Thành phần hóa học của tinh dầu một số loài trong chi hoa tiên (Asarum L.) ở Việt Nam

Chi Hoa tiên (Asarum L.) thuộc họ Mộc hương (Aristolochiaceae), là một chi nhỏ nhưng có các loài quý hiếm. Ở Việt Nam, chi này có khoảng 9 loài và hầu như tất cả các loài đều được coi là cây thuốc. Hàm lượng tinh dầu của loài Asarum balancae đạt 0,02% (theo nguyên liệu khô không khí). Bằng phương pháp sắc ký khí khối phổ (GC/MS), 18 hợp chất trong tinh dầu đã được xác định, chiếm 98,9% tổng hàm lượng tinh dầu. Thành phần hóa học chính của tinh dầu là elemicin (71,53%) và transisoelemicin (19,85%). Hàm lượng tinh dầu của loài Asarum yunnanense đạt 0,16% (theo nguyên liệu khô không khí), có 33 hợp chất đã được xác định, chiếm 92,3% tổng hàm lượng tinh dầu. Thành phần hóa học chính của tinh dầu là E-methyl isoeugenol (47,39%), cis-β-elemene (5,94%), bicyclogermacren (4,58%) myristicine (4,26%) và δ-elemene (4,90%).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thành phần hóa học của tinh dầu một số loài trong chi hoa tiên (Asarum L.) ở Việt Nam TẠP CHÍ SINH HỌC, 2013, 35(1): 55-60 THÀNH PHẦN HÓA HỌC CỦA TINH DẦU MỘT SỐ LOÀI TRONG CHI HOA TIÊN (ASARUM L.) Ở VIỆT NAM Trần Huy Thái1*, Nguyễn Thị Hiền1, Trần Minh Hợi1, Nguyễn Anh Tuấn1,2, Nguyễn Tiến Đạt3, Nguyễn Thị Hải4 1 Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Viện Hàn lâm KH & CN Việt Nam, *thaiiebr@yahoo.com.vn 2 Nhà xuất bản Khoa học tự nhiên và Công nghệ, Viện Hàn lâm KH & CN Việt Nam 3 Viện Hóa sinh biển, Viện Hàn lâm KH & CN Việt Nam 4 Trường Cao đẳng Tuyên Quang TÓM TẮT: Chi Hoa tiên (Asarum L.) thuộc họ Mộc hương (Aristolochiaceae), là một chi nhỏ nhưng có các loài quý hiếm. Ở Việt Nam, chi này có khoảng 9 loài và hầu như tất cả các loài đều được coi là cây thuốc. Hàm lượng tinh dầu của loài Asarum balancae đạt 0,02% (theo nguyên liệu khô không khí). Bằng phương pháp sắc ký khí khối phổ (GC/MS), 18 hợp chất trong tinh dầu đã được xác định, chiếm 98,9% tổng hàm lượng tinh dầu. Thành phần hóa học chính của tinh dầu là elemicin (71,53%) và trans- isoelemicin (19,85%). Hàm lượng tinh dầu của loài Asarum yunnanense đạt 0,16% (theo nguyên liệu khô không khí), có 33 hợp chất đã được xác định, chiếm 92,3% tổng hàm lượng tinh dầu. Thành phần hóa học chính của tinh dầu là E-methyl isoeugenol (47,39%), cis-β-elemene (5,94%), bicyclogermacren (4,58%) myristicine (4,26%) và δ-elemene (4,90%). Hàm lượng tinh dầu của loài Asarum petelotii đạt 0,002% theo nguyên liệu khô không khí, có 25 hợp chất đã được xác định, chiếm 90,63% tổng hàm lượng tinh dầu. Thành phần hóa học chính của tinh dầu là myristicine (59,06%) và dilapiole (17,67%). Hàm lượng tinh dầu của loài Asarum cordifolium đạt 0,22% theo nguyên liệu khô không khí, có 26 hợp chất đã được xác định, chiếm 96,4% tổng hàm lượng tinh dầu. Thành phần hóa học chính của tinh dầu là elemicin (84,38%) và methyl eugenol (3,63%). Từ khóa: Aristolochiaceae, Asarum, elemicine, E-methyl isoeugenol, myristicine, tinh dầu, Việt Nam. MỞ ĐẦU cứu đã có cho biết, các loài Hoa tiên thường có Chi Hoa tiên (Asarum L.) thuộc họ Mộc tinh dầu với các thành phần chính là metyl hương (Aristolochiaceae), là một họ nhỏ, chỉ có eugenol, α-pinen, myrcen, borneol, safrol, 1,8- 3 chi với khoảng 20 loài, nhưng có nhiều loài cineol và asafrol... Các loài trong chi Hoa tiên quý hiếm và tất cả các loài trong họ đều là cây còn chứa các hợp chất khác như aristolochia thuốc. Cho đến nay, ở Việt Nam hiện đã biết có acid, các secquiterpen, sterol...[5, 9, 10, 16, 17]. khoảng 9 loài thuộc chi Hoa tiên (Asarum) [12, Một số hợp chất glycosyl flavonoid từ loài 13], trong đó có 3 loài được đưa vào Sách Đỏ Asarum longirhizomatosum đã được xác định Việt Nam (2007) [1]. Các loài trong chi Hoa như 4,6,4’-trihydroxy-aurone-4,6-di-o-β-D- tiên (Asarum) đều là thân cỏ, sống nhiều năm, glucopi-rannosid, naringenin-7-4’-di-0-β-D- mọc thành từng đám nhỏ ở những nơi ẩm, ven glucopirannosid, naringenin [17]. Trong đó, các khe núi, ven đường, dưới tán rừng kín có nhiều hoạt chất có tác dụng kháng khuẩn, thường xanh. Vùng phân bố của chúng cũng chỉ kháng histamin và có khả năng chữa ung thư [9, hạn chế ở các khu vực có rừng trên núi cao, 13]. Ding et al. (1994) [3] bằng kỹ thuật GC và thuộc các tỉnh Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, GC/MS, đã xác định được 36 hợp chất trong Tuyên Quang, Vĩnh Phúc, Hòa Bình, Hà Nội, tinh dầu từ rễ của loài Asarum petelotii, trong Quảng Ninh, Hà Tĩnh và Quảng Bình [1, 3]. đó, thành phần chính là β-himaehalene, 1,2,3,4- Ở một số địa phương miền núi, đồng bào tetramethoxy-5-allyl benzene và apiole; 44 hợp chất trong tinh dầu từ lá của loài này, trong đó, các dân tộc đã sử dụng thân rễ của các loài hợp chất chính là elemicine, 1,2,3,4- trong chi Hoa tiên (Asarum L.) làm thuốc chữa tetramethoxy-5-allyl benzene và apiole. các bệnh ho, viêm phế quản, hen suyễn, phong hàn, tê thấp và làm rượu bổ... Những nghiên Ở Việt Nam, những nghiên cứu về thành 55  Tran Huy Thai et al. phần hóa học của các loài Hoa tiên còn hạn chế. loại dùng cho phân tích phổ. Trần Minh Hợi (2004) [5], bằng phương pháp ...