Sinh học 10 - Những điều cơ bản

Đây là kiến thức sinh học lớp 10 cơ bản gửi đến các bạn học sinh tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sinh học 10 - Những điều cơ bảnNH NG CƠ TH S NG CHƯA CÓ C U T O T BÀO Thu c nhóm này, có virut và th ăn khu n, là các cơ th s ng chưa có c u t o t bào (còn g i là cơ th trư c t bào). Tuynhiên chúng v n có nh ng ñ c trưng cơ b n c a cơ th s ng. 1. Virut. Virut ñư c D.I Ivanôpski phát hi n l n ñ u tiên vào năm 1892, khi nghiên c u nguyên nhân gây b nh kh m thu c lá.Virut chcó th s ng và sinh s n ñư c trong t bào c a các sinh v t (k c con ngư i). Chúng gây ra nhi u b nh hi m nghèo, tác h i l nñ n s c kho c a con ngư i. Như các b nh cúm, s i, ñ u mùa, b i li t tr em, b nh d i, b nh AIDS... Virut cũng gây thi t h il n trong nông nghi p như gây b nh t l n; b nh l m m, long móng trâu, bò; b nh xoăn lá cà chua; b nh vàng l i lúa... Virut có kích thư c r t nh , t vài ch c ñ n vài trăm nanômet (nm) (1nm=10-6mm). Ví d , virut kh m thu c lá dài 30nm, virutb nh ñ u mùa là 125 – 200 nm, do ñó ph i dùng kính hi n vi ñi n t v i ñ phóng ñ i t 10 v n ñ n 1 tri u l n m i th y ñư c. Virut có d ng hình que (ña s cácvirut gây b nh cho cây), hình c u (virut gây b nh ñ u mùa) C u t o cơ th virut r t ñơn gi n, thư ng ch g m m t phân t axit nuclêic (là axit ñeôxiribônuclêic (ADN) ho c axitribônuclêic (ARN)) và m t v b c prôtêin. M i lo i virut ch mang m t trong hai lo i axit nuclêic trên. Ví d , virut ñ u mùalà ADN, còn virut gây b nh cúm là ARN. Virut gây b nh ngư i va` ñ ng v t thì có c lo i mang ADN và c lo i mangARN. M i lo i virut ch kí sinh trong m t cơ th nh t ñ nh. Chúng s ng trong t bào v t ch , sinh s n và phát tri n, cu i cùng pháhu t bào ñó. 2. Th ăn khu n. Ngoài các virut kí sinh trên ñ ng v t và th c v t, ngư i ta còn phát hi n ra các virut kí sinh trong t bào vi khu n. Chúng cótên chung là th ăn khu n. Th ăn khu n cũng như m i virut khác thư ng b t ñ u xâm nh p cơ th v t ch b ng cách bám trên màng t bào v t ch , ti tenzim ñ hoà tan màng r i tiêm nhân (phân t ADN) vào trong t bào, ñ v l i bên ngoài. Vào t bào vi khu n, axit nuclêic c a th ăn khu n sinh s n r t nhanh, còn chính vi khu n thì sinh t ng h p ra v prôtêin baongoài axit nuclêic t nguyên li u c a t bào v t ch , cho ñ n lúc nó b phá hu hoàn toàn. Khi ñó các th ăn khu n thoát rangoài và l i ti p t c xâm nh p vào các vi khu n khác. M i lo i th ăn khu n thư ng ch kí sinh trong m t lo i vi khu n nh tñ nh. Do c u t o cơ th r t ñơn gi n và sinh s n r t nhanh nên virut và th ăn khu n ñư c dùng làm m t ñ i tư ng ñ nghiên c u ss ng (di truy n, sinh t ng h p prôtêin, lai ghép gen...).CÁC CƠ TH ðƠN BÀO ðây là nh ng cơ th ch c u t o b ng m t t bào như vi khu n, t o ñơn bào và nguyên sinh v t. Vì kích thư c cơ th r t nhnên chúng ñư c g i chung là vi sinh v t.1. Vi khu n Vi khu n là nh ng cơ th ñơn bào nh nh t, trung bình t 1 ñ n 5 micrômet (µm) (1µm=10-3mm). Vi khu n r t ña d ng: hìnhque (tr c khu n), hình c u (c u khu n), hình xo n (xo n khu n). C u t o cơ th c a chúng r t ñơn gi n, ch g m ch t nguyên sinh và màng, chưa có nhân rõ r t. ADN t p trung ph n gi a tbào và chưa có màng ngăn cách v i ph n t bào ch t xung quanh. ða s vi khu n kí sinh gây b nh cho th c v t, ñ ng v t và ngư i. Ví d , tr c khu n gây b nh b ch h u, b nh thương hàn, b nhlao; c u khu n gây b nh l u; xo n khu n gây b nh giang mai, b nh t ... M t s ho i sinh, m t s có kh năng t t ng h p l ycác ch t h u cơ ñ s ng nh năng lư ng c a quá trình phân gi i các ch t môi trư ng xung quanh, ho c s d ng năng lư ngc a ánh sáng m t tr i do chúng có m t ch t tư ng t di p l c cây xanh. Vi khu n sinh s n r t nhanh, kho ng 20 phút l i phân chia m t l n theo ki u tr c phân. V i t c ñ ñó, sau 6 gi , t 1 vi khu ns cho 250000 vi khu n m i trong nh ng ñi u ki n thu n l i v nhi t ñ va` ñ m.2. Vi khu n lam. Vi khu n lam, cũng như vi khu n là lo i chưa có nhân rõ r t nên ñư c x p cùng v i vi khu n vào nhóm có nhân nguyên thu .Vi khu n lam là nhóm sinh v t nguyên thu nh t có ch a di p l c. chúng, ch t di p l c không t p trung trong l c l p mà t nt i dư i d ng nh ng h t nh n m r i rác trong t bào ch t.3. T o ñơn bào. M t s t o ñơn bào như t o l c, t o v ñã có nhân rõ ràng. Nh có di p l c mà t o có kh năng t t ng h p các ch t h u cơ ñs ng do s d ng ñư c năng lư ng c a ánh sáng m t tr i.4. ð ng v t nguyên sinh. Các ñ ng v t nguyên sinh có hình d ng và kích thư c r t khác nhau; tuy cơ th cũng ch c u t o b ng m t t bào nhưng chúngcó t ch c cơ th ph c t p hơn. Trong t bào, ngoài nhân còn có nhi u bào quan n m trong t bào ch t, gi nh ng nhi m vkhác nhau, b o ñ m s tiêu hoá, bài ti t và v n ñ ng. ða s các ñ ng v t nguyên sinh s ng t do, ch có m t s ít kí sinh và gây b nh. G p ñi u ki n thu n l i, các ñ ng v t nguyên sinh sinh s n và phát tri n r t nhanh. Chúng sinh s n ch y u b ng cách phânñôi (tr c phân). Khi g p nh ng ñi u ki n không thu n l i v ánh sáng, nhi t ñ , ñ m..., chúng k t thành bào xác, t m th ing ng ho t ñ ng. Khi g p ñi u ki n thu n l i, bào xácC U T O CHUNG C A T BÀO NHÂN TH C Cơ th ñ ng v t, th c v t v ...