Tìm hiểu các kỹ thuật bảo quản nông sản: Phần 2

Nối tiếp nội dung phần 1, phần 2 cuốn sách trình bày các phương pháp bảo quản nông sản, kho bảo quản nông sản, thiết bị kho bảo quản, những sinh vật hại nông sản trong bảo quản và biện pháp phòng trừ. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tìm hiểu các kỹ thuật bảo quản nông sản: Phần 2 IV. Xö lý c¸c sù cè vμ tr−êng hîp kh«ng b×nh th−êng Trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n n«ng s¶n l©u th−êng hay x¶y ra c¸c sù cè, rÊt dÔ g©y h− háng h¹t nh− ®· tr×nh bμy ë c¸c ch−¬ng trªn. §é Èm vμ nhiÖt ®é t¨ng cao (do Èm x©m nhËp tõ ngoμi vμo, do h« hÊp, bèc nãng,...), ®ã chÝnh lμ c¸c yÕu tè quan träng vμ ®iÒu kiÖn thÝch hîp cho vi sinh vËt ph¸t triÓn, ®ång thêi nÊm vμ s©u bä cïng víi h¹t x©m nhËp vμo kho, lan truyÒn vμ sinh s«i n¶y në, hoÆc c«ng t¸c vÖ sinh kho tμng tr−íc khi nhËp n«ng s¶n lμm ch−a tèt. BiÖn ph¸p phßng trõ nh− sau. 1. KiÓm tra vÖ sinh KiÓm tra vÖ sinh nh»m ph¸t hiÖn nhiÔm dÞch h¹i, ®Þnh vÞ n¬i nhiÔm dÞch h¹i, cã biÖn ph¸p phßng trõ thÝch hîp. C«ng viÖc kiÓm tra bao gåm: - KiÓm tra khu vùc quanh kho xem cã lo¹i thùc vËt nμo chøa chÊp dÞch h¹i, cã vÕt ®μo bíi cña loμi gÆm nhÊm kh«ng? - KiÓm tra bªn ngoμi vμ bªn trong kho xem cã vÕt r¹n nøt kh«ng? 2. Xö lý s©u mät, vi sinh vËt - Dïng thuèc ho¸ häc víi liÒu l−îng thÝch hîp ®Ó tiªu diÖt. Nªn dïng ph−¬ng ph¸p x«ng h¬i ®Ó tr¸nh d− l−îng chÊt ®éc (sÏ nªu kü ë phÇn sau). - SÊy h¹t ë nhiÖt ®é cao 65-700C (h¹t l−¬ng thùc) 120 sau ®ã lμm nguéi. ë nhiÖt ®é nμy hÇu hÕt c¸c s©u mät hoÆc vi sinh vËt cã h¹i trong h¹t ®Òu bÞ tiªu diÖt. ViÖc sÊy cã thÓ chuyÓn h¹t ra khái kho vμ ®−a vμo thiÕt bÞ sÊy hoÆc sÊy trùc tiÕp b»ng c¸ch thæi giã nãng vμo khèi h¹t, lμm nguéi b»ng thæi giã l¹nh. Thêi gian kÕt thóc sÊy x¸c ®Þnh b»ng c¸ch kiÓm tra khèi h¹t khi kh«ng cßn vi sinh vËt, s©u mät. 3. Xö lý h¹t bÞ Èm, bÞ bèc nãng - Khi h¹t bÞ Èm vμ bÞ bèc nãng th−êng ®−îc xö lý b»ng ph−¬ng ph¸p th«ng giã c−ìng bøc nhê qu¹t giã cao ¸p. Khi ®èng h¹t bÞ bèc nãng, nhiÖt ®é cña nã cã thÓ lªn tíi 40 - 50%; th«ng giã gióp h¹ nhiÖt ®é cña khèi h¹t xuèng nhiÖt ®é an toμn, kh«ng bÞ bèc nãng trë l¹i nh− khi dïng biÖn ph¸p cμo ®¶o. Th«ng giã lμm cho nhiÖt ®é ®èng h¹t theo chiÒu cao ®ång ®Òu h¬n so víi ®Ó tù nhiªn, h¹n chÕ ®äng s−¬ng vμ nem mèc ë líp gÇn mÆt cña ®èng h¹t. - Qua thùc tÕ nghiªn cøu trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam cho thÊy, mét kho thãc ®ang bÞ bèc nãng th× nhiÖt ®é ®èng h¹t > 400C, thuû phÇn cña khèi h¹t b»ng 13,5 - 14%. NÕu dïng qu¹t th«ng giã ®Ó lμm nguéi ®èng h¹t xuèng 32 - 350C vμ lμm kh« ®èng h¹t tíi thuû phÇn 12,5% th× h¹ ®−îc gi¸ thμnh xö lý mét tÊn thãc kh¸ nhiÒu. BiÖn ph¸p quan träng nhÊt ®Ó gi÷ cho chÊt l−îng tèt, h¹n chÕ tæn thÊt vÒ sè l−îng vμ chÊt l−îng lμ ph¶i lu«n gi÷ cho 121 thuû phÇn cña thãc nhá h¬n 12 - 12,5% trong suèt qu¸ tr×nh b¶o qu¶n. Trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n víi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt Èm −ít (th¸ng 3, 4, 7, 8) vμ nh÷ng ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh kh¸c lμm thãc bÞ Èm, dÔ g©y hiÖn t−îng h− háng. Muèn chñ ®éng b¶o qu¶n, gi÷ g×n tèt chÊt l−îng cña thãc, ®Æc biÖt thãc dù tr÷ b¶o qu¶n l©u dμi, biÖn ph¸p kü thuËt quan träng nhÊt lμ chñ ®éng lμm kh« thãc trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n. Th«ng giã lμ biÖn ph¸p ®¬n gi¶n vμ hiÖu qu¶ vÒ mäi mÆt. Nhê th«ng giã, thuû phÇn cña thãc tõ 13 - 14% cã thÓ xuèng 12 - 12,5% mμ kh«ng cÇn ph¶i di chuyÓn toμn bé sè thãc ®ã ra ngoμi ®Ó xö lý, kh«ng cÇn nhiªn liÖu ®Ó ®èt nãng kh«ng khÝ nh− trong sÊy h¹t. Tr−êng hîp khi ®é Èm h¹t cao, cÇn ph¶i ph¬i, sÊy, kh«ng nªn kÐo dμi viÖc thæi kh«ng khÝ l¹nh dμi ngμy lμm gi¶m chÊt l−îng h¹t vμ tèn kÐm. NÕu th«ng giã c−ìng bøc b»ng kh«ng khÝ nãng th× nhiÖt ®é kh«ng khÝ tr−íc khi thæi vμo h¹t lμ 35-450C. - Nguyªn lý lμm kh« ®èng h¹t b»ng th«ng giã: Khi h¹t tiÕp xóc víi kh«ng khÝ cã ®é Èm vμ nhiÖt ®é nhÊt ®Þnh th× h¹t sÏ hót hoÆc nh¶ Èm vμo kh«ng khÝ ®Ó ®¹t tíi thuû phÇn nhÊt ®Þnh nμo ®ã. Thuû phÇn ®ã gäi lμ thuû phÇn c©n b»ng cña h¹t t¹i ®é Èm vμ nhiÖt ®é ®ã cña kh«ng khÝ. VÝ dô: kh«ng khÝ cã ®é Èm 60%, nhiÖt ®é t = 300C thæi vμo khèi h¹t thóc ®Èy qu¸ tr×nh trao ®æi Èm ®Ó ®¹t tíi ®é Èm c©n b»ng t¹i ®é Èm 60%, t = 300C lμ 11,93%, kh«ng khÝ sÏ lμm kh« h¹t ®i tíi gÇn 122 11,93%. Ng−îc l¹i sÏ lμm cho h¹t Èm lªn tíi gÇn 11,93%. §é Èm vμ nhiÖt ®é cña kh«ng khÝ khi ®i qua h¹t míi chØ cho biÕt kh¶ n¨ng, cßn thùc tÕ h¹t ®−îc lμm kh« hay lμm Èm h¬n cßn phô thuéc vμo thêi gian th«ng giã, khèi l−îng kh«ng khÝ thæi qua, nhiÖt ®é ®èng h¹t... Muèn th«ng giã ®Ó lμm kh« ®èng h¹t th× ®Çu tiªn khi kh«ng khÝ tiÕp xóc víi h¹t ph¶i cã ®é Èm vμ nhiÖt ®é thÕ nμo ®Ó thuû phÇn c©n b»ng cña thãc ë ®é Èm vμ nhiÖt ®é ®ã ph¶i thÊp h¬n thuû phÇn cña ®èng h¹t. Thùc tÕ cho thÊy khi thæi dßng khÝ nguéi ®i qua ®èng h¹t nãng th× kh«ng ®−îc ®èt nãng lªn vμ nhiÖt ®é ®¹t c©n b»ng (cã khi cßn lín h¬n nhiÖt ®é ®èng h¹t 1 - 20C). Kh«ng khÝ ®i qua ®èng h¹t, ch−a lÊy Èm cña h¹t, ®é Èm tuyÖt ®èi (hμm l−îng h¬i n−íc chøa trong 1 m3 kh«ng khÝ) kh«ng thay ®æi. Kh«ng khÝ bÞ h©m nãng, nhiÖt ®é t¨ng lªn th× ®é Èm t−¬ng ®èi sÏ gi¶m ®i (nÕu ®é Èm tuyÖt ®èi, cø t¨ng lªn 10C th× ®é Èm t−¬ng ®èi gi¶m 4-5%). ThÝ dô: ®é Èm kh«ng khÝ 84%, nhiÖt ®é ngoμi trêi t = 20,40C, nhiÖt ®é ®èng h¹t t = 360C. Ta cã c«ng thøc: x= W (%).C Trong ®ã: x: ®é Èm tuyÖt ®èi (g/m3) W: ®é Èm t−¬ng ®èi (%) C: ®é Èm b·o hoμ (g/m3) 123 84 x= ⋅ 17,32 = 14, 55 (g/m3) 100 (§é Èm b·o hoμ ë 20,40C lμ 17,32 g/m3) Khi thæi kh«ng khÝ nμy qua ®èng h¹t, nhiÖt ®é kh«ng khÝ t¨ng tõ 20,4% t¨ng lªn b»ng nhiÖt ®é ®èng h¹t t = 360C. T¹i t = 360C, ®é Èm b·o hoμ lμ 41,28 g/m3. §é Èm t−¬ng ®èi cña kh«ng khÝ lóc nμy lμ: 14, 55 W= ⋅ 100 = 35% 41, 28 Nh− vËy khi thæi dßng kh«ng khÝ qua ®èng h¹t, kh«ng khÝ ®−îc h©m nãng b»ng nhiÖt ®é ®èng h¹t, ®é Èm gi¶m tõ 84% xuèng 35% vμ t = 360C. Kh«ng khÝ khi tiÕp xóc víi h¹t (nÕu kh«ng lÊy Èm cña h¹t) cã ®é Èm 35% vμ t = 360C lμ kh«ng khÝ rÊt kh«, nªn cã xu h−íng lμm h¹t kh« ®i tíi thuû phÇn c©n b»ng b»ng 9% (B¶ng thuû phÇn c©n b»ng cña h¹t ë 35% vμ t = 360C). Thuû phÇn thùc tÕ cña ®èng h¹t khi ®−a vμo b¶o qu¶n lμ 12,5% lín h¬n thuû phÇn c©n b»ng, nªn h¹t ...