Vector chuyển gen

Vector chuyển gen Việc nghiên cứu một gen xác định ở sinh vật eucaryote gặp phải nhiều khó khăn, vì gen đó chỉ là trình tự nhỏ nằm lọt trong toàn bộ gen có kích thước lớn. Để thu nhận lượng gen tinh sạch với hàm lượng lớn người ta phải chuyển và tạo dòng gen đó. Để chuyển gen từ tế bào A (tế bào cho) sang tế bào B (tế bào nhận) chỉ có thể thực hiện bằng cách đính các gen cần chuyển vào một yếu tố trung gian được gọi là đoạn dẫn. Những đoạn dẫn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vector chuyển gen Vector chuyển genViệc nghiên cứu một gen xác định ở sinh vật eucaryote gặp phải nhiều khókhăn, vì gen đó chỉ là trình tự nhỏ nằm lọt trong toàn bộ gen có kích thướclớn. Để thu nhận lượng gen tinh sạch với hàm lượng lớn người ta phải chuyểnvà tạo dòng gen đó.Để chuyển gen từ tế bào A (tế bào cho) sang tế bào B (tế bào nhận) chỉ có thểthực hiện bằng cách đính các gen cần chuyển vào một yếu tố trung gian đượcgọi là đoạn dẫn. Những đoạn dẫn này có khả năng hướng dẫn, vận chuyểncác đoạn gen cần nghiên cứu vào tế bào nhận. Đoạn dẫn này chính là cácvector chuyển gen.VectorVector là phân tử DNA nhỏ (ngắn) dạng thẳng hoặc dạng vòng, trong đó,người ta sẽ cài một mảnh DNA (gen quí) cần nghiên cứu. Những mảnh DNAđã được cài gọi là đoạn cài (insert) hoặc DNA ngoại lai hoặc DNA lạ.Các phân tử DNA nhỏ này thường là những thực khuẩn thể hoặc các plasmidmà trong bộ gen của chúng có tín hiệu cần thiết cho chúng tái bản, nhưngchúng lại không biết tái bản (sinh sôi nẩy nở) một mình. Chúng cần đưa vàotrong các tế bào chủ (ví dụ như tế bào vi khuẩn chẳng hạn).Những yêu cầu cơ bản của một vector chuyển genVector phải có một vùng nhận biết đối với một enzyme giới hạn loại II. Vùngnày sẽ là vùng cài lắp một DNA (gen cần nghiên cứu) đã được xử lý bởi cùngenzyme giới hạn. Thật vậy, mỗi một RE tạo ra một đầu so le riêng, có khảnăng gắn với một đoạn DNA mang đầu so le tương ứng. Hơn nữa, các vùngnhận biết này thường được đặt vào giữa các gen chỉ thị để tiện theo dõi sựbiểu hiện hoạt động của gen tái tổ hợp. Thông thường, đó là những gen khángkháng sinh, hoặc gen mã hóa tổng hợp enzyme có khả năng chuyển hoá cơchất tạo màu dễ phát hiện trên mặt thạch.  Vector phải tồn tại trong tế bào chủ qua nhiều thế hệ và ít gây xáo trộn trong tế bào chủ.  Vector có kích thước càng nhỏ càng tốt để thu nhận lượng DNA tối đa và dễ biến nạp vào tế bào chủ.  Vector phải có khả năng tự sao chép tích cực trong tế bào chủ, không phụ thuộc vào sự sao chép bộ gen của tế bào chủ.  Đảm bảo sự di truyền bền vững của một DNA tái tổ hợp.  Chúng không có khả năng sống sót ngoài tế bào chủ và không chuyển vào tế bào chủ khác bằng con đường tiếp hợp.  Có trình tự điều hoà tạo điều kiện thuận lợi cho việc phiên mã của gen được đưa vào.  Khả năng biến nạp lớn nghĩa là có khả năng thấm tốt vào tế bào chủ của vector mang gen tái tổ hợp.  Dễ theo dõi sự biểu hiện của gen tái tổ hợp, yêu cầu này là cần thiết cho việc phát hiện dòng cần tìm.  Tinh chế dễ dàng với khối lượng lớn bản sao của gen gắn vào vector.Ngày nay các vector chuyển gen ngày càng hoàn thiện và tiện lợi cho việc sửdụng. Không có vector nào toàn năng cho sự chuyển gen mà cần có sự lựachọn tùy đối tượng và tùy kích thước đoạn gen cần tạo dòng. Chúng được cấutạo với nhiều tính chất chuyên biệt để mang được các trình tự nucleotide nhưmong muốn.Các loại enzim tổng hợp axit nuclêicEnzyme sao chép một axit nucleic: Quá trình sao chép chuỗi axit nucleic tứclà tổng hợp một chuỗi DNA hoặc RNA được tiến hành theo nguyên tắc bổsung và đối song song. Việc thêm một nucleotide mới được tiến hành theohướng 5’ → 3’.1- Enzyme sao chép DNA → DNALà các enzyme DNA-polymerase I, enzyme T4 DNA-polymerase, Taqpolymerase tổng hợp chuỗi DNA từ một khuôn DNA hay còn gọi enzymephụ thuộc DNA.1.1- Enzyme DNA - polymerase IEnzyme DNA-polymerase có nguồi gốc được tách từ vi khuẩn E. Coli, chúngcó ba hoạt tính: - Hoạt tính tổng hợp DNA theo hướng 5’ → 3’ và sửa chữa trong sao chép, - Hoạt tính exonuclease theo hướng 3’ → 5’, - Hoạt tính exonuclease theo hướng 5’ → 3’.Ngày nay enzyme DNA-polymerase được dùng chủ yếu để xác định trình tựDNA bằng phương pháp didesoxynucleotide của Sanger, ngoài ra, còn dùngđể tổng hợp mẫu dò có độ phóng xạ cao, hoặc xây dựng các vector từ DNAmạch đơn.Trong thực tế người ta hay sử dụng đoạn Klenow là sản phẩm thủy phân củaenzyme DNA-polymerase I, có hoạt tính exonuclease theo hướng 3’ → 5’ vàhoạt tính tổng hợp.1.2- Enzyme T4 DNA - polymeraseCó nguồn gốc từ phage T4 xâm nhiễm E. Coli có hoạt tính exonuclease theohướng 3’ → 5’ . Enzyme này mạnh nên được sử dụng nhiều để tổng hợpmẫu dò có độ phóng xạ cao.1.3- Enzyme Taq - polymeraseTrích li từ vi khuẩn Thermocellus aquaticus, là enzyme chịu nhiệt cao, có tácdụng khuyếch đại tổng hợp DNA. Enzyme này chủ yếu sử dụng để nhândòng gen trong phản ứng PCR.2- Enzyme phiên mã ngược (Reverse transferase)Là enzyme có khả năng sao chép bộ gen RNA của retrovirus khi ký sinhtrong tế bào chủ tạo ra cDNA, theo chiều 5’ → 3’ cần có mặt của mồi. Đây làgiai đoạn cần thiết để tạo ra ngân hàng cDNA.Hiện nay trên thị trường enzyme phiên mã ngược có nguồn gốc từ AMV(Avian Myeloblastosis Virus). Enzyme phiên mã ngược là một DNA-polymerase 5’ → 3’, có các đặc tính sau: - ...