Văn hóa dân gian và xã hội học - Đinh Gia Khánh

Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Văn hóa dân gian và xã hội học" dưới đây để có thêm tài liệu phục vụ nhu cầu học tập và nghiên cứu. Nội dung bài viết trình bày về tầm quan trọng, chức năng của văn hóa dân gian và xã hội học. Với các bạn chuyên ngành Xã hội học thì đây là tài liệu tham khảo hữu ích.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn hóa dân gian và xã hội học - Đinh Gia KhánhX· héi häc sè 3 (59), 1997 3 v¨n hãa d©n gian vµ x· héi häc §inh Gia Kh¸nh Ngµy nay, kh«ng mét nhµ v¨n hãa häc nµo l¹i kh«ng thÊy râ vai trß rÊt lín cña v¨n hãad©n gian trong ®êi sèng cña c¸c d©n téc. Vµ ng−êi ta thÊy r»ng ®Ó t×m hiÓu mét x· héi th× nh÷ngd÷ liÖu v¨n hãa d©n gian rÊt cã ý nghÜa. Mét nhËn thøc nh− thÕ ®· thÊy ë Trung Quèc tõ ba ngh×n n¨m tr−íc. Theo s¸ch H¸n Th−(thiªn NghÖ v¨n chÝ) th× triÒu ®×nh nhµ Chu (30 thÕ kû - 23 thÕ kû tr−íc ®©y) ®· ®Æt ra mét chøcquan gäi lµ t× quan chuyªn lµm nhiÖm vô ®i kh¾p n¬i ®Ó s−u tËp c¸c c©u tôc ng÷, c¸c bµi ca, c¸ctruyÖn kÓ l−u hµnh trong d©n gian víi môc ®Ých gióp cho triÒu ®×nh cã thÓ qua nh÷ng t¸c phÈmd©n gian ®ã mµ “t×m hiÓu d©n phong, n¾m v÷ng d©n t×nh” vµ trªn c¬ së c¸c d÷ liÖu Êy t×m raph−¬ng h−íng thÝch ®¸ng ®Ó “ban bè chÝnh lÖnh”. ThÕ lµ tõ vµi ba ngh×n n¨m tr−íc ®©y, c¸c nhµ cÇm quyÒn ë Trung Quèc ®· sím biÕt södông c¸c t− liÖu v¨n hãa, v¨n nghÖ d©n gian nh− mét thø phong vò biÓu (baromÌtre) cña ®êi sèngnh©n d©n, nh− lµ mét trong nh÷ng chç dùa ®¸ng tin cËy ®Ó Nhµ n−íc cã thÓ ®Ò ra ®−îc c¸c chÝnhs¸ch kinh tÕ, x· héi thÝch hîp. ChÝnh nh÷ng thµnh tùu s−u tËp cña t× quan l¹i ®· lµ mét c¬ sëquan träng ®Ó vÒ sau, ®Õn ®êi Xu©n thu (tøc lµ gi÷a thêi §«ng Chu) Khæng Tö cã thÓ “san thi”, tøclµ cã thÓ x©y dùng Kinh Thi, pho s¸ch ®øng ®Çu Ngò Kinh cña Nho gia. ë n−íc ta c¸c triÒu ®¹i x−a kia ®· sö dông nh÷ng thµnh tùu cña v¨n hãa v¨n nghÖ d©ngian vµo viÖc kh¼ng ®Þnh b¶n s¾c cña v¨n hãa d©n téc, kh¼ng ®Þnh nÒn ®éc lËp cña quèc gia. NhiÒubé sö chÝnh thøc cña quèc gia ®· ®−îc biªn so¹n trªn tinh thÇn coi träng nh÷ng t− liÖu truyÒnthuyÕt, d· sö v.v... C¸c triÒu ®¹i ®· cho x©y dùng hoÆc t«n t¹o nhiÒu miÕu ®Òn thê c¸c anh hïngthÇn tho¹i, c¸c anh hïng lÞch sö, c¸c b¸ch nghÖ tæ s−, v.v... ®Ó t−ëng nhí c«ng lao vµ duy tr×truyÒn thèng x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc mµ c¸c vÞ Êy ®Ó l¹i. NhiÒu héi lÔ d©n gian vèn cã tÇm cì®Þa ph−¬ng ®· ®−îc triÒu ®×nh n©ng lªn thµnh quèc lÔ (Héi §Òn Hïng, Héi §Òn Dãng, Héi §ÒnHoa L−, Héi §Òn KiÕp B¹c, v.v...). Nh÷ng viÖc lµm kÓ trªn Ýt hoÆc nhiÒu ®· thÓ hiÖn nhËn thøc cñang−êi x−a vÒ ý nghÜa x· héi vµ chÝnh trÞ cña v¨n hãa d©n gian. Trong lÞch sö, mçi khi cã nh÷ng sù biÕn chuyÓn mang tÝnh chÊt c¸ch m¹ng cña x· héi th×c¸c vÊn ®Ò v¨n hãa v¨n nghÖ d©n gian l¹i ®−îc ng−êi ta quan t©m ®Õn nhiÒu h¬n nh÷ng khi kh¸c. Khi c¸c khÈu hiÖu “d©n téc vµ d©n chñ” ®−îc thªu b»ng ch÷ vµng trªn ngän cê cña giai cÊpt− s¶n c¸ch m¹ng, khi giai cÊp nµy cßn ®ang nç lùc ®Êu tranh chèng phong kiÕn th× c¸c nhµ v¨nhãa l¹i cè g¾ng ®i t×m vµ ®· t×m ra nh÷ng yÕu tè d©n téc vµ d©n chñ trong kho tµng v¨n hãa, v¨nnghÖ d©n gian. Vµ tõ Walter Scott ë Anh ®Õn hai anh em Grimm ë §øc, tõ BÐranger ë Ph¸p ®ÕnBielinski vµ Tchernishevski ë Nga, v.v... c¸c nhµ v¨n hãa ®· cè g¾ng t×m thÊy ë nh÷ng gi¸ trÞ v¨nhãa d©n gian nh÷ng ®éng lùc cña cuéc c¸ch m¹ng trªn mäi mÆt mµ tr−íc hÕt lµ trªn mÆt trËn v¨nhãa. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn4 V¨n hãa d©n gian vµ x· héi häc Víi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n, ®· dÇn dÇn h×nh thµnh chñ nghÜa ®Õ quèc. C¸cn−íc t− b¶n chñ nghÜa ph−¬ng T©y ®· t×m c¸ch më réng thÞ tr−êng, v¬ vÐt tµi nguyªn, bãc lét nh©nc«ng ë c¸c n−íc chËm ph¸t triÓn thuéc c¸c ch©u lôc: ¸, Phi, óc, Mü... C¸c ®¹o qu©n viÔn chinh ®·®i chiÕm c¸c thuéc ®Þa. §Ó cã thÓ thèng trÞ c¸c d©n téc thuéc ®Þa, th× ph¶i t×m hiÓu hä. §iÒu nµy ®·®−îc Panl Doumer (toµn quyÒn §«ng D−¬ng, håi cuèi thÕ kû XIX) nªu lªn nh− sau: “Muèn cai trÞtèt c¸c d©n téc thuéc ®Þa th× ®iÒu tr−íc tiªn lµ ph¶i hiÓu t−êng tËn d©n téc mµ m×nh cai trÞ”. Kh«ngÝt häc gi¶ ph−¬ng T©y ®· phôc vô cho môc ®Ých mµ Nhµ n−íc thùc d©n muèn ®¹t tíi nh− thÕ. 뮩y, h·y nªu lªn mét trong nh÷ng thÝ dô vÒ c¸c häc gØa Êy. Trong bµi tùa quyÓn s¸ch nhan ®Ò“Nh÷ng bµi h¸t vµ truyÒn thèng d©n gian cña ng−êi An Nam” (Les chants et les traditions,popalaires des Annamites - Paris - E.Roux. 1890), nhµ nghiªn cøu Dumoutier ®· viÕt nh− sau:“QuyÓn s¸ch nµy kh«ng ph¶i lµ mét t¸c phÈm v¨n häc. Nã lµ mét tµi liÖu t©m lý häc. Chóng t«imong r»ng nã lµ mét tµi liÖu bæ Ých cho ng−êi An Nam vµ ng−êi Ph¸p b»ng c¸ch lµm cho d©n téc ®ib¶o hé hiÓu râ d©n téc ®−îc b¶o hé”. Nh×n chung, qua nh÷ng sù kiÖn võa nªu ë trªn, cã thÓ thÊy r»ng tr¶i qua c¸c thêi ®¹i x−akia ng−êi ta ®Òu nhËn thøc ®−îc ý nghÜa chÝnh trÞ, x· héi cña v¨n hãa d©n gian. GÇn ®©y, trong thêi ®¹i cña chóng ta, vµo cuèi thÕ kû thø XX nµy, nhËn thøc Êy l¹i thÓhiÖn râ ë kh¸ nhiÒu sù kiÖn trong ®ã næi bËt lªn sù kiÖn v¨n hãa chÝnh trÞ sau ®©y. Trong c¸c n¨m 1960-1961, ë Hoa Kú, vÊn ®Ò v¨n hãa d©n gian ®· ®−îc ®Ò cËp tíi trongmét cuéc tranh luËn liªn quan tíi viÖc thùc thi ®¹o luËt Gi¸o dôc Quèc phßng (The ...