tương tác gen

Một số gene biến đổi tác dụng của các gene khác Tương tác gen a. Tương tác bổ trợ (complementary interaction) Ðôi khi hai gen ảnh hưởng đến cùng một loại tính trạng có thể tác động qua lại để tạo ra một kiểu hình mới mà mỗi gen riêng rẽ không thể tạo ra. Kiểu tương tác nầy có thể thấy trong sự kiểm soát tính trạng hình dạng mào gà.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
tương tác genMột số gene biến đổi tác dụng củacác gene khác Tương tác gena. Tương tác bổ trợ(complementary interaction)Ðôi khi hai gen ảnh hưởng đếncùng một loại tính trạng có thể tácđộng qua lại để tạo ra một kiểuhình mới mà mỗi gen riêng rẽkhông thể tạo ra. Kiểu tương tácnầy có thể thấy trong sự kiểm soáttính trạng hình dạng mào gà. Gen Rqui định mào hình hoa hồng trongkhi alen lặn r cho ra mào đơn. Mộtgen khác P qui định mào hình hạtđậu, alen lặn p cũng cho ra màođơn. Khi R và P cùng hiện diệnchung trong kiểu gen, chúng sẽtương tác với nhau tạo ra mào hìnhquả hồ đào.Kết quả phép lai giữa gà có màohình hoa hồng với gà có mào hìnhhạt đậu có thể tóm tắt như sau: P RRpp x rrPP hoa hồng hạt đậu F1 RrPp x RrPp hồ đào hồ đào F2 9R-P- 3 R - pp 3 rr P - 1 rrpp hồ đào hoa hồng hạt đậu đơn Cần lưu ý rằng, một phép laigiữa dạng gà mào hồ đào thuầnchủng RRPP với dạng gà mào đơnrrpp cũng cho ra kết quả tương tự.Hơn nữa tỉ lệ 9 : 3 : 3 : 1 trongtrường hợp nầy giống như trongmột phép lai lưỡng tính củaMendel. Tuy nhiên điểm khác biệtlà trong tương tác bổ trợ không thểnào xác định được tác động củatừng gen dựa trên cơ sở biểu hiệncủa kiểu hình.b. Tương tác át chế (Epistasis)Như vừa thấy ở trên, trong tươngtác bổ trợ, hai gen khác nhau đềugóp phần vào việc biểu hiện kiểuhình mới. Ngược lại, trong tươngtác át chế, sự biểu hiện của một gennày có thể bị át chế bởi tác độngcủa một gen khác. Thí dụ ở chuột,một gen qui định sự tổng hợp sắc tốda melanin át chế đối với một genkhác qui định sự tích tụ melanin.Gen thứ nhất có hai alen: C quiđịnh sự tổng hợp melanin và c làmcho sắc tố không được tổng hợp, vìvậy một cá thể đồng hợp cc sẽ làmột cá thể bạch tạng. Gen thứ haicó alen B gây ra sự tích tụ nhiềumelanin làm cho chuột có màu lôngđen và alen b gây ra sự tích tụ mộtlượng trung bình của melanin làmcho chuột có màu lông nâu. Cả Bvà b đều không tạo ra sự tích tụmelanin nếu không có C. Kết quảphép lai giữa các cá thể có hai gennầy có thể tóm tắt như sau: P CCBBx ccbb đenbạch tạng F1CcBb x CcBbđen đen F2 9C-B-3 C - bb 3 ccB - 1 ccbb đennâu trắng trắng Thay vì tỉ lệ kiểu hình ở F29 : 3 : 3 : 1, phép lai nầy đã cho ratỉ lệ là 9 : 3 : 4. Cần lưu ý rằng tương tác átchế khác với trường hợp trội hoàntoàn. Trội hoàn toàn là trường hợptương tác giữa hai alen của cùngmột gen (alen trội lấn át sự biểuhiện của alen lặn cùng cặp) còn átchế là trường hợp tương tác giữahai gen không alen.c. Tác động đa genVừa qua chúng ta đã thảo luận vềcác tính trạng chỉ có một số lượnggiới hạn các kiểu hình tương đốiriêng biệt: hoa đậu màu đỏ hoặctrắng, hạt đậu màu vàng hoặc lục.Tuy nhiên trong nhiều trường hợpcó những tính trạng có rất nhiềubiến dị kiểu hình và các kiểu hìnhnầy không có ranh giới rõ rệt.Chẳng hạn như chiều cao, màu da,chỉ số IQ của người... Chúng ta cóthể nói gì về cơ sở di truyền củanhững tính trạng như thế? Có thể giải thích là hai hoặcnhiều gen riêng biệt có thể ảnhhưởng lên cùng một tính trạng theocùng một cách, với tác động cộnggộp. Kiểu di truyền nầy gọi là ditruyền đa gen (multiple-geneinheritance). Bằng chứng đầu tiênđến năm 1909 khi nhà di truyềnhọc Thụy Ðiển Hermen Nilsson-Ehle chỉ ra rằng màu sắc của hạtlúa mì (rất khác nhau từ màu trắngđến các dạng hồng, đỏ và đỏ thẩm)là kết quả của sự tương tác giữa bagen. Mỗi gen có hai alen. Mộtalen trội không hoàn toàn cho màuđỏ và một alen cho màu trắng. Hạtđỏ thẩm là đồng hợp về các alen đỏcủa cả ba gen, trong khi hạt trắng làđồng hợp về các alen trắng của cảba gen. Tất cả các kiểu hình ở giữalà kết quả của những tổ hợp dị hợpkhác nhau của các alen. PA’A’B’B’C’C’ xAABBCC trắngđỏ thẩm F1A’AB’BC’C xA’AB’BC’C đỏ nhạtđỏ nhạt F2 1/64 trắng6/64 hồng nhạt 15/64 hồng20/64 đỏ nhạt 15/64 đỏ6/64 đỏ đậm 1/64 đỏ thẩmTuy nhiên trong phần lớn cáctrường hợp tương tác đa gen, khôngphải tất cả các gen đều có vai trònhư nhau đối với kiểu hình, do đóthường không thể xác định sốlượng và bản chất các gen bằngcách chỉ đơn giản quan sát sự phânbố của các kiểu hình ở F2.Ưu thế lai sinh ra từ tái tổ hợpgene mới và tương tác geneMôi trưởng ảnh hưởng đến tácđộng của geneHầu hết các kiểu hình phức tạpđược quyết định bởi nhiều genevà yếu tố môi trường ...