Virchow's Triad

Trong hematology, về physiopathology, việc tạo ra cục huyết trong tĩnh mạch (veins) thường được gọi là Virchow’s Triad. Virchow là một pathologist tài danh. Triad đó là (i) alterations in blood flow,(ii) vascular endothelial injury, (iii) alterations in the constitution of the blood. Nói cho nhanh và cho dễ nhớ bằng tiếng Việt (không đi vào vấn đề dịch thuật, dịch làm sao cho thật chỉnh), cục huyết trong tĩnh mạch có thể tạo ra được khi có 3 điều kiện (1 trong 3, không cần cả ba): (1) máu chảy chậm lại (2) tổn thương ở thành...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Virchows Triad Virchows Triad Trong hematology, về physiopathology, việc tạo ra cục huyết trongtĩnh mạch (veins) thường được gọi là Virchow’s Triad. Virchow là mộtpathologist tài danh. Triad đó là (i) alterations in blood flow,(ii) vascularendothelial injury, (iii) alterations in the constitution of the blood. Nói cho nhanh và cho dễ nhớ bằng tiếng Việt (không đi vào vấn đềdịch thuật, dịch làm sao cho thật chỉnh), cục huyết trong tĩnh mạch có thể tạora được khi có 3 điều kiện (1 trong 3, không cần cả ba): (1) máu chảy chậm lại (2) tổn thương ở thành mạch máu (3) có cái gì sai hỏng ngay ở cấu tạo cúa máu Ngồi máy bay rồi bị cục huyết trong tĩnh mạch sâu ở chân (DVT -deep venous thrombosis) là do ngồi lâu quá, không vận động, bắp thịt chânkhông bóp để giúp đẩy máu đi (cơ chế thứ nhất của Virchows Triad). Có khi đứa bé chơi banh trái banh đánh vào chân chẳng hạn, hoặc làmổ xương ở đùi (thay cổ xuơng đùi): rồi sau đó bị cục huyết DVT: đó là docăn nguyên thứ hai: trauma vào thành mách máu. Thấy DVT rồi đi lùng xem tại sao, thì lúc đó tìm ra thấy ung thư tạiphổi, thì đó là nguyên cớ thứ ba (thường do ung thư tuyến, adenocarcinoma).Đây là một phần của hội chứng hypercoagulable state, mà cục huyết tạo nênlà do ung thư tiết ra một loại prô tê in khiến cho máu đông dễ hơn(hypercoagulable state). Trong ung thư, trường hợp này gọi là Trousseau ssyndrome và chữa bằng Warfarin có khi khó. Trousseaus điển hình nhấtthấy ở Pancreatic cancer. Hypercoagulable state thường có khi lại hai ba cơ chế: chẳng hạn tựnhiên sưng chân, làm ultrasound của chân, thấy DVT: lúc đó mới đi lùng,mới làm CAT scan của bụng và chậu, lúc đó có thể thấy lymphoma ở phíasau bụng do các hạch của lymphoma sưng qúa lớn (lymphadenopathy at theretroperitoneal area): thì đây là cơ chế thứ nhất của Virchow s Triad nóitrên: tức là mạch máu ở iliac veins bị nhóm hạch lymphoma đè từ bên ngoài,khiến máu phái chạy chậm lại, tạo ra cục huyết DVT ở chân (Lynphomathường không tạo ra Trousseaus synd). Hypercoagulable state thì không cần phải có ung thư, mà có thể dogenetic. Việc này thì đến 1968 y khoa mới bắt đầu mô tả rõ rệt, và đến 1985,thì chỉ biết có: anti thrombin, Protein C, Protein S, sau 1985 thì có mô tả rấtquan trọng: tức là Factor V (số năm) mutation, hay còn gọi là Factor VLeiden (mô tả 1993), rất thường thấy ở nguời caucasian, và rồi: factor IImutation, antiphospholipid syndrome, lupus anticoagulant (cái tên này nênđể ý: tên là ANTI (chống lại - coagula: cục máu) , nhưng những người nàylại dễ ĐÔNG máu chứ không dễ CHẢY máu. Những hypercoagulable states này - vì xảy ra do di truyền - cho nênthường cũng gọi là thrombophilia (-philia: thích - thích tạo ra; thrombo,thrombus: cục máu). Hypercoagulable state dĩ nhiên cũng xảy ra trong việc dùng thuốcngừa thai. Trên đây là nói thoáng qua, nghĩ gì nói nấy, cũng như trả lời nhanhchóng một anh bạn cardiologist chẳng hạn, ở hành lang nhà thương, khi nóhỏi: M. à, tao có b. nhân có cục huyết DVT ở chân, chả hiểu tại sao tựnhiện nó xảy ra như thế, mày nghĩ sao, mày nghĩ phái bắt đầu đi tìm ở đâu.Trong nghề tiếng lóng gọi đùa là curb side consultation (hỏi ý kiến mộtchuyện viên khác ở vỉa hè). Đó là trả lời vắn tắt cho nó như thế, trong đầunhớ gì nói nấy ... Nay thấy chuyện ngồi máy bay bị cục huyết, thấy hay ha y, mới viếtxuống, nó là cái nghiệp. Cái nghề nó kéo theo cái nghiệp. Nghiệp đó nólàm cho mình viết... chả dám múa rìu qua mắt thợ ... Note: Anh bạn trên cũng kể là tự nhiên (spontaneously) thấy cụcmáu. Sống lâu rồi mới thấy dictum xa xưa là đúng: chả có cái gì tự nhiên:Vật hữu bản mạt, sự hữu chung thủy (Vật gì rồi cũng phái có gốc ngọn, sựgì rồi cũng phải có đầu có đuôi). Bác sĩ Nguyễn Tài Mai