Giáo trình -Di truyền số lượng và chọn giống vật nuôi-chương 3

Chương 3: Quan hệ di truyền giữa các cá thể. Chỉ có dựa vào việc theo dõi hệ phổ vật nuôi người ta mới có thể xác định được mối quan hệ di truyền giữa cá thể, đánh giá mức độ cận huyết của một cá thể, trên cơ sở đó ngăn ngừa các khả năng giao phối cận huyết có thể xảy ra.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình -Di truyền số lượng và chọn giống vật nuôi-chương 3 29 Di truyÒn sè l−îng vµ chän gièng vËt nu«i Quan hÖ di truyÒn gi÷a c¸c c¸ thÓ Ch−¬ng 3 Quan hÖ di truyÒn gi÷a c¸c c¸ thÓ ChØ cã dùa vµo viÖc theo dâi hÖ phæ vËt nu«i ng−êi ta míi cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc mèi quan hÖ di truyÒn gi÷a c¸c c¸ thÓ, ®¸nh gi¸ ®−îc møc ®é cËn huyÕt cña mét c¸ thÓ, trªn c¬ së ®ã ng¨n ngõa c¸c kh¶ n¨ng giao phèi cËn huyÕt cã thÓ x¶y ra. HiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ mèi quan hÖ di truyÒn gi÷a mét sè con vËt hä hµng gióp chóng ta n¾m v÷ng ®−îc b¶n chÊt cña c¸c ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c tham sè di truyÒn ®−îc ®Ò cËp tíi trong ch−¬ng tiÕp theo. 1. HÖ phæ HÖ phæ, cßn gäi lµ hÖ ph¶ (Pedigree) lµ s¬ ®å vÒ nguån gèc huyÕt thèng cña con vËt. §Ó ghi chÐp hÖ phæ, ng−êi ta cã thÓ sö dông mét vµi ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau, do ®ã h×nh thµnh mét sè lo¹i hÖ phæ kh¸c nhau: - HÖ phæ däc: §−îc ghi theo nguyªn t¾c mçi hµng lµ mét thÕ hÖ, thÕ hÖ tr−íc ghi ë hµng d−íi, thÕ hÖ sau ghi ë hµng trªn; trong cïng mét hµng, con ®ùc ®−îc ghi ë bªn ph¶i, con c¸i ®−îc ghi ë bªn tr¸i. VÝ dô: HÖ phæ cña c¸ thÓ X cã thÕ hÖ tr−íc cña X lµ bè mÑ (thÕ hÖ I) cã bè (B), mÑ (M). ThÕ hÖ tr−íc bè mÑ lµ «ng bµ (thÕ hÖ II) cã bè cña bè tøc «ng néi (BB), mÑ cña bè tøc bµ néi (MB), bè cña mÑ tøc «ng ngo¹i (BM), mÑ cña mÑ tøc bµ ngo¹i (MM). ThÕ hÖ tr−íc «ng bµ (cô, thÕ hÖ III) còng theo nguyªn t¾c nh− vËy. S¬ ®å nh− sau: X M B I MM BM MB BB II MMM BMM MBM BBM MMB BMB MBB BBB III - HÖ phæ ngang: §−îc ghi theo nguyªn t¾c mçi cét lµ mét thÕ hÖ, thÕ hÖ tr−íc ghi ë cét bªn ph¶i, thÕ hÖ sau sau ghi ë cét bªn tr¸i; trong cïng mét cét, con ®ùc ghi ë hµng trªn, con c¸i ghi ë hµng d−íi. VÝ dô: Còng hÖ phæ cña c¸ thÓ X vµ c¸c ký hiÖu c¸c c¸ thÓ cã quan hÖ hä hµng nh− trªn, s¬ ®å nh− sau: I II III BBB BB MBB B BMB MB MMB X BBM BM MBM M BMM MM MMM T¹i c¸c vÞ trÝ cña c¸c con vËt cã hä hµng trong hÖ phæ, ng−êi ta ghi l¹i sè hiÖu hoÆc tªn cña con vËt. Mçi c¸ thÓ ®−îc ®¸nh sè theo c¸c ph−¬ng ph¸p quy ®Þnh nh−: c¾t sè tai (®èi víi Gi¸o tr×nh sau ®¹i häc Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi 30 Di truyÒn sè l−îng vµ chän gièng vËt nu«i Quan hÖ di truyÒn gi÷a c¸c c¸ thÓ lîn), x¨m sè vµo tai hoÆc ®eo biÓn nhùa (trªn ®ã cã ghi sè) vµo tai (®èi víi lîn hoÆc bß), ®eo biÓn nh«m (trªn ®ã cã ghi sè) ë gèc c¸nh hoÆc ë ch©n (®èi víi gia cÇm) ... - Trong thùc tÕ, hÖ phæ th−êng ®−îc ghi theo kiÓu hÖ phæ ngang, nh−ng kh«ng hoµn toµn tu©n thñ theo c¸c nguyªn t¾c ghi cña hÖ phæ nµy. VÝ dô: 1 1 2 3 4 S 2 S D X 1 X D 3 Cã thÓ cã 3 d¹ng hÖ phæ sau: + HÖ phæ ®Çy ®ñ: Ghi chÐp toµn bé c¸c con vËt ë c¸c thÕ hÖ kh¸c nhau + HÖ phæ tãm t¾t: ChØ ghi chÐp l¹i nh÷ng con vËt cã liªn quan huyÕt thèng trùc tiÕp víi mét tæ tiªn nhÊt ®Þnh + HÖ phæ thu gän: T−¬ng tù nh− hÖ phæ tãm t¾t, nh−ng mçi con vËt chØ xuÊt hiÖn 1 lÇn duy nhÊt trong hÖ phæ. VÝ dô vÒ 3 d¹ng hÖ phæ: S 1 S S 1 X S S 2 X X D S X 1 1 D D 2 1 D 2 2 2. Quan hÖ di truyÒn §Ó m« t¶ mèi quan hÖ di truyÒn gi÷a 2 c¸ thÓ nh−ng chØ xem xÐt vÒ t¸c ®éng céng gép cña c¸c gen, ng−êi ta sö dông kh¸i niÖm hÖ sè th©n thuéc vµ quan hÖ di truyÒn céng gép. 2.1. HÖ sè th©n thuéc Kh¸i niÖm nµy do MalÐc«t (1948) ®Ò xuÊt. HÖ sè th©n thuéc gi÷a 2 c¸ thÓ lµ x¸c suÊt 1 gen rót ngÉu nhiªn tõ 1 locus bÊt kú cña c¸ thÓ nµy lµ cïng nguån gèc (cïng lµ b¶n sao chÐp ho¸ häc tõ 1 gen gèc, kh«ng do ®ét biÕn g©y nªn) víi 1 gen rót ngÉu nhiªn tõ locus t−¬ng øng cña c¸ thÓ kia. Gi¶ sö, 2 c¸ thÓ X vµ Y t¹i mét locus bÊt kú chóng cã c¸c gen t−¬ng øng nh− sau: X Y Ai Aj AÝ'Aj' Tõ locus cña X rót ngÉu nhiªn ®−îc gen Ai, cßn tõ Y rót ngÉu nhiªn ®−îc gen Aj. X¸c suÊt ®Ó 2 gen Ai vµ Aj cïng nguån gèc (®Òu ®−îc sao chÐp tõ 1 gen gèc, kh«ng ph¶i do ®ét biÕn g©y nªn) ®−îc ký hiÖu lµ: P(Ai=Aj). HÖ sè th©n thuéc gi÷a X vµ Y, ký hiÖu lµ fXY: fXY = 1/4 [P(Ai=Ai') + P(Ai=Aj') + P(Aj=Ai') + P(Aj=Aj') ] Gi¸ ...