìn chung mới chỉ tậpchung rèn luyện cho học sinh vận dụng trí thức học toán ở kỹ năng vận dụng tư duytri thức trong nội bộ môn toán là chủ yếu còn kĩ năng vận dụng tri thức trong toánhọc vào nhiều môn khác vào đời sống thực tiễn chưa được chú ý đúng mức và thườngxuyên. Những bài toán có nội dung liên hệ trực tiếp với đời sống lao động sản xuấtcòn được trình bày một cách hạn chế trong chương trình toán phổ thông. Như vậy,trong giảng dạy toán nếu muốn tăng cường rèn luyện khả năng và ý thức ứng dụng,toán học cho học sinh nhất thiết phải chú ý mở rộng phạm vi ứng dụng, trong đó ứngdụng vào thực tiễn cần được đặc biệt chú ý thường xuyên, qua đó góp phần tăngcường thực hành gắn với thực tiễn làm cho toán học không trừu tượng khô khan vànhàm chán. Học sinh biết vận dụng kiến thức đã học để giải quyết trực tiếp một sốvấn đề trong cuộc sống và ngược lại. Qua đó càng làm thêm sự nổi bật nguyên lý: 1“Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn với thựctiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”. Trong mục tiêu dạy học môn Toán, hầu hết các nước trên thế giới đều hướngvào phát triển năng lực người học, đặc biệt năng lực tư duy, năng lực giải quyết vấnđề. Bởi vậy, cần phải tăng cường khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng toán họcvào đời sống thực tiễn, thông qua việc giải quyết các tình huống nảy sinh trong cuộcsống. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy có không ít GV Toán chủ yếu quan tâm tới cáckhái niệm, các mệnh đề toán học thuần túy, các bài tập vận dụng lí thuyết, làm chomôn Toán trở nên khô khan, không mấy hấp dẫn. Một trong những định hướng xây dựng và phát triển chương trình giáo dụcphổ thông 2018 là năng lực mô hình toán học hóa từ các tình huống thực tiễn giảđịnh hoặc tình huống thực trong cuộc sống. Đây là năng lực cần phải được quan tâmnhiều hơn nữa đối với các trường phổ thông hiện nay Trong chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở môn Toán bậc THPT , cónhiều kiến thức Hình học liên quan đến thực tế. Nhiều đồ vật xung quanh ta có hìnhdạng là các hình hình học: hình vuông, hình hộp chữ nhật, hình nón, hình cầu.... Việctính toán các khoảng cách, diện tích bề mặt của các hình, tính thể tích các khối đadiện, khối tròn xoay... là những bài toán Hình học có liên quan đến thực tế. Hình học còn được sử dụng trong nhiều ngành nghề, như nghề cơ khí, nghềmộc, kiến trúc, nghề xây dựng, hội họa.... Hình học được sử dụng để thiết kế các bảnvẽ cơ khí, vì các chi tiết cơ khí thường được chế tạo bởi những khối hình học cơ bản;Trong thiết kế đồ họa, trong những nét đẹp của hội họa, những công trình kiến trúcnổi tiếng, trong các khảo sát về diện tích, các bản đồ quy hoạch, trong nghiên cứuthiên văn.... Việc sử dụng máy tính hỗ trợ đồ họa, xây dựng các video trò chơi, phim hoạthình... cũng sử dụng nhiều kiến thức hình học. Nội dung Hình học và Đo lường trong chương trình môn Toán THPT, phươngpháp dạy học hình học hiện còn đang có nhiều tranh luận khác nhau, HS thường thấyít hứng thú với nội dung hình học, nội dung còn thiên về tính hàn lâm, ít liên hệ vớithực tiễn. Dạy học môn Toán sẽ có hiệu quả hơn nếu GV làm cho HS thấy được ýnghĩa của những nội dung Toán học mà họ được học. Dạy học môn Toán không phảichỉ là dạy những tri thức toán học cho HS, mà còn dạy văn hóa Toán học cho HS;cần phải chỉ ...