Bài giảng môn Sốt rét - Kí sinh trùng và côn trùng: Giun chỉ - giun xoắn, giun lạc chủ - TS. Nguyễn Ngọc San (Học viện quân y)

Bài giảng môn Sốt rét - Kí sinh trùng và côn trùng: Giun chỉ - giun xoắn, giun lạc chủ của TS. Nguyễn Ngọc San (Học viện quân y) giới thiệu tới các bạn những thông tin về đại cương giun chỉ, các loài giun gây bệnh cho người, chủng loại giun chỉ bạch huyết ở người, chủng loại giun chỉ ở Việt Nam, đặc điểm sinh học, vai trò y học của các loại giun, chẩn đoán, điều trị và phòng chống bệnh về giun.

Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng môn Sốt rét - Kí sinh trùng và côn trùng: Giun chỉ - giun xoắn, giun lạc chủ - TS. Nguyễn Ngọc San (Học viện quân y) Häc viÖn qu©n y Bé m«n Sèt rÐt - KÝ sinh trïng vµ C«n trïngGiun chØ – Giun so¾n Giun l¹c chñ TS NguyÔn Ngäc San®¹i c¬ng Giun chØ Filaria 1. C¸c loµi giun g©y bÖnh cho ngêiCã 8 loµi giun chØ g©y bÖnh, 3 loµi kÝ sinh ë hÖ b¹chhuyÕt, sè cßn l¹i ë c¸c m« kh¸c.®Æc ®iÓm sinh häc, bÖnh häc, dÞch häc c¸c loµi GCkh¸c nhau tïy thuéc vµo trung gian truyÒn bÖnh1.1. Giun chØ do muçi truyÒn1.2. Giun chØ do ruåi vµng truyÒn1.3. Giun chØ do ruåi tr©u (Chrysops) truyÒn1.4. Giun chØ do dÜn ( Culicoides) truyÒn1.5. Giun chØ do Cyclops truyÒnMét sè vectortruyÒn bÖnh giunchØ Chñng lo¹i giun chØ b¹ch huyÕt ë ngêi3.1. Giun chØ Wuchereria bancrofti:Cã 2 chñng phô:- Chñng phô cã chu ki ®ªm: AT giun chØ xuÊt hiÖn ë m¸ungo¹i vi vµo ban ®ªm, khoang tõ 20 ®Õn 2 giê s¸ng. Banngµy tËp trung ë c¸c m¹ch m¸u nhá ë phæi. Do muçiCulex, Anopheles, Aedes truyÒn bÖnh.- Chñng phô b¸n chu ki: AT chØ xuÊt hiÖn ë m¸u ngo¹i vica ngµy vµ ®ªm, nhng ®Ønh cao vµo ban ngµy. Do muçiAnopheles truyÒn. Chñng lo¹i giun chØ b¹ch huyÕt ë ngêi3.2. Giun chØ Brugia malayi: Cã 2 chñng phô:+ Chñng phô cã chu ki ®ªm: lµ phæ biÕn nhÊt cñaB.malayi, l©y truyÒn tõ ngêi sang ngêi. Do Mansoni,Anopheles truyÒn.+ Chñng phô b¸n chu ki: Ýt phæ biÕn h¬n, cã vËt chñ dùtru mÇm bÖnh lµ sóc vËt. Cã æ bÖnh thiªn nhiªn. DoMansoni truyÒn.3.3. Giun chØ Brugia timori:Giun chØ nµy cã chu ki ®ªm. Do Anopheles truyÒn. Chñng lo¹i giun chØ ë ViÖt NamW.bancrofti gÆp ë c¸c nhung vïng b¸n s¬n ®Þa.Chñ yÕu lµ chñng CK ®ªm. MËt ®é Êu trïng xuÊt hiÖnm¸u ngo¹i vi 2 - 4 giê s¸ng.B.malayi lµ chñng lo¹i giun chØ thêng gÆp ë vïng lóaníc. ®Òu xuÊt hiÖn CK ®ªm, mËt ®é Êu trïng xuÊt hiÖnm¸u ngo¹i vi vµo hai ®Ønh 22 giê vµ 4 giê s¸ng. Giun chØWuchereria bancroftiHinh thÓ mét sè loµi giun chØ1. ®Æc ®iÓm sinh häc1. Êu trïng lªn baovßi cña muçi.2. Êu trïng chäcthñng bao vßi vµo m¸ungêi.3. GC trëng thµnhKS ë hÖ b¹ch huyÕt.4. BNGC phï ch©nvoi.5. GC trëng thµnh®Ó ra Êu trïng.6. Êu trïng vµo m¸uchuÈn bÞ sang vßng ®êikÝ sinh ë c¬ thÓ muçi. Vßng ®êi sinh häc cña giun chØ W.bancrofti.1. ®Æc ®iÓm sinh häc + VÞ trÝ kÝ sinh: - Giun trëng thµnh ph©n giíi ®ùc, c¸i, cuén vµo nhau KS ë hÖ b¹ch huyÕt. - Giun ®Î ra AT ë hÖ b¹ch huyÕt, AT di chuyÓn tõ hÖ b¹ch huyÕt sang hÖ tuÇn hoµn. - Ban ngµy AT tËp trung ë c¸c mao m¹ch nhá ë phæi. - Ban ®ªm tõ 20 giê ®ªm ®Õn 2giê s¸ng, AT cã thÓ xuÊt hiÖn ë m¸u ngo¹i vi.1. ®Æc ®iÓm sinh häc + Thêi gian ATGC sèng trong c¬ thÓ ngêi: nÕu kh«ng ®îc muçi ®èt hót sang c¬ thÓ muçi thi ATGC sÏ chÕt sau khoang 10 tuÇn. + Tuæi thä trung binh: cña giun trëng thµnh ë ngêi khoang 15 -17 nam.1. ®Æc ®iÓm sinh häc + Khi muçi hót m¸u ngêi bÖnh, ATGC vµo d¹ dµy muçi, sau 2-8 giê, AT mÊt bao, lét x¸c, xuyªn qua thµnh d¹ dµy muçi vµ sau khoang 15 giê, tíi c¬ ngùc muçi. + Tíi tuÇn lÔ thø 2, ATGC lét x¸c lÇn nua, ®¹t kÝch thíc 1-1,5  0,018 - 0,023 mm. Lóc nµy ATGC cã kha nang l©y nhiÔm.1. ®Æc ®iÓm sinh häc + Thêi gian tõ khi vµo d¹ dµy muçi ®Õn khi cã kha nang l©y nhiÔm khoang 10 - 40 ngµy, phô thuéc vµo nhiÖt ®é, ®é Èm vµ loµi muçi… + AT tËp trung lªn bao vßi cña muçi. Khi muçi ®èt ngêi hót m¸u, ATGC chäc thñng bao vßi, bß ra trªn mÆt da vµ chui qua vÕt ®èt vµo m¸u, ®Õn hÖ thèng b¹ch huyÕt, PT thµnh giun trëng thµnh. + Muçi cã vai trß truyÒn bÖnh GC W.bancrofti ë VN chñ yÕu lµ Cu.quinquefasciatus vµ An.hyrcanus.2. Vai trß y häc BGC W.bancrofti cã biÓu hiÖn LS phong phó, cã thÓ kh¸c nhau giua c¸c vïng lu hµnh. 2.1. C¬ chÕ bÖnh sinh: + BGC sinh ra do phan øng qu¸ mÉm cña c¬ thÓ vËt chñ tríc c¸c t¸c ®éng cña ®éc tè, hoÆc c¸c san phÈm chuyÓn ho¸ cña GC. + Do tæn th¬ng c¬ giíi ë hÖ b¹ch huyÕt vµ m¹ch m¸u. Do can trë tuÇn hoµn b¹ch huyÕt kÌm theo nhiÔm trïng thø ph¸t.2. Vai trß y häc 2.2. TriÖu chøng l©m sµng: + Thêi ki ñ bÖnh: tõ 3-18 th¸ng, t¬ng øng giai ®o¹n tõ khi ATGC vµo c¬ thÓ, ®Õn khi cã thÕ hÖ ATGC míi xuÊt hiÖn trong m¸u. Thêi ki nµy cã thÓ cã nhung triÖu chøng qu¸ mÉn, viªm h¹ch b¹ch huyÕt côc bé, nhÑ, kh«ng tån t¹i l©u, bÖnh nh©n nghØ ng¬i c¸c triÖu chøng tù hÕt.2. Vai trß y häc + Thêi ki toµn ph¸t: diÔn biÕn l©m sµng thêi ki nµy cã thÓ chia thµnh 3 giai ®o¹n: - Giai ®o¹n thø 1: BiÓu hiÖn LS chñ yÕu lµ dÞ øng toµn th©n, sèt, ph¸t ban, phï côc bé. B¹ch cÇu ¸i toan th©m nhiÔm vµo c¸c c¬ quan kh¸c nhau, ®Æc biÖt ë phæi g©y nªn héi chøng tang b¹ch cÇu toan tÝnh thÓ phæi nhiÖt ®íi (Tropical pulmonary eosinophilia, viÕt t¾t lµ: TPE).2. Vai trß y häc- Giai ®o¹n thø 2:XuÊt hiÖn sau 2-7 nam bÞ nhiÔm bÖnh.TriÖu chøng LS chñ yÕu: gi·n m¹ch b¹ch huyÕt díida, vµ ë s©u do èng ngùc bÞ t¾c.B¹ch m¹ch ®i ngîc dßng vµo tuÇn hoµn. B¹ch m¹ch ëthËn, bÓ thËn, bµng quang bÞ vì g©y ®¸i ra b¹ch huyÕt,cã thÓ lÉn m¸u.B¹c ...