Tổ chức và hướng dẫn cho học sinh kiến tạo kiến thức trong học tập phép biến hình lớp 11 THPT

Vận dụng quan điểm kiến tạo trong dạy học, giáo viên (GV) là người tổ chức các hoạt động học tập, xây dựng các tình huống, hướng dẫn học sinh tự mình tìm tòi, khám phá, chiếm lĩnh tri thức. Học sinh (HS) là người chủ động, tích cực học tập trên cơ sở vốn kiến thức, kĩ năng đã có của bản thân và cùng hòa mình vào môi trường xung quanh, hợp tác với người khác để kiến tạo kiến thức. GV cần lưu ý đến những vấn đề: Quan niệm có trước của HS, tạo lập các kết nối từ quan niệm đã có của HS với kiến thức mới; luôn tạo bầu không khí sôi nổi, khuyến khích HS thể hiện quan điểm và tranh luận với người khác; GV chuẩn bị trước những câu hỏi “tốt”, những tình huống sư phạm; GV tạo cơ hội cho họ được tham gia vào quá trình đánh giá.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tổ chức và hướng dẫn cho học sinh kiến tạo kiến thức trong học tập phép biến hình lớp 11 THPT Nguyễn Đức Thắng Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 102(02): 93 - 97 TỔ CHỨC VÀ HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH KIẾN TẠO KIẾN THỨC TRONG HỌC TẬP PHÉP BIẾN HÌNH LỚP 11 THPT Nguyễn Đức Thắng* Trường THPT Cẩm Thủy 1 - Thanh Hóa TÓM TẮT Vận dụng quan điểm kiến tạo trong dạy học, giáo viên (GV) là người tổ chức các hoạt động học tập, xây dựng các tình huống, hướng dẫn học sinh tự mình tìm tòi, khám phá, chiếm lĩnh tri thức. Học sinh (HS) là người chủ động, tích cực học tập trên cơ sở vốn kiến thức, kĩ năng đã có của bản thân và cùng hòa mình vào môi trường xung quanh, hợp tác với người khác để kiến tạo kiến thức. GV cần lưu ý đến những vấn đề: Quan niệm có trước của HS, tạo lập các kết nối từ quan niệm đã có của HS với kiến thức mới; luôn tạo bầu không khí sôi nổi, khuyến khích HS thể hiện quan điểm và tranh luận với người khác; GV chuẩn bị trước những câu hỏi “tốt”, những tình huống sư phạm; GV tạo cơ hội cho họ được tham gia vào quá trình đánh giá. Từ khóa: Kiến tạo kiến thức, tổ chức, hướng dẫn, phép biến hình, quan niệm có trước. ĐẶT VẤN ĐỀ* Vấn đề quan trọng của việc định hướng đổi mới phương pháp dạy học là “tích cực hóa hoạt động học tập của HS” với bốn đặc trưng: Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động để HS tự kiến tạo kiến thức, kĩ năng, thái độ; tăng cường hoạt động cá thể kết hợp với hợp tác với sự hợp tác bạn bè trong lớp học; hình thành và rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn đa dạng; kết hợp đánh giá của GV với tự đánh giá của HS. Theo quan điểm kiến tạo trong dạy học, GV là người tổ chức các hoạt động học tập, xây dựng các tình huống và hướng dẫn HS tự tìm tòi, khám phá và tự kiến tạo kiến thức. GV cần coi trọng việc tìm hiểu những quan niệm, những hiểu biết của HS về kiến thức cần học tập từ đó xây dựng các tình huống học tập đồng thời tạo điều kiện để HS vượt qua được những trở ngại, kiến tạo kiến thức mới. Như vậy, việc nghiên cứu tổ chức và hướng dẫn của GV theo hướng giúp HS tự kiến tạo kiến thức là điều cần thiết trong giai đoạn hiện nay. NỘI DUNG Trong [3, tr. 103-117], tác giả J.G Brooks và M.G. Brooks cho rằng, khi tổ chức các hoạt động để HS kiến tạo kiến thức, GV cần chú trọng đến những vấn đề sau: - Khuyến khích HS hoạt động độc lập và đề xuất những sáng kiến. * Tel: 01685 276288, Email: thangnd275@gmail.com - HS tự đề xuất chiến lược giải quyết vấn đề và điều chỉnh khi cần thiết. - Tìm hiểu về những quan niệm trước đó của HS trước khi chia sẻ cho họ những kiến thức mới; - Khuyến khích HS tham gia các cuộc đối thoại với GV, với các bạn khác. - Khuyến khích HS đưa ra những câu hỏi đặc biệt những câu hỏi kết thúc mở; khuyến khích HS hỏi người khác. - Khuyến khích HS thể hiện quan niệm của bản thân, có thể mâu thuẫn với giả thiết ban đầu, sau đó cổ vũ họ tranh luận với người khác. - GV quy định thời gian để HS kịp thời xác lập mối quan hệ và cài đặt tri thức bên trong câu hỏi; - GV khuyến khích những suy nghĩ hiếu kỳ, tự nhiên mà các em thường xuyên sử dụng trong quá trình học. Theo các tác giả George W. Gagnon, Jr. and Michelle Collay [4], khi GV thiết kế môi trường học tập kiến tạo cần chú ý đến những vấn đề sau: - Tình huống: GV tổ chức các tình huống mà HS có thể giải thích được? GV đưa tiêu đề của tình huống và miêu tả quá trình giải quyết các vấn đề đưa ra; Trả lời các câu hỏi; Cài đặt các tri thức tiềm ẩn trong mỗi tình huống; Liên kết các phương án giải quyết; Thiết lập mục tiêu; Tình huống chứa đựng những gì mà 93 Nguyễn Đức Thắng Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ HS mong đợi, cũng như cách giải quyết vấn đề có ý nghĩa. - Nhóm: GV tạo nhóm HS như thế nào? + Có thể toàn bộ lớp học hoặc có thể là một nhóm gồm hai HS trở lên. + GV sắp xếp nhóm tài liệu sao cho HS có thể sử dụng để lí giải các tình huống bằng các mô hình, đồ thị, miêu tả số học hoặc viết về tập hợp những vốn kinh nghiệm. GV cần xác định rõ số thành viên trong một nhóm cần thiết lập là bao nhiêu. - Liên kết: Tạo dựng các liên kết từ kiến thức đã có của HS với những gì mà họ có thể thu được thông qua lí giải các tình huống. GV có thể đưa ra một vấn đề đơn giản để HS trong lớp cùng thảo luận, giải quyết vấn đề đặt ra,.. trước khi cho họ tham gia vào hoạt động nhóm. - Câu hỏi: Câu hỏi có thể xuất hiện trong toàn bộ thiết kế các hoạt động kiến tạo cho HS. Câu hỏi hướng dẫn được đưa vào trong mỗi tình huống dạy học tạo nên sự liên kết đồng thời giúp duy trì hoạt động học tập xảy ra thường xuyên, cũng có thể dùng để thúc dục, động viên và khuyến khích HS học tập. GV cần dự định trước những câu hỏi, cũng như những câu hỏi và câu trả lời của HS. - Sự thể hiện: GV khuyến khích HS trình bày quan điểm bất cứ nó là gì trong khi giải quyết các tình huống. Chúng được ghi chép lại trên bảng hoặc vào mẫu giấy hoặc có thể minh họa qua sơ đồ, bảng biểu, ghi âm, chụp ảnh hoặc quay video,.. - Sự nhận xét và đánh giá: Trong quá trình HS lí giải những tình huống họ có thể đưa ra các nhận xét và sau đó q ...