Hóa học trị liệu ký sinh trùng

Hóa học trị liệu ký sinh trùng được biên soạn với mục tiêu giúp người học nắm vững các tác dụng và cơ chế tác dụng của các nhóm thuốc chống sốt rét, biết sử dụng và phối hợp thuốc khi plasmodium đã lớn thuốc, nắm vững tác dụng và cơ chế tác dụng của các nhóm thuốc chống giun sán phổ biến nhất là giun sán ở nước ta, biết đề phòng và xử lý tai biến khi dùng thuốc chống giun sán. Tham khảo tài liệu để nắm được các kiến thức trên.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hóa học trị liệu ký sinh trùng HOÙA HOÏC TRÒ LIEÄU KYÙ SINH TRUØNG MUÏC TIEÂU YEÂU CAÀU: • Naém vöõng taùc duïng vaø cô cheá taùc duïng cuûa caùc nhoùm thuoác choáng soát reùt • Bieát söû duïng vaø phoái hôïp thuoác khi plasmodium ñaõ lôøn thuoác. • Naém vöõng taùc duïng vaø cô cheá taùc duïng cuûa caùc nhoùm thuoác choáng giun saùn, phoå bieán nhaát laø giun saùn ôû nöôùc ta. • Bieát ñeà phoøng vaø söû trí tai bieán khi duøng thuoác choáng giun saùn. CAÙC THUOÁC CHOÁNG SOÁT REÙT MÔÛ ÑAÀU Soát reùt laø beänh do huyeát truøng plasmodium gaây ra, beänh traïng theå hieän baèng nhöõng côn soátcoù chu kyø, keøm theo seùt rung, toaùt moà hoâi laïnh, ñöa ñeán nhöõng haäu quaû naëng neà: gan to, laùchto,vaøng da vaø nhöõng bieán chöùng phöùt taïp. Coù 4 loaïi plasmodium: • Palsmodium falciparum (welch 1897) • P. Malariae (laveran 1881) • P. Vivax (grassi 1890) • P. Ovale (hieám thaáy). CHU KYØ SINH SAÛN CUÛA HUYEÁT TRUØNG SOÁT REÙT Ñôøi soáng cuûa huyeát truøng soát reùt, ñöôïc nhaân leân ôû 2 voøng: voâ tính vaø höõu tính. Voøng voâ tính,thöïc hieän treân cô theå ngöôøi beänh, vaø voøng höõu tính thöïc hieän treân muoãi caùi anopheles. • Voøng voâ tính: Muoãi caùi anopheles mang thoa truøng (sporozoides) ôû tuyeán nöôùc boït. Khimuoãi ñoát, thoa truøng vaøo maùu xaâm nhaäp caùc moâ, nhaát laø gan, sinh soâi naûy nôû thaønh theå phaân lieät(schizontes) 50-100 micromeùt (ηm) coøn goïi laø theå xanh (corps bleu) goàm ñoä 40.000 nhaân ñoái vôùip.falciparium vaø 10-15.000 nhaân ñoái vôùi caùc plasmodium khaùc. Caùc nhaân naøy phaùt trieån, laøm vôûteá baøo gan, xuyeân qua mao maïch, chuaán bò vaøo voøng hoàng caàu. Giai ñoaïn naøy goïi laø giai ñoaïngiai moâ tieân phaùt, hoaëc giai ñoaïn tieàn hoàng caàu. Vaøo mao huyeát truøng tieápxuùc vôùi hoàng caàu phaùt trieån thaønh theå tö döôõng (trophozoide) theå tödöôõng non hình daãn, lôùn daàn, caáu taïo theâm teá baøo chaát, nhaân phaân chia, saéc toá hematine xuaáthieän, trôû thaønh theå phaân lieät. Theå phaân lieät giaø hình hoa thò (rosace), goàm nhieàu merozoidesphaùt trieån beân trong hoàng caàu. Söï phaùt trieån cuûa merozoides laøm vôû hoàng caàu, gaâyneân côn soát al6m saøng. Khi hoàng caàu vôõ ,caùc merozoides tung vaøo maùu, thaâm nhaäp vaøo hoàng caàu môùi , tieáp tuïc nhaân leân vaø phaùt trieån, ñoùlaø giai ñoaïn hoàng caàu. Rieâng plasmodium vivax vaø plasmodium malariae, trôû laïi xaâm nhaäp vaøogan, tieáp tuïc nhaân leân, thöïc hieän giai ñoaïn moâ thöû phaùt coøn goïi laø giai ñoaïn ngoaøi hoàng caàu. Thôøi giai uû beänh ñeå gaây soát , ñoái vôùi P.vivax laø 48 giôø, p.malarie 72 giôø, ñoái vôùi p.falciparumraát ngaén, haàu nhö gaây neân côn soát haèng ngaøy. Do khaû naêng sinh saûn cuûa p.falciparum raát maïnh,matä ñoä huyeát truøng trong maùu, cao hôn plasmodium khaùc, neân thöôøng laø nguyeân nhaân gaây neâncôn soát aùc tính. • Voøng höõu tính: Thöïc hieän trong cô theå muoãi anopheles. Sau khi muoãi caùi huùt maùu chöùadao baøo ga-meùt, caùc giao baøo ñöïc vaø caùi giao hôïp cho oocinete. Oocinet xuyeân qua maøng daïdaøy vaø mang hoùa (s’en kyste) thaønh oocinet. Haøng traêm, haøng ngaøn thoa truøng ñöôïc phaân chiatrong oocinet. Khi khoûi oocinet, thao truøng tieán ñeán vaø taäp trung ôû tuyeán nöôùc boït muoãi caùianopheles , ñôïi luùc muoãi ñoát xaâm nhaäpvaøo cô theå con ngöôøi. Söï phaùt trieån naøy keùo daøi trong voøng 15 ngaøy ñoái vôùi p.falciparum vaø thöïc hieän trong voønghöõu tính cuõng trong thôøi gian ñoù. Ôû nhieät ñoä khoâng döôùi 18oC. PHAÂN LOAÏI : - 4-aminoquinoleines :choloroquine, hydroxy-chloroquine, anmodiaquine. - Diaminopyrimidine: pyrimethamine, trimethoprime. - Biguanides : proguanil. - 8 – aminoquinoleines:primaquine. - Cinchona alkaloi des: quinine. - Sulfonaile : sulfadoxine, sufaleme, sulfamethoxazole. - Sulfones: dapsone. - 4-quinoleine carbinolamines: melfoquine. - Antibiotic: tetracycline, doxycycline. - Antifolate: pyrimethamine, proguanil. Caùc thuoác phoái hôïp, khi kyù sinh truøng khaùng thuoác: Khi plamodium falciparium khaùng laïi choloroquine duøng fansidar (pyrimethamine +sulfadoxine) vaø maloprinme (primethamine + drapsone). Phaân loaïi thuoác theo chu trình sinh saûn cuûa kyù sinh truøng soát reùt: • Caùc thuoác dieät phaân lieät (schizonticide) ôû moâ : primaquine… • Caùc thuoác dieät ñeå phaân lieät ôû maùu: choloroquine, anmodiaquine proguanil,pyrimethamine, melfoquine, quine. • Caùc thuoác dieät ga-meùt (gaeocide): primaquine, ñoái vôùi p.falciparium; choloroquine ñoáivôùi P. vivax ; P.malariae P. ovale . • Caùc thuoác dieät truøng (sporonticidal agents) laø nhöõng thuoác khaùng folate nhöpyrimethamine, proguanil. KHAÙNG THUOÁC CUÛA KYÙ SINH TRUØNG P.FALCIPARUM Chuûng khaùng choloroquine cuûa plasmodium falciparium. ñaõ taêng leân vaø môû roäng ôû nhieàn khuvöïc treân theá giôùi. Ôû aù chaâu, chaâu phi vaø nam myõchuûng naøy khaùng caû choloroquine vaø fansidar. Motä soá vuøng dòch teå p.falciparium khaùng caû pyrimethamine vaø proguanil. Ôû vuøng ñoâng nam aù, ñaõ xuaát hieän chuûng p.falciparium giaûm nhaïy caûm ñoái vôùi quine vaømefloquine. P.VIVAX: Ít coù baùo caùo veà chuûng P.vivax khaùng laïi chloroquine. Tuy nhieân: 1. Nhöõng thuoác khaùng folate nhö pyrimethamine laø thaønh phaàn trong thuoác ansidar vaømaloprime maø 2 thuoác naøy ñaõ bò khaùng ôû nhieàu khu vöïc treân theá giôùi, nhaát laø vuøng ñoâng nam aù. 2. Theå phaân lieät cuûa P.vivax ôû gan,ñaõ khaùng laïi töøng phaàn primaquine ôû moät soá khu vöïcbeân bôø ñoâng taây- thaùi bình döông. Moät soá chuõng P.vivax ôû thaùi lan, phaûi duøng ñeán lieàu caoprimaquine (30mg x 14 ngaøy), môùi coù keát quaû. P.OVALE VAØ MALARIAE: Chöa thaáy baùo caùo cuûa p.ovale vaø malariae khaùng laïi chloroq ...