TRÁI ĐẤT VÀ CHUYỂN ĐỘNG CỦA MẶT TRỜI TRÊN THIÊN CẦU

Tham khảo tài liệu trái đất và chuyển động của mặt trời trên thiên cầu, tài liệu phổ thông, vật lý phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
TRÁI ĐẤT VÀ CHUYỂN ĐỘNG CỦA MẶT TRỜI TRÊN THIÊN CẦU TRÁIĐẤTVÀCHUYỂNĐỘNGCỦAMẶTTRỜITRÊNTHIÊNCẦU Tácgiả:NguyễnHoàiNamBạnhãythửquansátchuyểnđộngvàvịtrímộtngàycủangôisaoduynhấtcủachúngta,ngôisaođãđưalạichotấtcảchúngtasựsống,MặtTrời.HàngngàyMặtTrờimọclênởphíaĐôngvàsauđónólặnởphíaTây.Trungbình,mất24hđểtừgiữatrưaquaytrởlạigiữatrưacủangàyhômsau.Giữatrưalàgì?ĐólàthờiđiểmtrongngàymàtạiđóMặtTrờicóvịtrícaonhấtsovớiđườngchântrờicủamỗingày.Vàđồnghồchỉ24giờmỗingàycủachúngtachínhlàcăncứvàochukìnày,gọilàngàyMặtTrời(solarday).Mỗingày,bạnsẽthấyMặtTrờimọcvàlặnlệchđisovớihômtrướcmộtchút,nhưngdùthếnàothìchukìvàvịtríchínhxáccủanólúcmọc,lặnsovớichântrờicũngtuầnhoàntrongđúngmộtnăm.Mặtkhác,MặtTrờimọcvàlặntrênnềncủacácvìsaotheochukì1năm.Chínhxácchukìlà365,24ngày,vàtrongkhoảngthờigianđó,MặtTrờichuyểnđộngtrênThiềnCầuhoànthànhmộtvòng360độđểbạnlạithấynócóvịtrítươngứngvớimộtsốngôisao(mộtchòmsao)nhưthờiđiểmđó1nămtrước.Trướcđây,nhânloạitừngcoiTráiđấtlàtrungtâmvũtrụ,vàdođócảMặtTrờivàbầutrờisaođêmđềuchuyểnđộngtrònquanhTráiĐấtvớinhữngchukìkhácnhautạonênsựbiếnđổivềvịtrítươngđốicủaMặtTrờitrênnềntrờisao.GiờđâythìchúngtađềuđãbiếtrằngnhữnggìchúngtanhìnthấylàdochuyểnđộngcủaTráiđấttrênquĩđạoquanhMặtTrời.ĐườngđibiểukiếntrênnềntrờisaocủaMặtTrờiđượcgọilàHoàngĐạo.VòngtrònHoàngĐạonàylệchgócsovớixíchđạotrời1góc23,5độdotrụcchínhcủaTráiĐấtnghiêng1góc23,5độsovớimặtphẳngquĩđạocủanóquanhMặtTrời.Hoàngđạogồmcó12chòmsao,vàtrong1năm,MặtTrờisẽlầnlượtlướtqua12chòmsaođó.TrongthờigianMặtTrờilướtquachòmsaonàothìvềđêm,bạnsẽdễdàngnhìnthấychòmsaođốixứngcủanótrênHoàngĐạo.Hoàngđạovàxíchđạotrờicắtnhautại2điểmlàđiểmxuânphânvernal(spring)equinoxvàđiểmthuphânautumnalequinox.MặtTrờichuyểnđộngtrênThiênCầuvàcắtxíchđạotrờitạiđiểmxuânphânvàongày21tháng3vàcắtxíchđạotrờitạiđiểmthuphầnvàongày22tháng9hàngnăm.ĐiềuđặcbiệtnhấtlàkhiMặtTrờicắtxíchđạotrờitại2điểmnàythìtạimọinơitrênthếgiớiđềucóngày(đượcchiếusáng)vàđêmdàibằngnhautrong1chukì,mỗinửadàiđúng12h.Bạncóthểdễdànghìnhdung:khibạnquansátbầutrời,luônluôncóđúng1/2thiêncầulàcóthểquansátđược.Mọiđiểmnằmtrênxíchđạotrờiđềumấtđúng12giờđểđitừđiểmĐôngđếnđiểmTây.Toànbộthiêncầuluônchuyểnđộngsongsongvớixíchđạotrời.VìchúngtađangđứngtrênbáncầuBắccủahànhtinhnày,nênbạnsẽthấy1điều.ĐólàcácđiểmnằmởbánthiêncầuNam,tứclàtoànbộvùngtrờinằmởphíaNamcủaxíchđạotrời,sẽchuyểnđộngtừkhimọclênởchântrờiĐôngđếnkhilặnxuốngchântrờiTâytrong1khoảngthờigianíthơn12giờ.LídocủaviệcnàylàvìmộtphầnkhổngnhỏcủacácchuyểnđộngcủachúngbịchekhuấtbởichínhphầncongcủaTráiđấtcủachúngta.Ngượclại,bạnlạisẽthấycácđiểmthuộcbánthiêncầuBắcnằmphíaBắccủaxíchđạotrờisẽcóchukìmọc/lặnnhiềuhơn12giờdocácchuyểnđộngcủachúnglạiđượcchínhsựcongcủaTráiĐấtlàmcholớnhơn180độ.Vàtấtnhiên,nếubạnquansátkhiđứngởbáncầuNamthìtìnhhìnhsẽngượclạihoàntoàn,tứclàbạnsẽthấycácđiểmcủabánthiêncầuNamsẽcóchukìlớnhơn12giờmỗingàycòncácđiểmthuộcbánthiêncầuBắcthìsẽcóchukìnhỏhơn12giờ.Tuynhiên,riêngvớiđườngxíchđạotrờithìdùbạndứngtạibấtcứđiểmnàotrênTráiĐấtthìmọiđiểmcủanósẽđềucóchukìlà12giờvàcũngtạimọiđiểmtrênTráiđất,bạncũngluônthấyđúng1nửađườngxíchđạotrờinày,độdàiđóđúngbằngđộdàigiữa2điểmxuânphânvàthuphân.Đếnđây,nếuđểýbạnsẽhiểutạisaokhiMặtTrờiđiđếnđiểmxuânphânhoặcthuphân,khivịtrícủanólàtrênxíchđạotrờithìtạibấtcứnơiđâutrênhànhtinhcủachúngta,bạnđềuthấymộtngàycó12giờđýợcMặtTrờichiếusángvàđúng12giờcònlạichìmtrongđêmtối.GiữacáccựcvàxíchđạoĐịalícủaTráiđấtcũngcómộtđiểmđặcbiệt.Khibạnđứngtại2địacực,bạnsẽthấyxíchđạotrờihoàntoànsongsongvớiđườngchântrờicủabạnvàtạivịtríquansátrấtđặcbiệtđó,bạncóthểthấytoànbộxíchđạotrờinhưmộtvòngtrònkhépkínsongsongvớiđýờngxíchđạođịalí.Vàbởivìmọiđiểmtrênthiêncầuđềuluônchuyểnđộngsongsongvớixíchđạotrờinêncácvìsaosẽkhôngbaogiờmọchaylặntạicacđịacực,bạnsẽthấycácsaotrênthiênđỉnhgầnnhưđứngyên,còncácngôisaokhácthìnhưđangquayquanhtrụcnốigiữabạnvàthiênđỉnh,tấtcảchúngđềuluônhiệndiệntrênbầutrờinhưthế.R ...