Từ Darwin đến H5N1

Virus bệnh cúm không ngừng biến hóa một cách khó hiểu được. Về căn bản, bệnh cúm do virus Influenza gây ra, và gồm có 3 nhóm chính: Influenza A, Influenza B và Influenza C. Trong 3 nhóm này, chỉ có Influenza A là quan trọng nhất vì nó là nguyên nhân của bệnh cúm ở các loài chim. Trong thực tế, virus Influenza A rất phức tạp hơn người ta tưởng. Nó còn được chia ra làm rất nhiều nhóm phụ (subtypes) bằng cách kết hợp 2 loại protein nằm ở mặt ngoài của virus. Đó là protein...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Từ Darwin đến H5N1 Từ Darwin đến H5N1 Virus bệnh cúm không ngừng biến hóa một cách khó hiểu được. Về căn bản, bệnh cúm do virus Influenza gây ra, và gồm có 3 nhómchính: Influenza A, Influenza B và Influenza C. Trong 3 nhóm này, chỉ có Influenza A là quan trọng nhất vì nó lànguyên nhân của bệnh cúm ở các loài chim. Trong thực tế, virus Influenza Arất phức tạp hơn người ta tưởng. Nó còn được chia ra làm rất nhiều nhómphụ (subtypes) bằng cách kết hợp 2 loại protein nằm ở mặt ngoài của virus.Đó là protein H (Hemagglutinin) và protein N (Neuraminidase)... H có dưới 16 dạng và được đánh số từ H1, H2…H16. N có 9 dạng và được đánh số từ N1, N2…N9. Virus gây bệnh cúm gia cầm Á châu H5N1 là virus có được qua sựkết hợp giữa H5 với N1. Không những chỉ gây bệnh cho chim và gia cầm,virus Influenza A còn có thể gây bệnh cúm cho người, và một vài loại độngvật như chó, heo, ngựa, hải cẩu và cá voi... Các chủng virus mang chữ số H5, H7, H9 có thể lây nhiễm bệnh cúmcho người. Chủng H5N1 nguy hiểm nhất, gây dịch cúm gia cầm tại Á châu hiệnnay và đã lây lan sang Âu châu và Phi châu... Chủng H9N2 gây dịch cúm giacầm tại Hong Kong năm 1999... Chủng H7N7 gây dịch cúm gia cầm HòaLan (2003)... Chủng H7N3 gây dịch cúm tại tỉnh bang British ColumbiaCanada (2004). Từ 30 năm qua, H5 và H7 được ghi nhận là thường có khảnăng đột biến đặc biệt từ thể gây bệnh nhẹ (low pathogenic) sang thể rất độchại (very high pathogenic). Đến giờ phút này thì chỉ có H5N1 là virus đáng sợ nhất, vì nó gây tửvong hầu như 100% cho gia cầm và trên 50% cho người. Trong số các loài thủy cầm, vịt trời là vật chứa tự nhiên (carrier) củavirus bệnh cúm. Cách sống thành từng đàn và sự di chuyển thường xuyên từnơi nầy đến nơi khác là những yếu tố thuận lợi để đem gieo rắc virus đến cácloài chim và gia cầm khác. Tại Canada, các nhà khoa học đặc biệt quan tâm đến 2 chủng virus cótầm tác hại cao, đó là H5 và H7. Để có một mô hình chung về các chủngvirus Influenza A mà loài thủy cầm có thể mang chứa, Canada mới đây đãcho thực hiện một cuộc xét nghiệm (survey) rộng lớn ở 7 tỉnh bang. Có tấtcả 4.800 thủy cầm, mà đa số là các loài vịt trời khỏe mạnh đã được nghiêncứu. Người ta đã sử dụng que bông gòn (swab) để lấy mẩu phân trong hậumôn của vịt trời và sau đó mẩu bệnh được gởi về phòng thí nghiệm để tìmsự hiện diện của virus Influenza. Sau nhiều tháng làm việc, ngày 31 tháng 10 năm 2005, kết quả sơkhởi đã được đúc kết. Trong số 782 mẩu xét nghiệm của tỉnh bang Quebec,có 28 mẩu biểu lộ phản ứng dương tính với H5. Riêng tỉnh bang Manitobacó 5 mẩu dương tính với H5 trong tổng số 548 mẩu được xét nghiệm. Khôngthấy có sự hiện diện của H7. Cục Kiểm Tra Thực Phẩm Canada (CFIA) lập tức trấn an dư luận, vàtuyên bố một cách chắc chắn là những chủng virus H5 nói trên không nằmcùng nhóm với chủng H5N1 Á châu. Được biết theo kết quả các xét nghiệmcó được từ trước tại Bắc Mỹ, trong điều kiện bình thường thì từ 0% đến7,4% chim rừng đều có dương tính với H5 một cách tự nhiên. Kết quả H5 tìm thấy tại Quebec theo ý nghĩa thống kê là 7% tức làvẫn còn nằm trong giới hạn bình thường mà thôi. Vịt trời là loài chim thường mang trong mình virus Influenza A màkhông hề bị bệnh. Trong cơ thể loài vịt, nhờ tác dụng của một loại enzymeđặc biệt nên virus mới có thể định vị được trong thành ruột. Tuy virus có pháhại thành ruột, nhưng nhờ vận tốc tái tạo của tế bào ruột nhanh hơn vận tốcphá hại cho nên con vật không hề hấn gì. Đến một lúc nào đó, vì một lẽ bíhiểm của tạo hóa, virus tự nhiên thay đổi cơ cấu, khoa học gọi là đột biến(mutation), và trở thành một dạng virus khác độc hại hơn nên có thể đi xâmlấn các cơ phận khác của con vịt và giết chết nó. Hiện tượng đột biến đã tạo điều kiện cho virus thích nghi dễ dàng vàomôi trường mới, đồng thời cũng giúp nó cơ hội để bành trướng thêm lênmãi... Phải chăng virus H5N1 đã theo đúng con đường của thuyết tiến hóavà chọn lọc tự nhiên mà nhà bác học Darwin đã đề xướng cách nay gần 200năm? Các nhà khoa học trên thế giới đều không còn nghi ngờ gì hết về sự xuất hiện của một đại dịch toàn cầu, nhưng vấn đề ở đây là không biết…chừng nào sẽ xảy ra mà thôi! Nguyễn Thượng Chánh, DVM ...