Tương lai của tiền số và những đề xuất quản lý ở Việt Nam

Bài viết tập trung làm rõ bản chất của “tiền số”, những điều kiện để phát hành “tiền số của ngân hàng trung ương” và đề xuất những giải pháp quản lý tiền số phục vụ các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tương lai của tiền số và những đề xuất quản lý ở Việt Nam CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH- TIỀN TỆ Tương lai của tiền số và những đề xuất quản lý ở Việt Nam Phạm Quốc Khánh Ngày nhận: 05/12/2018 Ngày nhận bản sửa: 20/12/2018 Ngày duyệt đăng: 26/12/2018 Kinh tế số đã có sự phát triển nhanh và rộng khắp trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Quá trình chuyển đổi số xuất hiện ở nhiều lĩnh vực kinh tế- xã hội. Hàng ngàn tài sản số- tài sản mã hoá đã xuất hiện và trong đó có phần không nhỏ đang được gọi là “tiền số- tiền mã hoá”. Theo thông lệ và luật pháp quốc tế hiện nay, những loại “tiền số” này chưa được công nhận là một loại tiền tệ. Tuy nhiên, trong tương lai không xa, việc xuất hiện các loại tiền số thực sự (do Chính phủ hoặc Ngân hàng Trung ương của một quốc gia/ nhóm quốc gia phát hành hay đảm bảo) là hoàn toàn không thể đảo ngược. Trong phạm vi bài viết này, tác giả tập trung làm rõ bản chất của “tiền số”, những điều kiện để phát hành “tiền số của ngân hàng trung ương” và đề xuất những giải pháp quản lý tiền số phục vụ các mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội ở Việt Nam. Từ khóa: Tài sản số/ mã hoá; Tiền số của ngân hàng trung ương; Công nghệ sổ cái phân tán 1. Tiền số và xu thế phát triển của tiền số trên thế giới huật ngữ “Tiền số”1 (còn được gọi là tiền mã hoá- digital/ crypto currency/ Quan điểm của tác giả thì những gì đang được gọi là “Tiền số” chưa thực sự là tiền theo cả ý nghĩa về kinh tế và pháp lý quốc gia, quốc tế. Tuy nhiên, để thuận lợi cho các ý kiến chia 1 © Học viện Ngân hàng ISSN 1859 - 011X money) đã và đang được phát triển trên thế giới với gần 2.000 loại khác nhau do các cá nhân, tổ chức (không thuộc Chỉnh phủ, Nhà nước) tạo lập và phát hành. Ý kiến về thực tế và triển vọng ứng dụng rộng rãi loại tiền này là rất khác nhau. Theo tiêu chuẩn Thống kê tài chính và tiền tệ (MFS) sẻ trong đánh giá, khuyến nghị trong nghiên cứu này, tác giả vẫn sử dụng thuật ngữ “Tiền số” trong bài viết 20 của IMF thì hiện tại các loại tiền số này chưa được công nhận vì một số lí do: Chưa được Ngân hàng trung ương (NHTW) hay Chính phủ nào phát hành/ bảo đảm; Chưa được công nhận như là trung gian trong quá trình trao đổi một cách rộng rãi; Giá trị danh nghĩa còn biến động mạnh… Các quốc gia như Trung Quốc, Nga, Australia, Nhật Bản, Liên Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 199- Tháng 12. 2018  CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ minh châu Âu, Hoa Kỳ… đều đã có các nghiên cứu (công bố hoặc không công bố chính thức) về tiền số nói chung và tiền số do NHTW phát hành. Ở Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã chính thức thông báo, từ ngày 01/01/2018, bitcoin và các loại tiền ảo vào nhóm các phương tiện thanh toán bất hợp pháp tại Việt Nam; việc phát hành, cung ứng, sử dụng bitcoin và các loại tiền ảo tương tự khác làm phương tiện thanh toán là hành vi bị cấm tại Việt Nam. Mặc dù vậy, để tận dụng cơ hội từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 cho chuyển đổi mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế số và hạn chế những rủi ro, hệ lụy cho xã hội, kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, ngày 21/8/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1255/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với các loại tài sản ảo, tiền điện tử, tiền mã hóa. Đây là định hướng rất quan trọng và phù hợp của Chính phủ trước yêu cầu phát triển của đất nước. Để hiểu rõ bản chất và điều kiện làm chủ tài sản số và tiền số, chúng ta cần hiểu rõ công nghệ chuỗi khối và các loại tiền số tư nhân (private digital currency). 1.1. Công nghệ chuỗi khối (blockchain) và phạm vi ứng dụng trong các lĩnh vực kinh tế- xã hội Chuỗi khối (blockchain) là cơ sở dữ liệu (có tính cấu trúc, được quy định rõ về tiêu chí) được ghi nhận (recording), cập nhật (registering) và lưu trữ (storing) trên mạng thông tin (network, không phải trên Hình 1. Cơ chế vận hành của công nghệ chuỗi khối- blockchain Nguồn: Don & Alex Tapscott, 2016 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 199- Tháng 12. 2018 21  CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ Hình 2. Mô hình Công nghệ sổ cái phân tán DLT Nguồn: Don & Alex Tapscott, 2016 một máy chủ/ nhóm máy chủ tập trung). Cơ sở dữ liệu này còn được gọi là một sổ cái/ sổ tổng hợp giao dịch kỹ thuật số (digital ledger), được quản lý, phân phối (distributing) và xác thực (validating) ở nhiều điểm trên mạng (nodes of network) với đặc điểm phi tập trung hoá thông tin (decentralising information). Chính việc phi tập trung hoá này giúp hạn chế việc xáo trộn các thông tin của hệ thống và mỗi blockchain trở thành duy nhất (unique). Những yếu tố căn bản tạo nên sự tin cậy của mỗi blockchain: một thuật toán mã hoá phải được giải mã (cryptographic puzzle); việc giải mã (proof-of-work) được lưu trữ trên toàn bộ mạng thông tin; toàn mạng thông tin sẽ xác nhận (verify/ validate) kết quả giải mã. “Một sổ cái kỹ thuật số không thể bị phá hỏng (permanent/ everlasting), có thể được lập trình để ghi lại không chỉ những giao dịch tài chính mà có thể ghi lại tất 22 Số 199- Tháng 12. 2018 cả mọi thứ có giá trị” (Don & Alex Tapscott, 2016). Ưu điểm nổi bật nhất là blockchain mang lại sự tin cậy cao nhất trong môi trường mạng hay internet. Sự vận hành của blockchain không cần có các trung gian. Công nghệ chuỗi khối (blockchain technology) về bản chất là việc ứng dụng những thành tựu mới nhất của công nghệ thông tin- truyền thông để quản lý sự vận hành và lưu giữ các chuỗi khối với nền tảng là công nghệ Sổ cái điện tử phân tán (DLT- Distributed Ledger Technology). Việc kiểm soát các dữ liệu và đảm bảo độ tin cậy dữ liệu chuỗi khối đòi hỏi năng lực thiết lập một chuỗi khối ngay từ đầu tiên với các quy định chặt chẽ, thống nhất (pre-agreed rules). Vì vậy, để ứng dụng blockchain thì trước hết chúng ta phải làm chủ được công nghệ DLT. Nhờ tính bảo mật và sự linh hoạt trong thiết kế hệ thống riêng hoặc chung (private blockchain hoặc public blockchain) nên phạm vi ứng dụng của công nghệ blo ...