Giáo trình độc chất học đại cương - chương 7

Chương VII chất độc nguồn gốc thực vật, động vậtChương này gồm hai phần chính: chất độc có nguồn gốc thực vật và chất độc có nguồn gốc động vật. Chất độc được phân loại theo nhóm và giới thiệu những cây độc, những độc tố động vật mà vật nuôi hay bị trúng độc. Các nhóm chất độc cũng như cây độc đều được giới thiệu về nguồn gốc, nguyên nhân, triệu chứng, bệnh tích trên cơ sở đó đề ra biện pháp phòng trị Thực tế một chất độc có thể tồn tại trong nhiều cây tuỳ hàm...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình độc chất học đại cương - chương 7 136 chương VII chất độc nguồn gốc thực vật, động vật Chương này gồm hai phần chính: chất độc có nguồn gốc thực vật và chất độc có nguồngốc động vật. Chất độc được phân loại theo nhóm và giới thiệu những cây độc, những độc tốđộng vật mà vật nuôi hay bị trúng độc. Các nhóm chất độc cũng như cây độc đều được giớithiệu về nguồn gốc, nguyên nhân, triệu chứng, bệnh tích trên cơ sở đó đề ra biện pháp phòng trị Thực tế một chất độc có thể tồn tại trong nhiều cây tuỳ hàm lượng, thời gian phát triểncủa cây, bộ phận dùng hay loài súc vật nuôi. Có cây độc với loại vật nuôi này nhưng lại khôngđộc cho loài khác. Hay thậm chí các cây chứa cùng một chất độc nhưng khi bị ngộ độc lại cónhững triệu chứng, bệnh tích khác nhau trên các loại súc vật.1. Chất độc nguồn gốc thực vật.1.1. Phân loại.a. Alcaloit. Alcaloid là các hợp chất hữu cơ có tính kiềm nhẹ - kiềm thực vật. Đa số có nguồn gốctừ thực vật. Các alcaloid có dược tính rất mạnh. Hiện nay có khoảng > 3000 loại alcaloid khácnhau, trong đó có khoảng 3% đã nghiên cứu kỹ và được sử dụng rộng trong cả nhân y, thú yvà nông nghiệp (các thuốc trị sâu tơ). 136 137 Trong cây alcaloid tồn tại dưới 3 dạng: alcaloid thực; alcaloid giả và các dạng tiềnalcaloid. Hàm lượng alcaloid trong cây cũng rất khác nhau từ 0,2% đến 2 - 5% hoặc nhiềuhơn. Một cây có thể chứa một vài loại alcaloid, thậm chí còn tới hơn 20 loại khác nhau nhưnhựa thuốc phiện, rễ cây dừa cạn, vỏ canh ký na, hạt cây vông nem - Erythrina americana, E.breviflora (Sotelo. 1993). Một số alcaloid gây độc hay gặp trong lâm sàng. + Cây thuốc phiện (Papaver somniferun L), trong nhựa có khoảng hơn 20 loại ancaloitkhác nhau, trong đó chủ yếu là: mocphin, codein, papaverin, naxein.... + Cây ô đầu (Aconitum fortunei Hemsl) rễ củ rất độc do có chất aconitin. Chỉ cần 2 - 3mg đã gây chết người; 5 mg gây chết ngựa. thường do uồng quá liều hay do cách chế biếnchưa làm giảm được độc chất theo qui định. + Cây mã tiền (Strychnos nux vomica L) trong hạt có strychnin, bruxin. + Cây cà độc dược (Dutura metel L) trong lá có atropin, hyoscyanin. + Cây thuốc lá (Nicotiana tabacum L) trong lá có nicotin độc tính rất mạnh, tác dụngnhanh. Lá được sử dụng để chế vitamin PP. + Cây lá ngón (Gelsemium elegans Benth) toàn câo có gelsemin, kumin,kuminidin...là ancaloit có độc tính rất mạnh, chỉ dùng để đầu độc hay tự tử. Không dùng làmthuốc + Pyrrolzidine 3. Structure a. Pyrrolizidine nucleus N b. Alkaloid base ( necines ) ( Các ancaloid bazơ có gốc necines ) CH2OH CH2OH N N 137 Lindelofidie Supinidine 138 CH2OH CH2OH OH OH N N heliotridine Retronecinec. The base must have the following characteristics to be toxic:(1) Double hydroxyl groups ( có hai nhóm hydrroxyl)(2) Double bond in basic ring ( có nối đôi trong vòng )(3) Be esterified with a necic acid ( bị este hoá với acid necic)d. Typical structure of active alkaloids ( các dạng cấu trúc tiêu biểu của alcaloidcó hoạt tính ) 138 139 H3C CH3 CHH H3C OH CHCH C = C – CH2 –CH – C – CH3 HO CH2 – O – CO – CH – CH3H3C CO CO HO OCH3 N O CH2 - O Heliotrine ( single esterified ) N Senecionine ( double esterified) a. N – oxide 139 140 H3C CH3 CH - O - CO - C - CH - HO CH2 CH3 HO OCH3 N ...