Cò ke, ống sáo - Loại hình âm nhạc dân gian của người Mường ở Hòa Bình

Cùng với cồng, chiêng, người Mường còn có cả kho tàng dân ca đồ sộ như "thường rang, bọ miệng", "hát đúm", hay sử thi Mường (mo Mường) được nhiều nhà nghiên cứu lấy làm đề tài khai thác. Điều này cho thấy, dường như văn hóa cồng chiêng và dân ca Mường đã trở thành một bản sắc mang tính biểu trưng cho văn hóa Mường. Tuy nhiên, không chỉ vậy, người Mường còn có những thực hành văn hóa khác chưa được biết đến đầy đủ. Trong bài viết này, tác giả tập trung tìm hiểu về "cò ke, ống sáo", liệu đây liệu có phải một loại hình dân nhạc của người Mường? Nó được tổ chức thế nào? Họ dùng với mục đích gì? Sức sống của nó trong đời sống văn hóa của cộng đồng hiện nay ra sao? Cùng tham khảo bài viết “Cò ke, ống sáo - Loại hình âm nhạc dân gian của người Mường ở Hòa Bình" để biết thêm chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cò ke, ống sáo - Loại hình âm nhạc dân gian của người Mường ở Hòa BìnhTAÅP CHÑ VHDG SÖË 3/2015 37COÂ KE, ÖËNG SAÁO -loaåi hònh êm nhaåc dên giancuãa ngûúâi Mûúâng úã Hoâa BònhTRÊÌN BAÅCH DÛÚNGH oâa Bònh laâ möåt vuâng àêët cöí, núi phaát löå traã lúâi maâ mònh àùåt ra. Ban àêìu, töi chó biïët nïìn vùn hoáa Hoaâ Bònh. Chuã súã hûäu cuãa rùçng coâ ke, öëng saáo theo nghôa àen laâ tïn nïì n vùn hoá a àoá rêë t coá thïí laâ ngûúâ i goåi cuãa hai nhaåc cuå truyïìn thöëng: coâ ke (àaânMûúâng. Caác nghiïn cûáu cho thêëy ngûúâi Mûúâng nhõ), vaâ öëng saáo (saáo truác). Nhûng cuåm tûâ coâcoá mùåt vaâ sinh söëng úã Hoâa Bònh àaä tûâ lêu. Noái ke, öëng saáo, vúái àöìng baâo Mûúâng, laåi duângvïì vùn hoáa cuãa ngûúâi Mûúâng, ngûúâi ta thûúâng àïí chó möåt nhoám ngûúâi chúi nhiïìu loaåi nhaåcnhùæc túái cöìng chiïng, vúái löëi àaánh chiïng theo cuå hoâa têëu vúái nhau (taåm goåi laâ daân nhaåc coâdaân, coá baâi baãn. Möîi khi trònh diïîn, êm thanh ke, öëng saáo). Töi bùæt àêìu têåp trung tòm hiïíukhi trêìm huâng, luác bay böíng cuãa loaåi nhaåc cuå vïì coâ ke, öëng saáo, trûúác tiïn tiïëp cêån nhûängbùçng àöìng thau êëy taåo ra uy lûåc khiïën ngûúâi mö taã vïì noá trong caác taâi liïåu.nghe liïn tûúãng nhû àêu àêy xuêët hiïån möåt Coâ ke, öëng saáo trong möåt söë taâi liïåuàoaân quên tûâ xûa voång vïì. Mùåc duâ chûa thïí tiïëp cêån, khaão cûáu àûúåc Cuâng vúái cöìng, chiïng, ngûúâi Mûúâng coân toaân böå caác taâi liïåu viïët vïì vùn hoáa Mûúâng,coá caã kho taâng dên ca àöì söå nhû thûúâng rang, nhûng vúái khaã nùng vaâ lûúång taâi liïåu àaä nghiïnboå miïång, haát àuám, hay sûã thi Mûúâng (mo cûáu, töi thêëy daân nhaåc coâ ke, öëng saáo àûúåcMûúâng) àûúåc nhiïìu nhaâ nghiïn cûáu lêëy laâm nhùæc àïën laâ quaá ñt. Phaãi chùng, vò cöìng chiïngàïì taâi khai thaác. Àiïìu naây cho thêëy, dûúâng nhû vaâ dên ca àaä trúã thaânh hònh aãnh vùn hoáa tiïuvùn hoáa cöìng chiïng vaâ dên ca Mûúâng àaä trúã biïíu cho dên töåc Mûúâng, nïn daân nhaåc coâthaânh möåt baãn sùæc mang tñnh biïíu trûng cho ke, öëng saáo chûa thu huát àûúåc sûå quan têmvùn hoáa Mûúâng. cuãa caác nhaâ nghiïn cûáu? Sau khi phên tñch Tuy nhiïn, khöng chó vêåy, ngûúâi Mûúâng thöng tin trong caác taâi liïåu, coá möåt söë àiïímcoân coá nhûäng thûåc haânh vùn hoáa khaác chûa àaáng chuá yá nhû sau:àûúåc biïët àïën àêìy àuã. Cuöëi nùm 2014, trong Jeanne Cuisinier trong cuöën Ngûúâi Mûúângmöåt cuöåc trao àöíi vúái möåt nhaâ nghiïn cûáu vïì - Àõa lñ nhên vùn vaâ xaä höåi hoåc coá möåt àoaånvùn hoáa dên gian, öng àaä àûa ra cêu hoãi vïì viïët vïì Ban nhaåc àaám ma. Dûúái con mùæt cuãacoâ ke, öëng saáo cuãa ngûúâi Mûúâng khiïën töi möåt nhaâ nghiïn cûáu ngûúâi Phaáp, baâ àûa ra nhêåntûå àùåt ra caác cêu hoãi nhû: Àêy liïåu coá phaãi möåt xeát: ... Nöåi dung caác baâi nhaåc cuãa hoå rêët ngheâoloaåi hònh dên nhaåc cuãa ngûúâi Mûúâng? Noá àûúåc naân: ngûúâi chúi nhaåc hoåc laåi nhûäng ngûúâi chúitöí chûác thïë naâo? Hoå duâng vúái muåc àñch gò? lêu hún, bùçng kiïíu xem àïí bùæt chûúác vaâ nhùæcSûác söëng cuãa noá trong àúâi söëng vùn hoáa cuãa ài nhùæc laåi [3, tr. 679].cöång àöìng hiïån nay ra sao? Cuöën Vùn hoáa ngûúâi Mûúâng, huyïån Kim Vúái tû caách laâ ngûúâi àang sinh söëng cuâng Böi, tónh Hoâa Bònh noái vïì daân nhaåc truyïìnngûúâi Mûúâng, nghiïn cûáu vaâ giaãng daåy böå thöëng cuãa ngûúâi Mûúâng vaâ khöng gian maâ noámön Êm nhaåc taåi Hoâa Bònh, töi ài tòm caác cêu àûúåc sûã duång: Tröëng da, keân, saáo öi, saáo, nhõ38 NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀÖÍIàaä àûúåc ngûúâi Mûúâng sûã duång rêët thaânh thuåc coân haån chïë trong kiïën thûác vïì êm nhaåc hoåc.vaâ trúã thaânh nhûäng nhaåc cuå khöng thïí thiïëu Qua àoá, bûúác àêìu coá thïí thêëy, mùåc duâ àûúåctrong daân nhaåc truyïìn thöëng cuãa hoå... Cuöåc nhùæc àïën trong möåt söë taâi liïåu, nhûng daân nhaåcvui cuäng nhû cuöåc buöìn, ngûúâi ta àïìu sûã duång coâ ke, öëng saáo dûúâng nhû chûa àûúåc nghiïntröëng, nhõ, saáo, àaân tam àïí têëu caác baãn nhaåc cûáu sêu, maâ múái chó xuêët hiïån sûå mö taã àúndiïîn taã nhûäng cung bêåc khaác nhau cuãa nöîi giaãn thöng qua viïåc kïí tïn daân nhaåc, tïn caácloâng [2, tr. 374]. loaåi nhaåc cuå, möi trûúâng diïîn xûúáng. Kiïìu Trung Sún, trong luêån aán tiïën sô Vùn Sûå löå diïån cuãa coâ ke, öëng saáo trong quaáhoáa hoåc Cöìng chiïng Mûúâng, coá nhùæc túái trònh àiïìn daädên nhaåc cuãa ngûúâi Mûúâng: Vïì dên nhaåc:Hoå coá ban nhaåccoâ ke, öëng saáo göìm caác nhaåc Sau möåt thúâi gian àiïìn daä, gùåp gúä, trao àöíikhñ: nhõ (coâ ke), saá o , àaâ n tam, sïnh tiïì n , cuâng caác nhaâ nghiïn cûáu, nhiïìu cêu hoãi àangkiïíng... [8, tr.47]. dêìn coá cêu traã lúâi. Thûåc tïë, hiïån nay coâ ke, öëng saáo àang töìn taåi ngay trong caác laâng, baãn Cuöën Àõa chñ Hoâa Bònh (2005) khöng nhùæc cuãa ngûúâi Mûúâng. Tûâ caác xaä quanh thaânh phöëàïën coâ ke, öëng saáo nhûng coá àoaån mö taã vïì ...