Lớp Sán lá Song chủ (Digenea hay Trematoda)

Có khoảng 3.000 loài, phát triển có xen kẽ thế hệ, di chuyển qua ít nhất là 2 vật chủ. Cấu tạo cơ thể có nhiều đặc điểm giống với sán lông, kích thước thay đổi. Cấu tạo cơ thể của sán trưởng thànhCơ thể thường dẹp, hình lá, có 2 giác bám, một giác bám bụng và một giác bám miệng. Giác bám có hình đĩa, được biến đổi từ hệ cơ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lớp Sán lá Song chủ (Digenea hay Trematoda) Lớp Sán lá Song chủ (Digenea hay Trematoda)Có khoảng 3.000 loài, phát triển có xen kẽ thếhệ, di chuyển qua ít nhất là 2 vật chủ. Cấu tạocơ thể có nhiều đặc điểm giống với sán lông,kích thước thay đổi.1. Cấu tạo cơ thể của sán trưởng thànhCơ thể thường dẹp, hình lá, có 2 giác bám, mộtgiác bám bụng và một giác bám miệng. Giácbám có hình đĩa, được biến đổi từ hệ cơ.Khi con vật bám vào thành ruột hay bề mặtda của vật chủ thì chỗ tiếp xúc sẽ hìnhthành một xoang. Ngoài giác bám còn có cácgai cuticun giúp cho sán bám chắc hơn. Baongoài cơ thể có bao cuticun dày. Nhìn chungcấu tạo cơ thể của sán lá hai vật chủ rất giốngvới sán lông (bao cơ, như mô đệm….). Khác vớisán lông là lớp biểu mô (mô bì) có lông tiêubiến, lớp tế bào hình thành biểu mô có lôngchuyển sâu vào trong nhu mô đệm (hình 4.8).Hệ bài tiết: Là nguyên đơn thận, gồm có 1 - 2ống chạy dọc cơ thể. Ống dọc có nhiều ốngnhánh nhỏ chạy ra 2 bên và kết thúc là tế bàongọn lửa. Hai ống bài tiết đổ vào bọng đái, rangoài qua lỗ bài tiết.Hệ thần kinh gồm đôi hạch não nằm trên hầu vàcác đôi dây thần kinh chạy dọc, thường là 3 đôi.Dây thần kinh bên hoặc dây thần kinh bụng pháttriển hơn cả. Giác quan tiêu giảm.Hệ tiêu hoá: Bắt đầu bằng lỗ miệng nằm phíatrước cơ thể. Miệng đổ vào hầu có thành cơkhoẻ và có nguồn gốc từ lá phôi ngoài. Tiếptheo là thực quản hẹp. Ruột giữa có nguồn gốclá phôi trong và chia làm 2 nhánh, chạy dọc 2bên cơ thể và bịt kín ở tận cùng. Nhiều khi 2nhánh ruột lại chia làm nhánh như ở Sánlá gan (Fasciola hepatica). Một số sán lá Songchủ có 2 nhánh ruột liên hệ với bọng đái nằm ởcuối thân.Hệ sinh dục: Sán lá Song chủ lưỡng tính, cấutạo chi tiết thay đổi tùy loài. Cơ quan sinh dụcđực gồm 2 tuyến tinh lớn, hình khối không đều,nằm gần đối xứng nhau. Từ 2 tuyến tinh có haiống dẫn tinh nhỏ chạy về phía trước, sau đóchập với nhau thành ống phóng tinh và tận cùnglà cơ quan giao phối nằm trước giác bụng. Cơquan sinh dục cái gồm tuyến trứng có hình khốitròn, kích thước nhỏ hơn tuyến tinh, từ tuyếntrứng có ống dẫn trứng ngắn đổ vào ôôtyp.Ngoài ra còn có tuyến noãn hoàng ngắn, phìnhto, đổ vào ôôtyp. Tuyến noãn hoàng có dạnghình hạt, màu sẫm, nằm dọc 2 bên cơ thể. Từôôtyp có tử cung dài, phân nhánh, chứa đầytrứng, chạy ngược lên phía trước và đổ vào lỗsinh dục cái trong huyệt sinh dục. Quá trình thụtinh xảy ra như sau: Noãn từ tuyến trứng đượcchuyển vào ôôtyp khi giao phối, tinh trùng theotử cung vào ôôtyp và gặp noãn. Lượng tinhtrùng thừa được thải ra ngoài theo ống Laurer.Tế bào noãn hoàng theo ống dẫn vàoôôtyp, bao quanh trứng, tuyến vỏ hình thànhlớp vỏ cứng. Trứng sau đó chuyển ra ngoài theotử cung. Ngoài ra còn có thể Melit là thành phầncủa cơ quan sinh dục cái. Thể Melit là một khốihình cầu, tại đây ống dẫn của thể Melit đổ vàoống dẫn trứng.2. Vòng đời của Sán lá song chủ (hình 4.9)Quá trình phát triển của sán lá song chủ rấtphức tạp, có hiện tượng xen kẽ thế hệ và dichuyển vật chủ. Trứng theo mật vào ruột rồitheo phân ra ngoài, rơi vào nước và vỏtrứng vỡ, giải phóng ra ấu trùng có lôngđược gọi là mao ấu (miracidium). Miracidiumcó cơ thể đầy lông bao phủ, mắt lẻ hình chữthập, có hạch não và một đôi nguyên đơn thậnvà có nhiều tế bào mầm.Sau một thời gian bơi lội tự do trong nướcmiracidium chui vào nội quan của cơ thể ốcthuộc các giống Limnaea, Melanoides,Melania... (thường là vào gan hay tuyến sinhdục) phát triển hình thành nên ấu trùng nanghay bào nang (sporocyst). Bào nang có hìnhdạng thay đổi (hình túi hay hình trụ), mất mắt,bên trong có các tế bào mầm. Bào nang lớndần lên, tế bào mầm bắt đầu phân chia,hình thành nên mầm của một thế hệ ấu trùngmới được gọi là redia. Khác với bào nang, rediacó hầu, có túi ruột ngắn và có lỗ. Bào nang sẽvỡ ra, các redia tiếp tục hoạt động trong cơ thểốc. Các tế bào mầm trong cơ thể redia hìnhthành nên cercaria có đặc điểm giống vớitrưởng thành. Cercaria rời khỏi cơ thể ốc rangoài, nhờ có đuôi mà có thể hoạt động tự dotrong nước. Sau một thời gian, cercaria bámvào lá cây thuỷ sinh, rụng đuôi, kết vỏ cứng tạothành bào xác (abdocercaria). Cũng có khicercaria có phần đầu kết vỏ trong suốt nằmtrong nội quan của vật chủ trung gian thứ haitrước khi vào vật chủ chính (được gọi làmetacercaria).Dạng cercaria hay metacercaria đều là dạngnhiễm bệnh sán lá gan ở trâu bò. Khi trâu bò ăncỏ, bào xác vào ruột và tại ruột trâu, bò, vỏ bàoxác sẽ bị dịch tiêu hoá của trâu bò phân huỷ,sau đó sán lá gan non được giải phóng, theoống mật vào gan và sống ký sinh ở đấy. Nhưvậy vòng đời của sán lá gan qua 2 vật chủ khácnhau: Trâu bò hay người mang giai đoạn trưởngthành nên được gọi là vật chủ chính, còn ốcmang giai đoạn ấu trùng nên được gọi là vật chủtrung gian.Để hoàn thành vòng đời, các giai đoạn pháttriển cần các điều kiện nhất định (trứng phải cónước, ấu trùng phải gặp các loài ốc thích hợp,các giai đoạn tiếp theo phải vào đượ ...