Bài giảng môn Sốt rét - Kí sinh trùng và côn trùng: Sán lá gan nhỏ - TS. Nguyễn Ngọc San (Học viện quân y)

Mời các bạn cùng tham khảo Bài giảng môn Sốt rét - Kí sinh trùng và côn trùng: Sán lá gan nhỏ của TS. Nguyễn Ngọc San (Học viện quân y) để có thêm kiến thức về bệnh sán lá gan nhỏ như hình thể của sán lá gan nhỏ, đặc điểm sinh học của bệnh sán lá gan nhỏ, vai trò y học của bệnh sán lá gan nhỏ, chẩn đoán, điều trị sán lá gan nhỏ, dịch tễ học và phòng chống bệnh sán lá gan nhỏ.

Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng môn Sốt rét - Kí sinh trùng và côn trùng: Sán lá gan nhỏ - TS. Nguyễn Ngọc San (Học viện quân y) Häc viÖn qu©n y Bé m«n Sèt rÐt - KST - CTS¸n l¸ gan nhá TS NguyÔn Ngäc SanS¸n l¸ gan nhá tæng quan Cã 3 lo¹i SLGN g©y bÖnh cho ngêi. Ph©n bè chñ yÕu ë ch©u ¸: Trung Quèc, NhËt B¶n, TriÒu Tiªn, §µi Loan, Lµo, Campuchia, ViÖt Nam… Theo íc tÝnh trªn thÕ giíi cã kho¶ng 19 triÖu ngêi m¾c bÖnh nµy (WHO, 1995). ViÖt Nam, bÖnh ph©n bè ë 21 tØnh. Chñ yÕu ë vïng ®ång b»ng B¾c Bé: Ninh B×nh, Nam §Þnh, Nam Hµ… MiÒn Trung: Phó Yªn, B×nh §Þnh, Qu¶ng Ng· i…Giíi thiÖu h×nh thÓ S¸n trëng thµnh Trøng s¸n l¸ gan nháO. viverrini C. O. felineus sinensis c¸c lo¹i slgn g©y bÖnhH×nh thÓ 3 lo¹i s¸n l¸ gan bÐOpisthorsis felineusOpisthorsis viverrini CLONORCHIS SINEnsIS1. ®Æc ®iÓm sinh häcChu kú sinh häc vµ h×nh thøc l©y nhiÔm cña bÖnh slgn1. §Æc ®iÓm sinh häc S¸n trëng thµnh kÝ sinh ë ®êngdÉn mËt trong gan, ®Î trøng, trøngtheo èng dÉn mËt vµo ruét, theoph©n ra ngoµi. Sau khi r¬i vµo níc, trøng ph¸ttriÓn thµnh Êu trïng l«ng vµo ècÊu trïng ®u«i vµo c¸  nang Êutrïng (qua 2 vËt chñ phô).Vßng ®êi sinh häc cña s¸n l¸ gan nhá C. sinensis 1. §Æc ®iÓm sinh häc Ngêi hoÆc c¸c vËt chñ chÝnh kh¸c (chã,mÌo…) ¨n c¸ cã nang Êu trïng cßn sèng; khi®Õn t¸ trµng, Êu trïng tho¸t nang. Sau 15 giê Êu trïng ®i ngîc lªn ®êng dÉnmËt, hoÆc ®êng dÉn tôy; sau 1 th¸ng ph¸t triÓnthµnh s¸n truëng thµnh vµ kÝ sinh ë ®ã. Trong c¬ thÓ ngêi s¸n sèng ®îc: 15 - 25n¨m.2. Vai trß y häc  T¹i n¬i kÝ sinh ë èng mËt, èng tôy, s¸n l¸ g©yph¶n øng viªm, t¨ng sinh tæ chøc liªn kÕt vµ cãthÓ dÉn ®Õn x¬ chai. Thµnh èng mËt, èng tôydµy lªn, cã thÓ g©y t¾c hoÆc g©y ung th.  Trêng hîp nhiÔm Ýt s¸n: bÖnh tiÕn triÓnthÇm lÆng, Ýt hoÆc kh«ng cã biÓu hiÖn l©m sµng. Trêng hîp nhiÔm nhiÒu s¸n (kho¶ng 100s¸n trë lªn): triÖu chøng l©m sµng râ.2. Vai trß y häc BiÓu hiÖn LS ®a d¹ng, víi triÖu chøng kh«ng®Æc trng: ngêi mÖt mái, kÐm ¨n, ®au vïngrèn, vïng h¹ sên ph¶i, ®i láng, t¸o xen kÏ, cãthÓ cã biÓu hiÖn dÞ øng, næi mÒ ®ay, lªn c¬nhen… b¹ch cÇu ¸i toan t¨ng cao: 15 - 25%. TriÖu chøng thêng gÆp: viªm tói mËt, viªm®êng dÉn mËt m¹n tÝnh: vµng da, ch¶y m¸ucam, ®au vïng gan, ®Çy bông, ®i láng, gansng to…2. Vai trß y häc NÕu s¸n kÝ sinh ë ®êng dÉn tôy, cã biÓuhiÖn viªm tôy cÊp hoÆc m¹n… NÕu s¸n l¸ kÝ sinh ë c¶ ®êng mËt vµ®êng tôy biÓu hiÖn bÖnh phøc t¹p ®a d¹ng,cã thÓ x¬ gan, suy mßn, cæ tríng… BÖnh nh©n thuêng kh«ng chÕt v× s¸n l¸gan nhá, mµ chÕt v× nhiÔm trïng, do søc ®Òkh¸ng c¬ thÓ gi¶m sót.3. ChÈn ®o¸n3.1. L©m sµng: Tuy cã nhiÒu biÓu hiÖn l©m sµng kh¸ râ nhng kh«ng ®Æc hiÖu.3.2. KÝ sinh trïng häc: §©y lµ chÈn ®o¸n cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh, xÐt nghiÖm ph©n hoÆc dÞch t¸ trµng, dÞch mËt t×m trøng.3. ChÈn ®o¸n3.3. MiÔn dÞch häc: C¸c ph¶n øng øng miÔn dÞch víi kh¸ng nguyªn cña SLGN nh miÔn dÞch huúnh quang, ELISA cã tÝnh ®Æc hiÖu cao.3.4. DÞch tÔ häc: X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè dÞch tÔ häc cã vai trß rÊt quan träng, nh ë vïng dÞch tÔ s¸n l¸ gan nhá lu hµnh, cã thãi quen ¨n gái c¸. 4. ®iÒu trÞ+ Cloroquin diphosphate: thuèc tríc ®©y dïng.+ Hexachloroparaxylol (cloxyl): uèng 50 mg/kg/ ngµy, uèng c¸ch ngµy, ®iÒu trÞ 5 - 12 ngµy.+ Bithionol: liÒu 30 - 50 mg/kg thÓ träng 1 ngµy, uèng c¸ch nhËt 2 - 3 tuÇn.+ Praziquantel: liÒu 75mg/ kg thÓ träng/ chia ba lÇn trong ngµy uèng 1 - 2 ngµy.5. dÞch tÔ häc vµ phßng chèng C¸c tØnh miÒn B¾c cã loµi C.sinensis. C¸c tØnh miÒn Nam cã loµi O.viverrini.5.1. Nguån bÖnh:ngêi, chã, mÌo.5.2. MÇm bÖnh: nang Êu trïng SLGN ë vËt chñ phô 2.5.3. §êng l©y: ®êng tiªu ho¸.5.4. Phßng bÖnh: kh«ng ¨n cha nÊu chÝn kÜ. §iÒu trÞ triÖt ®Ó cho ngêi bÖnh, qu¶n lÝ nguån ph©n, kh«ng nu«i c¸ b»ng ph©n ngêi.