Bài giảng Sinh lý bệnh - Chương 12: Rối loạn phát triển tổ chức

Bài giảng Sinh lý bệnh - Chương 12: Rối loạn phát triển tổ chức với các nội dung chu kỳ tế bào và cơ chế sửa sai trong sao chép; chu kỳ tế bào và cơ chế sửa sai trong sao chép; sự chết tế bào; apoptosis và bệnh lý khác; các giả thuyết chính trong cơ chế bệnh sinh ung thư...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Sinh lý bệnh - Chương 12: Rối loạn phát triển tổ chứcChương12 Rốiloạnpháttriểntổchức Phân chiatếbàolàđặctínhcơbảncủacơthểsinhvậtsống.Tếbàosinhsảnthôngquasự phânbào.Mọi sinhvật cao cấpđềudo từ2 nửatế bàohợpthành:mộtnửalà tinhtrùngvànửakialàtrứng,hợpthànhmộttếbào hoàn chỉnh. Trong cơ thể con người trưởngthành có chừng 1 tỷ tế bào.Sựphânchiatheohệsố2:mộttếbàothànhhai,haithànhbốn.v.v.đượcgọi là chu kỳ tế bào,còngọi là“chukỳ nhânđôi”củatế bàovà luônluôntuântheonhữngquyluậtnhấtđịnh. Mọi sinh vật đều được cấu tạo từ các tế bào, các tế bào họp thànhcác mô, các môhọp thành các cơ quan như tim, phổi, gan.v.v. Các cơ quanhọpthànhcơthể.Vìvậycơquannàocũngcóthểrốiloạnpháttriểntổchứcvàsinhvậtnàocũngcóthểcóungthư. Hình12.1:SựphânchiatếbàoI. Chukỳtếbàovàcơchếsửasaitrongsaochép1. Chukỳtếbào Mộtchukỳsinhhọctếbàotứclàgiaiđoạngiữahailầnphânchiagồm4pha:M,G1,S,G2.Chukỳphânchiakéodàikhoảng1624giờtuỳtheomỗiloạitếbào. M(mitosis):hoạtđộngphânchiatếbàohaynhânđôitếbào G1 (gap):Cósựtíchluỹvậtchấtnộibàovànănglượng,kết thúc ở điểm tới hạn R(restriction)vài giờ trước khi chuyển từ G1 sang S. MộtkhitếbàođiquađượcđiểmRsẽđiquacácphakhácđểthựchiệnđượcphânbào. S(synthesis):giaiđoạntổnghợpDNA,lượngDNAtănggấpđôi (từ 23đôithành46đôi) G2:quytrìnhđượchoàntấtvàchuẩnbịsangphasau M (mitosis): mỗi cặp kép nhiễm sắc thể chia đôi, đi về 2 cực tạothành2tếbàoconyhệttếbàomẹ. Saukhiphânđôi2tếbàoconcóthểtiếptụcchutrìnhấyhoặcđi vàothờikỳnghỉlàG0. G0: Các thời gian dừng của chu kỳ tế bào là để sửa chữa DNA cho tế bào sống sót và không tiến triển thành ung thư: sự ngừngchukỳtếbàoởG1/StránhđượcsựtáisaocủacácDNA thươngtổn,sựdừngởG2/Mtránhđượcsựngưngtậpcủacác nhiễmsắcthểbịthươngtổn.2. Cơchếsửasaitrongchukỳtếbào. Ngay từ những năm 1960 Leland Hartwell đã phân lập đượcnhiều loại tế bào có đột biến gen ở một loại nấm men(Saccharomycescerevisae). Bằng cách tái hợp chúngvới nhau đã pháthiệnra sự kiểmsoátphânchiatếbàonằmtrênNSTdohằngtrămgenkhácnhau.têngọichunglàgenCDC(celldivisioncyclegenes)vớichữsố theo sau cho từng thứ.Trong số các gen bày có hai loại quantrọngnhấtlàđiểmkhởiphátchukỳ vànhữngđiểmquantrọngmàkhibịhưhỏngthìgiánđoạnphânchiatếbào,gọilàđiểmkiểmsoát(checkpoint)2.1Sửasaitrongsaochép Thực nghiệm dùng các nucleotid, DNA polymerase để tổnghợpDNAthìnhậnthấysaisótxảyrarấtcao(1x105)trongkhisaochéptự nhiên lại thấp hơn nhiều. DNA của E. coli có 3x106 cặp bazơ nhưvậythìmỗilầnsaochépphảicó30saisótxảyradẫnđếnsựđộtbiếnnhưngđiềunàykhôngxảyranhưvậytrongtựnhiên.Nguyênnhânchínhcủasự chínhxác này là hiện tượng sửa chữa DNA xảy ra ở mọi tếbào bình thườngtrongcơthểsinhvậtbậccao. Theo dõi tần số đột biến ở các quần thể lớn cho thấy tỷ lệ độtbiếnchỉở1x109,nhưvậyởngườimỗilầnsaochépchỉcó3saisótxảyrachomỗiDNA,nhưvậykếtluậncơthểsinhvậtđãcónhữngcơchếsửasaitếbào. Hàng chục loại enzym khác nhau đã tham gia vào quá trình sửachữacácDNAtổnthương.Chúngnhậnbiếtchọnlọcmộtbazơbịthayđổi,loạibỏnucleotidmangnóbằngcáchcắtrakhỏichuỗiDNA,sauđóthaybằngmộtnucleotidmangbazơchínhxácbổsungvàgắnDNAlại.Ngườitachorằngvớicơchếnàychophépsửachữa99,9%cácsaisót. Hình12.2:Chukỳtếbào MởđầukhitếbàochuyểnsangphaG1,Harwellpháthiệnlànósẽ bị ngăn lại khi thiếu chất dinh dưỡng hoặc chất chuyểnhoá trunggian, cósự tham gia của gen RNA polymerase (primase) tạo ra đoạnmồi đầu tiên để cho DNA polymerasetiếp tục quá trình tái sao DNAcũng như loại bỏ mẩu mồi ấy. Khi tế bào qua khỏi điểmnày (điểmkhởiphát,điểmR:restriction) thì sẽ không quay trở lại được và phảiđi tiếp sang pha S.Nhữngrốiloạnxảyraởcácbướcsautếbàosẽbịloạibỏbằngcơchếchếttheochươngtrình(apoptosis). Các sự kiệncủa chu kỳ tế bào diễn tiến theo một trật tự nhấtđịnh,sự kiện trước phải được hoàn tất tốt đẹp thì sự kiện sau mớitiếp tục xảyra. Các cơ chế kiểmsoát nhờ hoạt động của nhữn ...