Tổng lược về lý thuyết tái tạo trong xã hội học giáo dục: Các lối tiếp cận và đối tượng nghiên cứu - Nguyễn Khánh Trung

Bài viết "Tổng lược về lý thuyết tái tạo trong xã hội học giáo dục: Các lối tiếp cận và đối tượng nghiên cứu" trình bày về sự xuất hiện và quá trình phát triển của các lý thuyết tái tạo trong xã hội học giáo dục, cách tiếp cận lý thuyết tái tạo trong xã hội học giáo dục,... Đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bạn chuyên ngành Xã hội học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tổng lược về lý thuyết tái tạo trong xã hội học giáo dục: Các lối tiếp cận và đối tượng nghiên cứu - Nguyễn Khánh TrungTrao ®æi nghiÖp vô X· héi häc sè 3 (103), 2008 107 Tæng lîc vÒ lý thuyÕt t¸i t¹o trong x· héi häc gi¸o dôc: c¸c lèi tiÕp cËn vµ ®èi tîng nghiªn cøu NguyÔn Kh¸nh Trung Víi mong muèn gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn c¸c chuyªn ngµnh cña x· héi häc,trong bµi viÕt nµy, chóng t«i sÏ tæng lîc mét sè lý thuyÕt trong x· héi häc gi¸o dôc,cô thÓ lµ c¸c lý thuyÕt #t¸i t¹o # (reproduction) b»ng c¸ch ®Ò cËp ®Õn mét sè ®iÓmchÝnh lý thuyÕt vµ ®èi tîng nghiªn cøu mµ c¸c nhµ x· héi häc ®· khai th¸c qua c¸cthêi kú kh¸c nhau. Cè g¾ng nµy võa gãp phÇn vµo nghiªn cøu lý thuyÕt trong x· héihäc, võa gãp phÇn lµm s¸ng tá c¸c vÊn ®Ò mµ nÒn gi¸o dôc cña chóng ta hiÖn nay nãichung vµ gi¸o dôc ®¹i häc nãi riªng ®ang ph¶i ®èi diÖn. 1. Sù xuÊt hiÖn vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c lý thuyÕt t¸i t¹o trong x· héihäc gi¸o dôc Kh¸i niÖm # t¸i t¹o # ®îc nhiÒu nhµ x· héi häc lín nh P. Bourdieu, A.Petitat sö dông ®Ó ®Æt tªn cho c¸c lý thuyÕt nhÊn m¹nh ®Õn chøc n¨ng t¹o ra vµ t¸it¹o l¹i c¸c chuÈn mùc, c¸c gi¸ trÞ, c¸c trËt tù, c¸c kiÕn thøc, kinh nghiÖm... cã s½ntrong x· héi cña trêng häc. Sau ®©y chóng ta sÏ lÇn lît xem xÐt c¸c trêng ph¸ikh¸c nhau trong dßng ch¶y lý thuyÕt t¸i t¹o nµy. a. Ð. Durkheim vµ trêng ph¸i chøc n¨ng luËn Theo chóng t«i, Ð. Durkheim (1858 - 1917) cã thÓ ®îc xem lµ nhµ s¸ng lËp rax· héi häc gi¸o dôc mét c¸ch chÝnh thøc bëi nh÷ng lý do chÝnh: thø nhÊt, xÐt vÒ mÆtchuyªn m«n, gi¸o dôc lµ lÜnh vùc riªng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng khoa häc vµ nghÒnghiÖp cña «ng. Durkheim tríc hÕt lµ gi¸o s m«n gi¸o dôc häc vµ khoa häc x· héicña #¹i häc V¨n khoa Bordeaux cña Ph¸p. Sau nµy, v× nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøunæi tiÕng vÒ lÜnh vùc x· héi häc vµ ®Æc biÖt lµ khoa häc gi¸o dôc, «ng ®uîc chÝnh phñPh¸p ®Ò b¹t lµm gi¸o s khoa häc gi¸o dôc t¹i trêng ®¹i häc Sorbonne - Paris. Thøhai, xÐt vÒ mÆt t tëng, trong c¸c c«ng tr×nh cña «ng, Durkheim ®· cã nhiÒu suy tvÒ gi¸o dôc, «ng tù ®Æt cho m×nh c©u hái: # gi¸o dôc ch¼ng ph¶i lµ con ®êng u tiªn®a c¸ thÓ héi nhËp vµo x· héi ®ã sao ? # (trÝch bëi Bernard.P, trong Dictionnaire dela Sociologie,1998, tr. 261). ¤ng lµ nhµ x· héi häc ®Çu tiªn ®· thiÕt lËp c¸c ®Æc tÝnh Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn108 Tæng lîc vÒ lý thuyÕt t¸i t¹o trong x· héi häc gi¸o dôc: c¸c lèi tiÕp cËn vµ...khoa häc, ®Þnh nghÜa ®èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cho x· héi häc nãi chungvµ cho x· héi häc gi¸o dôc nãi riªng. ThËt vËy, Durkheim lµ ngêi ®Çu tiªn xem gi¸odôc lµ mét khoa häc. Trong t¸c phÈm cña «ng mang tªn GÝao dôc vµ X· héi häc, nhµkhoa häc nµy ®· chøng minh gi¸o dôc cã thÓ trë thµnh kh¸ch thÓ nghiªn cøu tháam·n tÊt c¶ c¸c ®iÒu kiÖn vµ ®Æc tÝnh cña mét khoa häc, nh vËy chóng ta cã thÓ hiÓu,so s¸nh, gi¶i thÝch nguyªn nh©n, ®Þnh vÞ kÕt qu¶ cña gi¸o dôc. HÖ thèng gi¸o dôc cñamét quèc gia lu«n tïy thuéc vµo t«n gi¸o, tæ chøc chÝnh trÞ, møc ®é ph¸t triÓn khoahäc vµ c«ng nghiÖp, bèi c¶nh v¨n hãa x· héi cña quèc gia ®ã. HÖ thèng gi¸o dôc cña mét d©n téc lµ s¶n phÈm lÞch sö cña d©n téc ®ã, nã diÔnt¶ nh÷ng ®Æc tÝnh v¨n ho¸, ý thøc hÖ chÝnh trÞ, nã chÞu ¶nh hëng bëi nh÷ng yÕu tètruyÒn thèng, nh÷ng thãi quen, nh÷ng luËt lÖ, nh÷ng nguyªn t¾c chÝnh thøc hay phichÝnh thøc, nã hµm chøa nh÷ng t×nh c¶m tËp thÓ vµ d luËn chung cña d©n téc ®ã.Cã bao nhiªu lo¹i h×nh gi¸o dôc th× cã bÊy nhiªu m«i trêng x· héi kh¸c nhau. MuènhiÓu mét hÖ thèng gi¸o dôc, chóng ta ph¶i nghiªn cøu lÞch sö, ph¬ng c¸ch mµ hÖthèng gi¸o dôc ®ã ®îc thiÕt lËp còng nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã. Tõ nh÷ng suy t mang tÝnh thùc chøng vµ víi th¸i ®é kh¸ch quan khoa häc,Durkheim xem gi¸o dôc nh mét hiÖn tîng, mét # sù vËt # ®Ó quan s¸t. HiÖn tîngnµy rÊt x· héi, lµ mét bé m¸y x· héi ho¸ giíi trÎ. Theo Durkheim, chóng ta cã thÓ hiÓukh¸i niÖm # khoa häc gi¸o dôc # lµ # X· héi häc gi¸o dôc # nh Paul Fauconnet ®· viÕttrong phÇn dÉn nhËp vµo t¸c phÈm Gi¸o dôc vµ X· héi häc cña Durkheim: # khoa häcgi¸o dôc lµ khoa häc x· héi häc # ( Durkheim.E, 1922, tr. 10). #iÒu nµy thÓ hiÖn trongc¸ch lý luËn vµ ®Þnh nghÜa cña «ng vÒ gi¸o dôc còng nh vÒ ®èi tîng nghiªn cøu cñagi¸o dôc. Theo Durkheim, gi¸o dôc n¶y sinh vµ h×nh thµnh tõ x· héi, ph¸t triÓn vµthay ®æi còng tõ x· héi, chøc n¨ng cña nã lµ chuyÓn t¶i nh÷ng kinh nghiÖm, tri thøc,c¸c gi¸ trÞ x· héi, tinh thÇn tõ thÕ hÖ tríc ®Õn thÕ hÖ sau. Tõ quan ®iÓm nµy,Durkheim ®a ra ®Þnh nghÜa : # gi¸o dôc lµ hµnh ®éng thùc hiÖn bëi thÕ hÖ trëngthµnh cho thÕ hÖ trÎ. Nã cã môc ®Ých lµ kh¬i gîi vµ ph¸t triÓn n¬i trÎ em mét vµi tr¹ngth¸i thÓ lý, tinh thÇn vµ tri thøc theo ý muèn cña chÕ ®é chÝnh trÞ trong tæng thÓ x· héinãi chung vµ m«i trêng mµ ®øa trÎ sèng nãi riªng # (s®d, tr. 49). Nh vËy, gi¸o ...