Bài giảng Dược lý học - Bài 21: Thuốc sát khuẩn, thuốc tẩy uế

"Bài giảng Dược lý học - Bài 21: Thuốc sát khuẩn, thuốc tẩy uế" cung cấp các kiến thức bao gồm định nghĩa thuốc sát khuẩn, chất tẩy uế; tiêu chuẩn của một thuốc sát khuẩn lý tưởng; cơ chế tác dụng của các thuốc sát khuẩn thông thường; tác dụng ngoại ý và áp dụng trên lâm sàng của các thuốc sát khuẩn thông thường.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Dược lý học - Bài 21: Thuốc sát khuẩn, thuốc tẩy uế dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa Bµi 21: Thuèc s¸t khuÈn - thuèc tÈy uÕMôc tiªu häc tËp: Sau khi häc xong bµi nµy, sinh viªn cã kh¶ n¨ng: 1. Ph¸t biÓu ®îc ®Þnh nghÜa thuèc s¸t khuÈn, chÊt tÈy uÕ. Tiªu chuÈn cña mét thuèc s¸t khuÈn lý tëng. 2. Tr×nh bµy ®îc c¬ chÕ t¸c dông cña c¸c thuèc s¸ t khuÈn th«ng thêng 3. Nªu ®îc t¸c dông, t¸c dông ngo¹i ý (hoÆc ®éc tÝnh) vµ ¸p dông trªn l©m sµng cña c¸c thuèc s¸t khuÈn th«ng thêng1. §¹i c¬ng1.1. §Þnh nghÜa- Thuèc s¸t khuÈn, thuèc khö trïng (antiseptics) lµ thuèc cã t¸c dông øc chÕ sù ph¸t triÓncña vi khuÈn c¶ in vitro vµ in vivo khi b«i trªn bÒ mÆt cña m« sèng (living tissue) trongnh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp.- Thuèc tÈy uÕ, chÊt tÈy uÕ (disinfectants) lµ thuèc cã t¸c dông diÖt khuÈn trªn dông cô,®å ®¹c, m«i trêng.1.2. §Æc ®iÓm- Kh¸c víi kh¸ng sinh hoÆc c¸c hãa trÞ liÖu dïng ®êng toµn th©n, c¸c thuèc nµy Ýt hoÆckh«ng cã ®éc tÝnh ®Æc hiÖu.- T¸c dông kh¸ng khuÈn phô thuéc nhiÒu vµo nång ®é, nhiÖt ®é vµ thêi gian tiÕp xóc:nång ®é rÊt thÊp cã thÓ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn, nång ®é c ao h¬n cã thÓ øcchÕ vµ nång ®é rÊt cao cã thÓ diÖt khuÈn.- §Ó lµm v« khuÈn, cã thÓ dïng c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c: + NhiÖt ®é + Dung dÞch kh«ng chÞu nhiÖt, cã thÓ läc qua mµng cã lç d = 0,22 micron, hoÆc chiÕutia cùc tÝm cã bíc sãng 254nm víi liÒu kho¶ng 20 0.000 microwatt-sec/cm 2, hoÆc chiÕutia , hoÆc “tiÖt trïng” l¹nh (cho qua khÝ ethylen oxyd hoÆc ng©m trong dung dÞchglutaraldelhyd, rîu formaldehyd)1.3. C¸c thuèc s¸t khuÈn lý tëng cÇn ®¹t ®îc c¸c tiªu chuÈn sau - T¸c dông ë nång ®é lo·ng - Kh«ng ®éc víi m« hoÆc lµm háng dông cô - æn ®Þnh - Kh«ng lµm mÊt mµu hoÆc kh«ng nhuém mµu dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa - Kh«ng mïi - T¸c dông nhanh ngay c¶ khi cã mÆt protein l¹, dÞch dØ viªm - RÎ HiÖn cha cã chÊt nµo ®¹t ®îc!1.4. Ph©n lo¹i theo c¬ chÕ t¸c dông - oxy hãa: H 2O2, phøc hîp cã clo, KMnO 4 - Alkyl ho¸: Ethylenoxyd, Formaldehyd, Glutaraldehyd - Lµm biÕn chÊt protein: cån, phøc hîp phenol, iod, kim lo¹i nÆng - ChÊt diÖn ho¹t: c¸c phøc hîp amino bËc 4 - Ion ho¸ cation: chÊt nhuém - ChÊt g©y tæn th¬ng mµng: clorhexidin1.5. Nguyªn t¾c dïng thuèc s¸t khuÈn1.5.1. ë da lµnh - Röa s¹ch chÊt nhên - B«i thuèc s¸t khuÈn1.5.2. Trªn vÕt th¬ng - §o pH ë chç cÇn b«i. X¸c ®Þnh vi khuÈn (nÕu cÇn) - Lµm s¹ch vªt th¬ng - Röa b»ng níc diÖt khuÈn - B«i thuèc tuú theo pH vªt th¬ng2. C¸c thuèc s¸t khuÈn th«ng thêng2.1. CånThêng dïng cån ethylic (C 2H5OH) vµ isopropyl (isopropanol) [CH 3CH(OH)CH 3] 60 -70%. T¸c dông gi¶m khi ®é cån 90%. C¬ chÕ: g©y biÕn chÊt protein T¸c dông: diÖt khuÈn, nÊm bÖnh, siªu vi. Kh«ng t¸c dông trªn bµo tö.Dïng riªng hoÆc phèi hîp víi t¸c nh©n diÖt khuÈn kh¸c. ë nång ®é thÊp cån cã thÓ ®îcsö dông nh c¸c c¬ chÊt cho mét sè vi khuÈn, nhng ë nång ®é cao c¸c ph¶n øng khöhydro sÏ bÞ øc chÕ.2.2. Nhãm halogen2.2.1. Iod dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa- C¬ chÕ: Iod lµm kÕt tña protein vµ oxy hãa c¸c enzim chñ yÕu theo nhiÒu c¬ chÕ: ph¶nøng víi c¸c nhãm NH, SH, phenol, c¸c carbon cña c¸c acid bÐo kh«ng b·o hoµ, lµm ng¨nc¶n t¹o mµng vi khuÈn.- Iod cã t¸c dông diÖt khuÈn nhanh trªn nhiÒu vi khuÈn, virus vµ nÊm bÖnh. Dung dÞch 1:20.000 cã t¸c dông diÖt khuÈn trong 1 phót, diÖt bµo tö trong 15 phót vµ t¬ng ®èi Ýt ®écvíi m«.- ChÕ phÈm vµ c¸ch dïng: Iod ®îc dïng nh thuèc s¸t khuÈn vµ tÈy uÕ. + Cån iod: cã iod 2% + kali iodid 2,4% (®Ó lµm iod dÔ tan) + cån 44 -50%. Nhîc ®iÓmlµ h¬i kÝch øng da, sãt vµ nhuém mµu da. + Povidon - iod, lµ “chÊt dÉn iod” (iodophore), chÕ t¹o b»ng c¸ch t¹o phøc iod víipolyvinyl pyrolidon. Iod sÏ ®îc gi¶i phãng tõ tõ. HiÖn ®îc dïng nhiÒu v× v÷ng bÒn h¬ncån iod ë nhiÖt ®é m«i trêng, Ýt kÝch øng m«, Ýt ¨n mßn ki m lo¹i. Tuy nhiªn gi¸ thµnh®¾t. Víi vÕt th¬ng më, do ®éc víi nguyªn bµo sîi (fibroblast) nªn cã thÓ lµm chËm lµnh. ChÕ phÈm:- Betadin- Povidin2.2.2. Clo- T¸c dông vµ c¬ chÕ: clo nguyªn tè ph¶n øng víi níc t¹o thµnh acid hypoclor¬ (HOCl).C¬ chÕ diÖt khuÈn cßn cha râ.+ Cã thÓ HOCl gi¶i phãng oxy míi sinh ra ®Ó oxy hãa c¸c thµnh phÇn chñ yÕu cñanguyªn sinh chÊt: 2 HOCl = H 2O + Cl2 + O+ HoÆc, Cl kÕt hîp víi protein cña mµng tÕ bµo ®Ó t¹o thµnh phøc hîp N - Clo lµm gi¸n®o¹n chuyÓn hãa mµng tÕ bµo.+ HoÆc, oxy hãa nhãm - H cña mét sè enzym lµm bÊt ho¹t kh«ng håi phôc.T¸c dông ë pH trung tÝnh hoÆc acid nhÑ (tèi u lµ 5) ë nång ® ...