Trung Đông Tiền-Hồi Giáo 4

Trung Đông Tiền-Hồi Giáo 4Chuyên viên về Hồi giáo Edward Mortimer phân tích dị biệt giữa Sunnah và Shia:Hồi giáo Sunnah là giáo điều quyền lực và thành tựu. Shia là giáo điều phản kháng. Khởi điểm của Shia là bại trận: việc bại trận của Ali và gia tộc của ông... Sự hấp dẫn căn bản của nó do đó là đối với những người thất bại và bị đàn áp. Vì thế nó thường là tiếng kêu tập hợp những kẻ thất thế trong thế giới Hồi giáo... nhất là người nghèo và người bị chiếm hữu (Faith...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Trung Đông Tiền-Hồi Giáo 4 Trung Đông Tiền-Hồi Giáo 4Chuyên viên về Hồi giáo Edward Mortimer phân tích dị biệt giữa Sunnah vàShia:Hồi giáo Sunnah là giáo điều quyền lực và thành tựu. Shia là giáo điều phảnkháng. Khởi điểm của Shia là bại trận: việc bại trận của Ali và gia tộc của ông...Sự hấp dẫn căn bản của nó do đó là đối với những người thất bại và bị đàn áp. Vìthế nó thường là tiếng kêu tập hợp những kẻ thất thế trong thế giới Hồi giáo... nhấtlà người nghèo và người bị chiếm hữu (Faith & Power).G.H. Jansen nhận định:Các dị biệt giáo điều giữa Hồi giáo Sunni và Shiah là: Shiah dĩ nhiên chấp nhậnMuhammad và Koran, nhưng trong khi nguồn gốc của luật Sunni là Koran, Hadithcủa Ngôn sứ, sự đồng thuận của cộng đồng và tương đương, bốn căn bản củaluật Shiah là Koran, Hadith của Ngôn sứ và các imam, sự đồng thuận của cácimam và lý trí. Vậy Shiah có bộ luật Hadith của riêng họ và trường phái luật củahọ là Jaafari. Người Shiah hành hương Mecca nhưng sự sùng bái thực sự của họđổ dồn về mồ mả của các con Ali là Hassan và Hussein tại Najaf và Kerbela[Karbala] ở Iraq (Militant Islam, 27).Năm 1844 Mirza Ali Muhammad t ự nhận là Mahdi đang được mong đợi, sáng lậpđạo Bahai như là một nhánh của Hồi giáo Shia nh ưng bị chính giáo phái này coinhư phản đạo vì những chủ trương cải cách.Năm 908 Ubaydallah theo cánh Ismail lên ngôi caliph ở Bắc Phi và năm 969 mộtngười khác, al-Muizz chiếm Ai Cập và kiến thiết Cairo làm thủ đô. Năm 1094 khicaliph al-Mustansir chết, cánh Ismail lại chia làm hai nhóm. Một nhóm theo conthứ và là người kế nghiệp ông tại Cairo. Nhóm kia theo con lớn của ông là Hasan-iSabbah, lúc đó đã kiểm soát được vùng núi Alamut ở Bắc Ba Tư, sửa đổi các giáođiều và chống lại nhà Seljuk. Theo tên của lãnh tụ (hashish), họ còn có tên làassassin(kẻ ám sát), rất cuồng tín, nhân danh một Imam vô hình, chuyên reo rắckhủng bố bằng cách ám sát các vua và hoàng gia, các chính khách và tướng lãnhHồi giáo, cho đến khi bị người Mông Cổ xâm lăng vào tk XIIISau khi Ali bị ám sát năm 661, con cả ông là Hassan (về sau bị bỏ thuốc độc chết),không biết có bị áp lực hay không nhưng không nhận kế vị, lui về tư dinh ởMedina, đề cử Muawiya ibn Abi Sufyan, thống đốc Syria (lúc ấy kinh đô của Hồigiáo là Damascus) và là tùng đệ của caliph Uthman đã bị ám sát, thuộc danh giaUmayyad ở Mecca. Triều đại của nhà Umayyad (660-750) bắt đầu từ đây, tiếp nốivới Yazùd là con của Muawiya và sẽ kéo dài gần một thế kỷ, vẫn đóng đô tạiSyria.Theo truyền thống thì tên cổ của Syria là Aram, theo tên dân tộc Aramaean địnhcư tại Syria và Mesopotamia. Vì thế Syria được gọi là Aram của Damascus vàMesopotamia là Aram của Lưỡng Hà (Aram Naharayim, hay Aram của Zoba,hay của Aleppo, theo Thánh Kinh Samuel 8:6 và 10:8). Herodotus giải thích rằngtên Syria là do tên Assyria viết tắt. Người Hồi giáo gọi nó là Sham và đô thị chínhcủa nó là Damascus. Người Ả Rập gọi Syria là Sóriya. Ðế quốc Ottoman năm1865 công nhận tên Syria và người Pháp khi nhận làm nước ủy trị của nó sau đệnhất thế chiến cũng giữ tên ấy.Năm 680 là một niên đại tối quan trọng trong lịch sử Hồi giáo. Năm ấy Hussein,con thứ của Ali và là cháu ngoại của Ngôn sứ - được hỗ trợ bởi hai giáo phái Shiavà Khawarij lúc đó tạm quên cựu hiềm để chống kẻ thù chung - nổi lên ở Iraq, tốcáo nhà Umayyad không có tư cách gì để làm caliph, hơn nữa lại còn là một caliphbất công và độc ác. Ông bị Ubayd Allah ibn Yazid lãnh đạo nhà Umayyad đánhbại ở Karbala, ở phía nam Baghdad ngày nay, bị chặt đầu; toàn gia của ông cũngbị giết, trừ có đứa con nhỏ sống sót. Những người theo ông cũng bị giết hết, tất cảlà 70 người. Ðối với phái Shia, đây là một ngày lịch sử đánh dấu:1/việc tuẫn tiết của gia đình Ngôn sứ cho lý tưởng công bình;2/ ác tính của những kẻ đã giết họ;3/ tội lỗi của những ai không bảo vệ họ.Biến cố này cũng thay đổi Shia từ một tổ chức lỏng lẻo thành một giáo phái. Tínđồ từ khắp nơi, Ấn Ðộ, Hồi Quốc, Iran, Iraq, Lebanon kéo về Karbala khóc choAli và Hussein, tự nguyện sẽ giống Ali, sẽ sống như Ali và sẽ chết như Ali.Tính bất công của nhà Umayyad rõ rệt nhất ở cách kỳ thị chủng tộc, coi Hồi giáolà của Ả Rập và coi những người không phải là Ả Rập, dù có theo Hồi giáo cùngkhông được cư xử ngang hàng với người Ả Rập.Dù có những sở đoản, nhà Umayyad đã có công đóng góp rất nhiều cho văn hóa ẢRập, nhất là nghệ thuật và kiến trúc, ảnh hưởng sang cả Âu Châu Ki tô giáo. Năm691-2 caliph Abd al-Malik (685-705) của nhà Umayyad xây, ngay tại Núi ÐềnJerusalem, đền Vòm trên tảng đá (the Dome on the Rock) là đền Hồi giáo lớnđầu tiên.Năm 711, nhà Umayyad băng qua eo biển Gibraltar (do chữ Jebel ul-Tarik nghĩalà Núi của Tarik) tràn vào chiếm Y Pha Nho nhưng bị vua Charles Martel củaPháp đánh bại tại trận Poitiers năm 732, nếu không thì cả Âu Châu đã lọt vào tayHồi giáo Ả Rập.Từ năm 715, các caliph ngày càng trụy lạc trong những nh ...