làng nghề truyền thống Hà Tây - Làng tò he Xuân La

Hà Tây - Làng tò he Xuân LaNằm cách Hà Nội chừng 30 km về phía Đông Bắc, làng Xuân La (Phượng Dực, Phú Xuyên, Hà Tây) lặng lẽ lưu giữ một nghề truyền thống: nặn Tò He. Đã có một thời gian dài nghề nặn Tò He tưởng như đã bị mai một. Nhưng trong những tháng năm thăng trầm, khó khăn đó người dân Xuân La vẫn bình lặng "thổi hồn" vào những con giống Tò He, để lưu giữ và phục hồi một nét văn hóa đặc sắc của dân tộc. Chúng tôi đến nhà ông Học-...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
làng nghề truyền thống Hà Tây - Làng tò he Xuân La Hà Tây - Làng tò he Xuân LaNằm cách Hà Nội chừng 30 km về phía Đông Bắc, làng Xuân La (PhượngDực, Phú Xuyên, Hà Tây) lặng lẽ lưu giữ một nghề truyền thống: nặn Tò He.Đã có một thời gian dài nghề nặn Tò He tưởng như đã bị mai một.Nhưng trong những tháng năm thăng trầm, khó khăn đó người dân Xuân La vẫnbình lặng thổi hồn vào những con giống Tò He, để lưu giữ và phục hồi một nétvăn hóa đặc sắc của dân tộc.Chúng tôi đến nhà ông Học- một trong số rất ít nghệ nhân ở Xuân La vẫn còn giữnghề. Trước sân nhà, cả hai ông bà và các cháu nội ngoại đang say sưa với nhữngmàu sắc nhuộm tươi rói của phẩm được hoà quyện cùng thứ bột gạo nếp rẻoquánh. Đôi tay ông già nua, gân guốc nhưng uyển chuyển khéo léo đến lạ kỳ. Chỉtrong một lúc các con giống 12 con giáp, rồi các loài hoa... lần lượt hiện ra với đủmàu sắc sinh động, cắm gọn gàng trên chiếc kệ nhỏ. Đám cháu của ông túm tụmquây xung quanh chăm chú theo dõi từng động tác, từng cử chỉ từ đôi bàn tay củangười ông.Ông Học năm nay đã xấp xỉ vào cái tuổi xưa nay hiếm. Ở cái tuổi của ông, vui thúvới con cháu là một niềm hạnh phúc. Nhưng với ông, có một niềm vui nữa làđược nặn Tò He. Chẳng phải để bán mà chỉ để cho đỡ nhớ nghề và dạy bảo chocon cháu. Ông kể về nghề nặn con giống của làng: Tò He có từ bao giờ ư…? Cảông tôi và cha tôi cũng không biết. Chỉ biết từ khi còn bé, ông tôi, cha tôi và tôiđều theo chân những người đi trước lang thang “tứ chiếng giang hồ” mưu sinhcùng với nghề nặn Tò He này… Tò he được làm từ bột gạo nếp. Bột phải đượcnghiền từ thứ gạo nếp dẻo mà trắng, tròn mà thơm. Gạo được nhặt sạch sạn,thóc… sau đó đem nghiền mịn đến độ vê trên tay mà tay không có cảm giác dính.Thứ bột ấy sau đó được cho vào nồi luộc chín. Luộc bột cũng đòi hỏi kĩ thuật vàkinh nghiệm. Phải canh thời gian, sức lửa cho bột vừa chín tới. Nếu bột chínquá thì thành ra ướt, nhão. Sống quá thì khô, nặn sẽ nứt. Bột sau khi luộc chín sẽđược trộn đều với phẩm màu. Mầu được chế từ thực vật nhằm tránh độc hại chotrẻ những khi chúng ăn tò he. Trộn màu vào bột nặn Cái việc nặn Tò He này cótác dụng giáo dục trẻ em sâu sắc, hướng con người tới cái thiện...- ông Học bảovậy. Nghệ nhân của làng quả không ít.Ông Học giới thiệu chúng tôi tìm đến nhà ông Thuận, ông Tố, ông Hợp, ôngNghệ, ông Thanh… họ đều thuộc tầng lớp gạo cội của làng, đã từng vào Nam raBắc mưu sinh cùng nghề nặn con giống. Một thời, nhiều người hờ hững với congiống Tò He lắm, vì trẻ nhỏ đã có bao nhiêu thứ đồ chơi hấp dẫn, hiện đại. Rấtmừng là đến nay, Tò He đã tìm được chỗ đứng trong “làng đồ chơi” cho trẻ nhỏ”.Ông Nguyễn Văn Tố, một nghệ nhân của làng tâm sự.Anh Đào Duy Mến trưởng thôn Xuân La hồ hởi khoe với chúng tôi: “Một sự kiệnđược coi là trọng đại và vui nhất của người dân làng xuân La là tháng 7/2005,nhân dịp kỉ niệm 10 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao Việt – Mỹ, nghệnhân Nguyễn Văn Thuận đã chính thức đại diện cho làng, nước đưa Tò He “xuấtngoại” - đi Mỹ để giới thiệu với bạn bè quốc tế. Đó là niềm vui và vinh dự lớncho người dân Xuân La. Ngày nay Tò He cũng đã có những hợp làm đồng ăn lớntừ các nơi đến đặt hàng. Những người thợ của làng chuyên cần chăm chỉ nhưnhững con ong, ngày ngày toả đi khắp nơi để nặn bán, giới thiệu Tò He đến vớimọi người.Những con Tò He sẽ lại tiếp tục ra đời, không chỉ là thứ đồ chơi với con trẻ màcòn là một nét văn hóa truyền thống đang được các thế hệ nối tiếp ở Xuân La gìngiữ mãi./.- Nghề tạc đá của người dân Phụng ChâuỞ Hà Tây, ngoài những làng quê mang dấu ấn văn hóa, làng khoa bảng, còncó những làng mang đậm dấu ấn hoạt động kinh tế, trở thành những làng cónghề nổi tiếng như làng lụa Vạn Phúc, làng tằm tang Trinh Tiết, làng ren HạMỗ, rèn Đa Sĩ, làng khảm Chuyên Mỹ... Vì thế, đất Hà Tây được gọi là đấttrăm nghề. Trong cả nghìn ngôi làng với hàng trăm nghề khác nhau, nhưng tựu chung, nghề của đất Hà Tây đều ít nhiều “tơ vương” với nghệ thuật. Ngay cả với nghề tạc đá - một nghề mà thoạt nghe người ta đã hình dung đến nỗi vất vả, nặng nhọc hệt như cái tên vốn có của nghề... Nhưng không! nghề tạc đá - làng nghề tạc đá duy nhất ở đất Hà Tây như có duyên nợ với nghệ thuật ngay từ thủa mới hình thành, bởi không chỉ tạo ra những đồ vật cầu kỳ, với đường nét hoa văn thanh thoát, tinh xảo mà người thợ còn phải biết “thổi hồn” cho đá như người họa sĩ thổi hồn vào tranh vẽ. Nhờ thế, người Hà Tây được coi là khéo tay, hay nghề.Những năm 90 của thế kỷ XX trở về trước, nghề tạc đá tưởng như mai một trênđất Phụng Châu (Chương Mỹ) khi những người thợ tài khéo một thời đã lần lượt“về với trời cao”. Hơn thế, đám thanh niên trong xã không còn hứng thú với nghề.Tiếng là nghề “lạ”, nghề “độc” trên đất trăm nghề, nhưng nguy cơ lụi tàn vẫn luônthường trực. Nay thì đã khác rồi. Nhiều người đàn ông ở xã đã bắt đầu đến vớinghề bằng cả lòng đam mê và niềm kiêu hãnh. Đến với làng ng ...