Thiếu Máu Trong Hernia và Esophagitis

Có vị trong diễn đàn hỏi ý kiến v/v thiếu máu trong hiatal hernia và esophagitis, "xin hỏi cơ chế (mechanism) của Relationship between Iron deficiency anemia and esophagitis". Xin trả lời chung trên Diễn đàn này như sau: Thiếu máu trong truờng hợp phùi bao tử lên ngực (hiatal hernia) và viêm thực quản (esophagitis): cơ chế chính là chảy máu cấp tính cũng như kinh niên, dù rằng cơ chế thứ nhì (mất máu kinh niên) thường thấy hơn và là cơ chế chính. Năm 1986, Cameron và Higgins (Gastroenterol 91:338,1986) đã mô tả trong bài này...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thiếu Máu Trong Hernia và Esophagitis Thiếu Máu Trong Hernia và Esophagitis Có vị trong diễn đàn hỏi ý kiến v/v thiếu máu trong hiatal hernia vàesophagitis, xin hỏi cơ chế (mechanism) của Relationship between Irondeficiency anemia and esophagitis. Xin trả lời chung trên Diễn đàn này như sau: Thiếu máu trong truờng hợp phùi bao tử lên ngực (hiatal hernia) vàviêm thực quản (esophagitis): cơ chế chính là chảy máu cấp tính cũng nhưkinh niên, dù rằng cơ chế thứ nhì (mất máu kinh niên) thường thấy hơn và làcơ chế chính. Năm 1986, Cameron và Higgins (Gastroenterol 91:338,1986) đã môtả trong bài này :Linear gastric erosion. A lesion associated with largediaphragmatic hernia and chronic blood loss Khi soi thực quản trong 109bnhân lớn tuổi (elderly) bị phùi bao tử lên ngực: 55 bnhân thấy bị thiếu máu,54 bnhân không thiếu máụ. Trong số bnhân thiếu máu, các tác giả này thấy23 bnhân có rách theo chiều dọc niêm mạc bao tử (linear erosion). Trong sốbnhân không thiếu máu, bnhân cũng thấy lối rách này trong 13 bnhân. Cácbnhân này thiếu máu vì bị mất máu kinh niên, vì thế MCV (meancorpuscular volume: thể tích trung bình tb máu đỏ - TTTBMD) phải giảm(tức là khoảng dưới 80 fL/mL) (con số cho dễ nhớ là TTTBMD ở cả nam lẫnnữ ở khoảng 80-95): dưới số đó thì liệt vào thiếu máu tb nhỏ – microcyticanemia: mà các nguyên do chính là thiếu sắt hoặc Thalassemia; trên con sốđó thì liệt vào loại thiếu máu tb lớn (macrocytic anemia: tức là thiếu máuthường do thiếu vit B12 hoặc Folatẹ Có khi myelodysplasia - dị sinh tủy-cũng gây ra macrocytic anemia). Thiếu máu trong truờng hợp hiatal hernia nói trên do rách dọc ở màngnhầy tại ngay chỗ bị hernia, vì thế từ 1986 trở đi thường được gọi làCamerons ulcers. Đấy là môt. cơ chế thứ nhất cuả việc thiếu máu tronghiatal hernia : và dĩ nhiên là nếu phải chữa thì cho bnhân uống sắt (vì làchronic blood loss, tức là mất sắt). V/v chữa bằng sắt: lỗi lầm thường thấy trong practice là: (1) y sĩ không cho bnhân uống đủ sắt để thay thế - Vậy thì thế nào làđủ ? Muốn thay thế sắt cho bnhân thì phải cho khoảng 200 mg elementaliron /mỗi ngày. Một viên thuốc sắt bán ngoài đường (Ferrous Sulfate 325mg) chỉ nhả ra có 60 mg elemental iron, vì thế phải cho 3 viên một ngày(3X60= 180 mg elemental iron/ ngày, tạm đủ) (2) bnhân chảy máu (và mất sắt) nhanh hơn lượng sắt uống vào - giảiquyết vấn đề này thì chỉ có hai cách: (a) cho bnhân uống 4 viên FerrousSulfate (325 mg X 4), hoặc 6 viên/ngày (b) hoặc nhiều trường hợp bnhânkhông chịu được liều cao như thế (đau bụng, ỉa chảy hay táo bón): lúc ấyđành phải cho Sắt truyền thẳng vào tĩnh mạch (có công thức để tính liềulượng, nhưng để cho dễ nhớ, cỡ 25 ml InFED là đủ). (3) sắt nuốt vào miệng nhưng không đuợc hấp thụ ở ruột(malabsorption). Nói về sắt, có mấy điểm nên lưu ý : (1) PHẢI CHẮC CHẮN RẰNG BNHÂN KHÔNG CÓ UNG THƯBAO TỬ HAY RUỘT GIÀ, vì dĩ nhiên khi cho sắt vào, máu sẽ tăng lên,bnhân thấy khoẻ khoắn hơn, nhưng vẫn chết vì ung thư tiềm ẩn: cho nên cứnhắm mắt cho bnhân uống sắt khi thiếu máu là hoàn toàn sai. (2) Lắm khi rất khó chứng minh thiếu máu vì thiếu sắt. Thuờng thìFerritin trong máu giảm, thì phải nghi là thiếu máu do thiếu sắt, nhưng nênnhớ Ferritin là một acute phase reactant, tức là bnhân có phản ứng gì (sốt,sưng khớp chẳng hạn) thì Ferritin sẽ tăng (falsely elevated) dù rằng thật sựFerritin đang rất thấp. Làm sao giải quyết được trong trường hợp này? Trảlời: lấy tủy xuơng thì thấy ngay là thiếu sắt. Bởi vì khuôn vàng thước ngọc(gold standard) để định giá dự trữ sắt (iron storages) cuả cơ thể là ở TỦYXƯƠN . Tuy nhiên một điểm cần nhớ: (xin lỗi qúy vị làm trong lab): nhiềukhi lab nhuộm sắt không đúng (nhuộm Prussian blue), khi rửa, trôi đi hết, sẽđọc là không có dự trữ sắt trong tủy (marked decreased iron stores hoặcno iron stores) thì chớ tin vội, và hematologist phải yêu cầu lab nhuộm sắtlại. Mấy cơ chế thiếu máu khác trong gastrointestinal tract (mà khôngphải là ung thư) thì phải để ý ngay đến AVM (Arteriovenous malformation).Có một AVM nhìn thấy ở bao tử mà văn chương y khoa tiếng Anh ở HKỳgọi là watermelon gastric mucosa (niêm mạc bao tử trông giống như vằnsong song ở da trái dưa hấụ. Nhìn thấy cái này thì rõ ràng là bnhân bị chảymàu vì AVM (ở Mỹ gọi tắt :ê-vi-em). Có khi hiatal hernia cũng do thiếu máu cấp tính vì bnhân chảy máunhanh quá chẳng hạn như sau: (Hồi xưa tôi không tin, nhưng cách đây độ 10năm, một tối đi rounds: môt. bnhân bị hiatal hernia (phim XR cho thấynguyên cả bao tử đã nằm hẳn lên ngực): y tá bảo bà ấy đang ói, chạy vội vàophòng vừa đến đầu giường thì bnhân ói và bắn ra máu tươi (projectilevomiting), suýt nưã ói bắn thẳng vào áo y sĩ !!!) Lúc rảnh sẽ viết thêm. Nhưng tôi có đâu 10 bnhân bị AVM suốtđường tiêu hoá (ngay cả ruột non) mà không thể nào chứng mi ...