BÀI GIẢNG CHỌN GIỐNG CÂY TRỒNG CHUYÊN KHOA 1 - BÀI 6

Bài 6 CHỌN TẠO GIỐNG CÀ PHê. Do cà phê mít có ít giá trị kinh tế, nên việc chọn tạo giống chỉ chú trọng đối với cà phê chè và cà phê mít. Tương tự như các cây lâu năm khác, việc chọn tạo giống đòi hỏi thời gian dài và một số yêu cầu kĩ thuật.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BÀI GIẢNG CHỌN GIỐNG CÂY TRỒNG CHUYÊN KHOA 1 - BÀI 6c ho phép hạn chế các tính trạng trội bất lợi (chống chịu kém, năng suất thấp) ở cácdòng phục hồi và dòng duy trì. Ở tr ư ờng hợp này tỉ lệ cây đực/ cái có thể là 1:7 – 1 0 Ruộ ng nhân giố ng d ưa chuột, nế u sử dụng d òng mẹ là cây 100% hoa cái cầncách li với ruộng sản xuất thương phẩ m ít nhất 2.000 mét đư ờng chim bay. Bài 6 CHỌN TẠO GIỐNG CÀ PHÊ1. VẤN ĐỀ CHỌN TẠO GIỐNG CÀ PHÊ HIỆN NAY Do cà phê mít có ít giá trị kinh tế, nên việc chọn tạo giống chỉ chú trọng đốivới c à phê chè và cà phê mít. Tương tự như các cây lâu nă m khác, việc chọn tạo giố ngđòi hỏi thư òi gian dài và một số yê u c ầu kĩ thuật đặc biệt có liên quan đến tế b ào học,hoá sinh, sinh học… đôi khi không ít tốn ké m. Như trên đ ã nói, tuy số gốc bộ nhiễmsắc thể của c à phê là bằng nhau n=11, nhưng cà phê chè có cấu tạo tứ bội thể (4n=44)trong khi cà phê vối có cấu tạo nhị bội thể (2n=22) nên trong tự nhiê n không thể có sựlai hoa giữa chúng. Để có thể lai đư ợc, Viện nghiên c ứu c à phê – c a cao Phá p (IFCC)trước hết d ùng hoá chất colchic ine để tăng gấp đôi số gốc nhiễm sắc thể của c à phê vốilên r ồi mới lai hoa với c à phê chè. Kết quả là tạo ra đư ợc nhiều giống cà phê lai( Arabusta) k ết hợp đư ợc một số đặc tính tốt của hai giống. Tuy tạo ra đ ược là c ôngp hu, tốn kém nhưng nó không đư ợc mở rộng và chỉ chiếm tỉ lệ nhỏ trong bảng thốngkê cà phê trên thế giới. Lí do đ ơn giả n là ngư ời ta dễ d àng tr ộn c ơ học các loại cà phêc hè hoặc cà phê vối trong điều kiện thích ứng đặc biệt cho mỗ i giống. Bởi vậy, xu thếhiện nay vẫn là cải tiến từng giống. Đối với c à phê chè thông qua các cây đầu dòng ưu tú là phương pháp khá đơngiản và nhanh hơn đư ợc áp dụng ở nhiề u nư ớc. Nhưng do tính phân li mạ nh, đặc tínhnăng suất cao của cây mẹ không chắc giữ đư ợc lâu qua các thế hệ sau. Vì thế, ngoàinăng suất, ngư ời ta chú trọng đặc biệt đến các chỉ số di truyền hình thái các khí quanc ủa cây đầu dòng. Tiếp theo, ngư ời ta nhân giố ng cây mẹ bằng hạt, theo d õi tính tr ạngtrong 6 nă m. Chọn các cây có tính di truyền ổn định đe m n hân vô tính b ằng giâm c ànhvà chọn cây ư u tú nhất làm cây mẹ. Thời gian cần khoảng 12 năm, rút ngắ n đư ợc ½thời gian so với tr ư ớc đây.Braxin theo hư ớng chọn cây đột biến và lai tạo giữa chúng đã tạo ra các giố ng c à phêc hè mới nổi tiếng như Catura, Mundo- novo, Catuai… Việc cải tiến giố ng cà phê vối vàcà phê mít c ũng đ ư ợc thực hiện bằng hai phương pháp. Phương pháp chọn cây đầudòng ưu tú r ồi nhâ n vô tính giữ đư ợc đặc tính quý của cây mẹ, nhưng khá tốn kém. 36P hương pháp hữu tính chọn hoặc lai tạo đư ợc cây đ ầu dòng rồi sản xuất hạt có ưu điểmlà nhâ n giố ng nhanh và r ẻ hơn, nhưng mức độ phân li mạnh hơn. Q uy trình c ơ b ản cho việc cải tiến giống c à phê do Việ n nghiên c ứu c à phê –ca cao Pháp xây d ựng đư ợc tóm tắt như sau: Hai bư ớc chung cho cả 2 phương pháp chọn giống hữu tính và vô tính: Bư ớc 1: xây dựng tập đo àn giố ng Bư ớc 2: phát hiện cá thể ư u tú Bước 3: Chọn cây đầu Bư ớc 3: Chọn cây ư u tú nhất làm đầudòng dòng làm b ố mẹ: Bước 4: Lập vư ờn nhân cành giâ m - Thử khả năng thụ phấn Bước 5: Thí nghiệ m so sánh giống tổng hợp (top cross) Bước 6: Chọn các d òng ưu tú - Thử khả năng thụ phấn r iêng (test cross) Bước 4: lập vư ờn nhân giống nhị d òng (bi - clonia l) và đ a d òng (poli - clonial)( Đối với phương pháp chọn giố ng hữu tính) ( Đối với phương pháp chọn giống hữutính)2. KĨ THUẬT NHÂN GIỐNG CÀ PHÊ Cà phê có thể được nhân giống bằng các phương pháp hữu tính hoặc vô tính,trong đó nhâ n giống hữu tính là phổ biến với phương pháp chủ yếu là ương hạt trongbầu. 2.1. Nhân giống hữu tính N hân giố ng bằng hạt gồ m: trồng cà phê “rai” (nhặt cây con tự mọc để trồng),gieo hạt thẳng, ư ơng cây trên luống và ươm cây trong b ầu. Nhưng ch ỉ có 2 phươngp háp sau được sản xuất chấp nhận, trong đó ư ơng cây trong bầu là kĩ thuật tiên tiếnđược áp dụng rộng r ãi nhất hiện nay. 2.1.1. Hạt giống c à phê Trong lớp vỏ thịt của quả là hạt (hay nhân) cà phê. Hạt có 2 lớp vỏ: lớp ngoàicứng gọi là “ vỏ trấu”, lớp trong mỏng, bám sát vào nh ũ gọi là “vỏ lụa”. Nội nhũ gồ m 2mảnh đối xứng áp bụng vào nhau, màu xanh cốm, có r ãnh d ọc. Phía cuối r ãnh là mầmhạt với 2 tử diệp và một rễ mầm. Hạt có kích thước trung b ình 10 x 6 x – 7 x 3 – 4 mmnặng 1,5 – 2,0g. Sau khi quả chín hạt có thể nảy mầm ngay, không qua thời gian ngủngh ỉ. Hạt nảy mầ m ở điều kiện thích hợp nhất là nhiệt độ 30 – 3 20 C. Vào mùa hè chỉcần 1 tháng, ...