Vai trò của thể chế phi chính thức đối với phát triển nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long (Trường hợp mô hình Hợp tác xã thanh long Mỹ Tịnh An, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang)

Thể chế là những ràng buộc do con người đặt ra để tạo khuôn khổ cho các mối quan hệ tương tác của mình. Thể chế bao gồm các ràng buộc chính thức, phi chính thức và các đặc trưng thực thi của chúng. Bài viết tìm hiểu vai trò của thể chế phi chính thức trong quá trình phát triển nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long thông qua mô hình hợp tác xã (HTX) thanh long Mỹ Tịnh An, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vai trò của thể chế phi chính thức đối với phát triển nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long (Trường hợp mô hình Hợp tác xã thanh long Mỹ Tịnh An, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang) Vai trò của thể chế phi chính thức đối với phát triển nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long (Trường hợp mô hình Hợp tác xã thanh long Mỹ Tịnh An, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang)(*) Khúc Thị Thanh Vân(**) Phan Thị Thùy Trâm(***) Nguyễn Thị Hương Giang(****) Tóm tắt: Thể chế là những ràng buộc do con người đặt ra để tạo khuôn khổ cho các mối quan hệ tương tác của mình. Thể chế bao gồm các ràng buộc chính thức, phi chính thức và các đặc trưng thực thi của chúng. Bài viết tìm hiểu vai trò của thể chế phi chính thức trong quá trình phát triển nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long thông qua mô hình Hợp tác xã (HTX) thanh long Mỹ Tịnh An, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang. Từ khóa: Thể chế, Thể chế chính thức, Thể chế phi chính thức, Nông nghiệp, Đồng bằng sông Cửu Long 1. Về thể chế chính thức và thể chế phi khổ cho các mối quan hệ tương tác của chính thức***) mình. Thể chế chính là “luật chơi”, còn tổ * Định nghĩa chung chức và cá nhân trong đó là “người chơi”. Quan niệm về thể chế, D. North (1994) Phát triển luận điểm của D. North, cho rằng, thể chế là những ràng buộc chính G. Helmke và S. Levitsky (2004) định nghĩa: thức mang tính pháp trị (quy tắc, luật, hiến thể chế chính thức là những quy định được pháp,…) và phi chính thức mang tính đức viết thành luật công khai, được thiết lập, trao trị (chuẩn mực hành vi, tục lệ, quy tắc ứng đổi và đảm bảo thực hiện qua các kênh trừng xử,…), do con người đặt ra để tạo khuôn phạt chính thức; trái lại, thể chế phi chính thức là các quy tắc bất thành văn được xã hội công nhận và được đảm bảo thực thi, được (*)Bài viết là sản phẩm của Đề tài cấp Quốc gia “Thể thiết lập, trao đổi và đảm bảo thực hiện chế phát triển bền vững vùng Tây Nam bộ” (Mã số ĐT/14-19/X02) thuộc Chương trình “Khoa học và không qua các kênh trừng phạt chính thức. công nghệ phục vụ phát triển bền vững vùng Tây G. Helmke và S. Levitsky đưa ra 2 điểm Nam bộ”. phân biệt: Thứ nhất, cần phân biệt thể chế phi (**) TS., Chủ nhiệm Đề tài ĐT/14-19/X02; Email: van chính thức với thể chế chính thức yếu kém, drcc@gmail.com (***) Viện Khoa học xã hội vùng Nam bộ nhiều thể chế chính thức yếu kém sẽ bị phá (****) Trung tâm Nghiên cứu và Tư vấn về Phát triển. vỡ và hoặc thường xuyên bị bỏ qua khi xã 28 Th“ng tin Khoa học xž hội, số 10.2017 hội vận hành, nhưng điều này không có chính thức, giải quyết các vấn đề mà các quy nghĩa là có thể thay thế được bằng các thể tắc chính thức không thể giải quyết được. Vì chế phi chính thức. Thứ hai, phải phân biệt thế, các thể chế phi chính thức làm tăng hiệu được thể chế chính thức và sự lặp lại hành quả của các thể chế chính thức tương ứng. vi phi chính thức. Theo 2 tác giả này, để được Thể chế phi chính thức điều tiết phá vỡ tinh xem là một thể chế phi chính thức thì sự lặp thần nhưng không phá vỡ câu chữ của các lại hành vi phi chính thức cần phải tuân theo quy tắc chính thức, thông thường bằng cách một quy tắc hay hướng dẫn xác định, mà sự thay đổi các hiệu ứng của các quy tắc này. vi phạm những quy tắc đó sẽ dẫn đến trừng Bởi thế, các thể chế phi chính thức tuy không phạt ngoại tính (external sanction). làm tăng hiệu quả của các thể chế chính thức Lật ngược lại vấn đề, J.R. Azari và J.K. nhưng góp phần tăng cường tính ổn định và Smith (2012) chỉ ra rằng, cách phân biệt của khả năng phát triển bền vững của các thể chế G. Helmke và S. Levistky còn bỏ ngỏ câu chính thức bằng cách “làm nản lòng nhu cầu hỏi thể chế phi chính thức sẽ được nhận thay đổi”. định thế nào nếu không có (không có nguy Theo J.R. Azari và J.K. Smith, về chức cơ có) hành vi được thể chế hóa phi chính năng, thể chế phi chính thức có thể hoàn thức nào bị vi phạm. Theo J.R. Azari và J.K. thiện hoặc lấp đầy những thiếu sót của các Smith, để xác định các thể chế phi chính thể chế chính thức, hoạt động song song với thức, cần làm rõ các vấn đề: nội dung và các thể chế chính thức, đồng thời cấu thành phạm vi của nguyên tắc, bản chất của sự vi một số hành vi, phối hợp điều hành các thể phạm (deviance), sự vi phạm được quan sát chế giao nhau hay các “mệnh lệnh” mang và trừng phạt như thế nào, bởi ai (hoặc tuân tính thể chế. Cụ thể: thủ thì được đền đáp như thế nào). - Chức năng hoàn thiện: Các quy tắc * Chức năng của thể chế phi chính thức phi chính thức lấp đầy thiếu sót, xóa bỏ Chức năng của thể chế phi chính thức những mơ hồ của các thể chế chính thức. thường được xác định thông qua mối quan - Chức năng tồn tại song song: Các quy hệ với thể chế chính thức. tắc chính thức và phi chính thức cùng điều Dựa vào nghiên cứu của Hans-Joachim tiết hành động giống nhau. Lauth, G. Helmke và S. Levitsky (2004) đã - Chức năng phối hợp: Các quy tắc phi phân loại tương tác giữa thể chế chính thức chính thức lồng ghép hoạt động/kết quả của và phi chính thức. Chiều đo thứ nhất là mức nhiều thể chế giao nhau. độ hiệu quả của các thể chế chính thức, hay Như vậy, cách phân chia về thể chế bối cảnh tồn tại của các thể chế phi chính chính thức và phi chính thức của J.R. Azari, thức. Chiều đo thứ hai là khả năng tương J.K. Smith và G. Helmke, ...