Y dược của Trung Quốc – Phần 1

Xưa nay biết bao học giả đã gắng công chú giải kinh điển Trung y. Những chứng cứ khảo cổ mới được phát hiện gần đây và các công trình nghiên cứu về những ký lục của các y sư riêng biệt về các y án đã tiết lộ cho thấy một xu hướng canh tân và đa dạng trong việc thực hành Trung y. Những dị biệt theo khu vực địa lý cũng như những yếu tố xã hội và chính trị đã ảnh hưởng rõ rệt cách thức mà cá nhân hay tập thể đã xây dựng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Y dược của Trung Quốc – Phần 1 Y dược của Trung Quốc – Phần 1 1. NGUỒN GỐC TRUNG Y Xưa nay biết bao học giả đã gắng công chú giải kinh điển Trung y.Những chứng cứ khảo cổ mới được phát hiện gần đây và các công trìnhnghiên cứu về những ký lục của các y sư riêng biệt về các y án đã tiết lộ chothấy một xu hướng canh tân và đa dạng trong việc thực hành Trung y.Những dị biệt theo khu vực địa lý cũng như những yếu tố xã hội và chính tr ịđã ảnh hưởng rõ rệt cách thức mà cá nhân hay tập thể đã xây dựng và thuyếtgiải nền y học cổ điển. Trong khi hầu hết các nguồn tư liệu viết bằng chữHán mô tả một cách giới hạn về một nền y thuật kiệt xuất và do nam giớiđảm nhiệm, thì một số văn bản tiết lộ về một lịch sử y học của phụ nữ. Hoàng Đế Những gì chúng ta biết được về sự thực hành Trung y suốt đời ChiếnQuốc và đời Hán là chủ yếu góp nhặt từ các chuyên luận của các tác giả vôdanh về triết lý và y thuật. Các tác giả Trung Quốc ngày xưa có xu hướnggán tác phẩm của mình cho tam hoàng ngũ đế, các y sư truyền thuyết, haycác bậc thầy của họ. Khi nghiên cứu y thuật, các y sư ngày xưa thường saochép các đoạn bản thảo và sắp xếp chúng theo một thứ tự nhằm phản ánh sựkế tục của các y sư bậc thầy thuộc nhiều trường phái khác nhau. Điều nàygiải thích sự hiện diện của bốn sưu tập lớn về các y luận châm cứu, đượcbiết chung dưới tên Hoàng Đế Nội Kinh. Hoàng Đế là một vị vua truyềnthuyết, tương truyền sống khoảng 2697-2597 tcn, và được xem là cha đẻ củaTrung y. Đa phần lý thuyết trong Hoàng Đế Nội Kinh (biên soạn khoảng đầucông nguyên) được trình bày qua lời vấn đáp giữa Hoàng Đế và Kỳ Bá, mộtvị quan cũng là chuyên gia về châm cứu và các vấn đề huyền bí. Giá trị mà những bậc học thức nhìn nhận đối với các y luận này có thểgiải thích sự hiện diện của những sưu tập đầu tiên về các tư liệu tương tựtrong các ngôi mộ đời Hán, thí dụ như 3 ngôi Hán mộ được phát hiện tại MãVương Đôi, thuộc Trường Sa, tỉnh Hồ Nam hiện nay. Trong số các văn bảnkhai quật ở ngôi Hán mộ số 3 thì có 7 văn bản đề cập lý thuyết âm dương,lời chú cúng tế, phòng trung thuật, tĩnh tọa, và các phương thuốc bào chế từthảo dược, động vật, và các chất liệu gia dụng. Sự phát triển mau chóng của thương mại nói chung và của kỹ thuật ấnloát nói riêng vào đời Minh đã giúp phổ biến kiến thức y học. Sự giao tiếptrực tiếp giữa y sư và đệ tử không quan trọng bằng việc các y điển quan yếuđược phổ biến rộng rãi hơn trước. Trong các gia đình theo nghiệp y, các thếhệ con cháu đã xuất bản và đề cao tác phẩm y học của gia tiên. Rõ ràng việctường thuật các ca chẩn trị thành công này đã chứng minh các quan điểm lýthuyết và thể hiện những kỹ thuật mới. Những y án cũng trở nên phổ biếnhơn, giúp người ta thấy được lý thuyết Trung y được vận dụng trong thực tếra sao. Sau cùng, văn chương, nhất là các tiểu thuyết từ đời Minh và đờiThanh đã tạo một ấn tượng muôn màu về sự phức tạp và tinh tế của thế giớiTrung y. 2. Y SƯ VÀ Y THUẬT Hoa Đà Những nghiên cứu về lịch sử Trung y cho thấy các y sư Trung Quốcthuở xưa thực là đa dạng. Họ đồng thời cũng có thể là nho sĩ, tăng nhân, đạosĩ, hay phụ nữ. Tuy nhiên những chuyên luận do các y sư trứ tác đôi khi đãảnh hưởng đến sự phát triển của Trung y, thí dụ như tác phẩm Thương HànLuận của Trương Trọng Cảnh (142-220). Tác phẩm được người đời sau tríchdẫn rất nhiều này đã chào đời sau một nạn bệnh dịch xảy ra và tàn phá thịtrấn ông cư ngụ. Y luận của ông được kế tục vào đời Tống, Kim, Nguyên domột số y sư có tư tưởng canh tân và lập nên trường phái riêng, chẳng hạnnhư Tôn Tư Mạc (khoảng 581-682, về sau được sùng bái như một vị thần ydược). Suốt đời Thương, chiêm bốc hẳn rất cần thiết để xoa dịu cơn thịnh nộcủa tổ tiên; nhưng những khi khác thì chiêm bốc và lịch pháp được dùng đểxác định quá trình và hậu quả của bệnh tật. Giới vu hịch (đồng cốt), nhất lànữ vu (bà đồng) cũng thực hành y thuật, một công việc liên quan đến chứcnăng tôn giáo của họ. Họ chuyên về chiêm bốc, mà việc này dùng để chẩnbệnh. Họ có thể niệm danh các chư thần, triệu vời ma quỉ và chiêu hồn tổtiên về trợ giúp việc trị bệnh, hoặc chế tác các hình nộm của bệnh nhân đểthư ếm hay trị bệnh. Các phương pháp chẩn bệnh cổ truyền gọi là tứ chẩn: vọng (quan sát),văn (nghe), vấn (hỏi han), và thiết (bắt mạch). Tư Mã Thiên chép truyệnBiển Thước và Thương Công trong Sử Ký, đã kể rằng thần y Biển Thướcthời Chiến Quốc đã biết «thiết mạch, vọng chẩn, thính thanh, vấn chẩn» rồi. Tôn Tư Mạc Các tác phẩm y học đã chứng minh rằng cả y thuật mang tính tôn giáolẫn ma thuật có lúc đã là thành phần chủ lực trong truyền thống y thuật báchọc. Tuy nhiên, vào giữa thế kỷ II tcn, những y sư thực hành y thuật theotriết lý tự nhiên hẳn đã tự xem mình là những người bảo vệ cho một truyềnthống y học dựa trên kinh điển. Trong khi sự phát tr ...