Tổ chức dạy học ngoại khóa vật lí ở trường phổ thông theo định hướng tìm tòi - nghiên cứu góp phần phát triển năng lực học sinh trung học cơ sở

Bài viết là sự vận dụng, cụ thể hóa lí luận về dạy học theo định hướng tìm tòi – nghiên cứu vào HĐNK vật lí. Trong bài viết chúng tôi đã xác định và trình bày rõ về khái niệm, mục đích, nội dung, đặc điểm, các hình thức tổ chức, quy trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện một buổi dạy học ngoại khóa vật lí THCS theo định hướng tìm tòi – nghiên cứu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tổ chức dạy học ngoại khóa vật lí ở trường phổ thông theo định hướng tìm tòi - nghiên cứu góp phần phát triển năng lực học sinh trung học cơ sở JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 8B, pp. 108-117 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn DOI: 10.18173/2354-1075.2016-0165 TỔ CHỨC DẠY HỌC NGOẠI KHÓA VẬT LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG TÌM TÒI - NGHIÊN CỨU GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ Võ Hoàng Ngọc1 , Võ Văn Thông2 1 Trường Trung học cơ sở Lê Lợi, Thành phố Vinh, Tỉnh Nghệ An Tự nhiên, Trường Cao đẳng Sư phạm Nghệ An 2 Khoa Tóm tắt. Hoạt động ngoại khóa (HĐNK) vật lí không chỉ giúp HS củng cố kiến thức, rèn luyện kĩ năng mà còn giúp HS phát triển năng lực trên nhiều phương diện, có thể góp phần tích cực vào việc chuyển đổi từ dạy học chủ yếu “cung cấp kiến thức” sang dạy học “phát triển năng lực” của người học trong tiến trính đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo. Dạy học theo định hướng tìm tòi – nghiên cứu HS được trải nghiệm nhận thức về vấn đề nghiên cứu, đề xuất dự đoán, tìm tòi, làm thí nghiệm kiểm tra tương tự như các nhà khoa học để xây dựng kiến thức cho mình dưới sự giúp đỡ khi cần thiết của giáo viên. Bài viết là sự vận dụng, cụ thể hóa lí luận về dạy học theo định hướng tìm tòi – nghiên cứu vào HĐNK vật lí. Trong bài viết chúng tôi đã xác định và trình bày rõ về khái niệm, mục đích, nội dung, đặc điểm, các hình thức tổ chức, quy trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện một buổi dạy học ngoại khóa vật lí THCS theo định hướng tìm tòi – nghiên cứu. Từ khóa: Dạy học vật lí, ngoại khóa vật lí, tìm tòi-nghiên cứu, thí nghiệm. 1. Mở đầu Thế giới hiện đại thay đổi từng ngày. Để kịp thích ứng và tồn tại, con người không chỉ cần có hiểu biết mà còn rất cần có năng lực hành động. Năng lực hành động là sự kết hợp của năng lực kiến thức, năng lực phương pháp, năng lực xã hội và năng lực cá thể. Do đó, UNESCO xác định 4 trụ cột giáo dục hiện đại là: học để biết, học để làm, học để cùng chung sống, học để tự khẳng định [4, trg 17,18,19]. Thực tế nội dung chương trình, phương pháp giáo dục phổ thông nước ta những năm đầu thế kỉ 21 vẫn đang chú trọng truyền đạt kiến thức, chưa đáp ứng tốt yêu cầu về hình thành và phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh. Chương trình còn nghiêng về trang bị kiến thức lí thuyết, chưa coi trọng kĩ năng thực hành, kĩ năng vận dụng kiến thức. Hình thức tổ chức giáo dục chủ yếu là dạy học trên lớp, chưa coi trọng việc tổ chức các hoạt động xã hội, hoạt động trải nghiệm. Chưa chú trọng dạy cách học và phát huy tính chủ động, khả năng sáng tạo của học sinh. Vì vậy, Ban Chấp hành Trung ương khoá XI tại Hội nghị lần thứ tám đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 phải đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào Ngày nhận bài: 8/7/2016. Ngày nhận đăng: 20/9/2016. Liên hệ: Võ Văn Thông, e-mail: vothong.cdsp@gmail.com 108 Tổ chức dạy học ngoại khóa Vật lí ở trường phổ thông theo định hướng tìm tòi - nghiên cứu... tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội cũng đã xác định: “Đổi mới nội dung giáo dục phổ thông theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi, trình độ và định hướng nghề nghiệp; tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tích hợp cao ở các lớp học dưới và phân hóa dần ở các lớp học trên”. Theo định hướng đó, dạy học vật lí phổ thông, trong đó có hoạt động ngoại khóa (HĐNK) vật lí cần phải điều chỉnh nội dung, thay đổi cách thức thực hiện. Thời gian qua, ở các trường phổ thông nước ta, việc tổ chức HĐNK vật lí đang thực hiện bằng các hình thức trong đó chủ yếu HS hoạt động tái tạo lại kiến thức đã học. Để góp phần phát triển năng lực HS thì HĐNK cần phải được tổ chức theo các hình thức mà HS được hoạt động tìm tòi - nghiên cứu, được trải nghiệm như nhà khoa học. Chúng tôi đã nghiên cứu chuyển hóa phương pháp dạy học theo định hướng tìm tòi - nghiên cứu vào việc tổ chức HĐNK vật lí, góp phần phát triển năng lực HS. Bài viết này chia sẻ với các đồng nghiệp một số kết quả nghiên cứu về mục đích, nội dung, về cách thức tổ chức thực hiện HĐNK vật lí bậc THCS theo định hướng tìm tòi - nghiên cứu. 2. 2.1. Nội dung nghiên cứu Định hướng phát triển năng lực học sinh thông qua hoạt động dạy học Xu thế chung của nhiều quốc gia trên thế giới hiện nay là phát triển chương trình theo hướng tiếp cận năng lực, coi trọng các năng lực chung cần thiết cho việc tham gia cuộc sống lao động, sinh hoạt hàng ngày và cho việc học tập suốt đời. Một số năng lực chung được chú ý là: tự học, học cách học; tự chủ, tự quản lí; xã hội, hợp tác; giao tiếp; tư duy và giải quyết vấn đề, sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông. Thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban chấp hành trung ương Đảng và Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội, việc thay đổi chương trình giáo dục phổ thông từ 2018 trở đi xá ...