Trần Nhân Tông – những thông điệp gửi cho hậu thế

Đối với đại đa số người Việt Nam qua các thời đại từ đầu thế kỷ XIV tới nay, Trần Nhân Tông (1258 – 1308) là một cái “tên thiêng”, bao gồm nhiều kết tinh trên nhiều phương diện. Tuy phần lớn những sự đánh giá về Ngài đều được đưa ra và bảo lưu lại qua những tài liệu, thư tịch quan trọng hàng đầu, chủ yếu được viết nên sau khi Ngài đã viên tịch, theo một quán tính ứng xử văn hóa thuộc truyền thống khu vực là “cái quan định luận”, ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Trần Nhân Tông – những thông điệp gửi cho hậu thếTr n Nhân Tông – nh ng thông đi p g i cho h u thTr n Nhân Tông – nh ng thông đi p g i cho h u thĐ i v i đ i đa s ngư i Vi t Nam qua các th i đ i t đ u th k XIV t inay, Tr n Nhân Tông (1258 – 1308) là m t cái “tên thiêng”, bao g m nhi uk t tinh trên nhi u phương di n. Tuy ph n l n nh ng s đánh giá v Ngàiđ u đư c đưa ra và b o lưu l i qua nh ng tài li u, thư t ch quan tr nghàng đ u, ch y u đư c vi t nên sau khi Ngài đã viên t ch, theo m t quántính ng x văn hóa thu c truy n th ng khu v c là “cái quan đ nh lu n”,nhưng cũng trên th c t , h u như m i ghi chép c a ngư i đương th i vNgài mà cho t i nay v n còn lưu l i đư c, k c nh ng ghi chép và ý ki nc a nh ng ngư i t ng là đ i th , cũng đ u đã toát lên m t tinh th n chđ o, đó là s tôn tr ng, m n m hay khâm ph c không gi u di m hư ngt i nhân v t l ch s đ c bi t này.Nhưng đã hơn b y trăm năm qua, k t th i đi m k t thúc th ng l i r c rcu c kháng chi n ch ng quân xâm lư c Nguyên – Mông l n th ba, ngư iVi t v n ph i ti p t c và cơ h dai d ng như đ nh m nh, g ng mình lênchi n đ u v i h t lo i k thù này đ n lo i k thù khác. cái x s , nóitheo cách c a m t nhà thơ, “chi n tranh như gió mùa th i qu n qu i thángnăm” như Vi t Nam trong c m t l ch s d ng d c chưa xa, thì t gi i c mquy n – v a cai tr v a lãnh đ o c ng đ ng qu c gia – dân t c – cho t inh ng t ng l p b tr th p nh t, vi c ph i tr l i cho câu h i ki u Hăm let“T n t i hay không t n t i” cơ h thu gom và tiêu tán m t ph n l n năngl c sinh t n. M t truy n th ng nghi t ngã như v y khi n cho vi c nh nth c toàn di n v các nhân v t l ch s có t m vóc kỳ l và c u trúc nhâncách v a ph c t p v a tinh t c Tr n Nhân Tông tr nên là m t công vi cc rơi vào tình c nh “quy ho ch treo” cơ h đ n vô th i h n!Nhưng nhu c u s ng x ng đáng và s ng có h nh phúc, nh t là h nh phúcđư c th hư ng nh ng giá tr tinh th n trư c h t c a chính t tiên ông chamình đ l i đã khi n cho nh ng ngư i trí th c lao đ ng trong qu đ o cáckhoa h c l ch s ph i n l c “rũ b i gia ph ”. Cho đ n th i đi m hi n nay,có th kh ng đ nh r ng cu c đ i và s nghi p c a Tr n Nhân Tông đangt ng bư c đư c soi chi u b i m t đ i ngũ nh ng ngư i có chuyên môn.“C a báu trong nhà” (gia trung h u b o) đang d n phát l ánh sáng vư t raxa ngoài đư ng biên gi i qu c gia, đ đ n v i c ng đ ng khu v c, và xahơn, c ng đ ng nhân lo i.Hôm nay, đ ng v trí cách t qu c mình đúng n a vòng trái đ t, tôi vôcùng xúc đ ng và hân h nh đư c là m t trong nh ng đ i di n c a gi ikhoa h c Vi t Nam, m t cá th trong c ng đ ng nh ng ngư i t hào r ngmình là k mang dòng máu Vi t trong huy t qu n, v i ni m hy v ng gópthêm m t ti ng nói, b sung thêm m t vài gam màu, kh c h a rõ hơn n achân dung c a m t trong nh ng vĩ nhân, v i ni m tin ch c r ng đó khôngch là vĩ nhân c a riêng c ng đ ng ngư i Vi t Nam chúng tôi, mà cũng làc a loài ngư i, c a th gi i r ng l n.Nh n th c r ng đây là H i th o khoa h c đ u tiên mang t m qu c t vTr n Nhân Tông, di n gi không dám dài l i, xin đư c trình bày trong b nbáo cáo này, theo l i li t kê – th ng kê th c ch ng, nh ng gì đích th c màTr n Nhân Tông đã làm nên và đ l i, trư c h t như là nh ng di s n manggiá tr l ch s , sau là như nh ng thông đi p, nh ng n ng c a m t thi nnghi p, cho loài ngư i c hôm nay và mai sau.I. Nh ng công tích và giá tr mang tính l ch s :I.1. M t m u ngư i c m quy n lý tư ng hãy còn là hi m hoi trong l ch shi n th c.Là con trư ng c a v vua th hai vương tri u Tr n (Thánh Tông), theovương ch th i b y gi , Hoàng Thái T Tr n Khâm m c nhiên s là ngư ik th a vương v .Nh ng tranh ch p v ngôi v này trên th c t t ng di n ra quy t li t vàom y th p k đ u tiên c a vương tri u Tr n. Như đi u t ng đư c bi t t im t cách r ng rãi, ngư i l p nên vương tri u Tr n đích th c l i không ph ilà ngư i đ m trách l y s m nh c a m t Hoàng đ sáng nghi p. V i hànglo t nh ng th đo n, âm mưu và hành vi chính tr ph c t p nhưng đ umang tính hư ng đích quy t li t, Tr n Th Đ dù sao cũng đáng đư c ghinh n là m t trong nh ng nhà đ o chính cung đình hi m hoi trong l ch sđã hoàn t t đ i s c a mình v i ít bi n c gây đ o l n xã h i nh t và ít đmáu nh t.Đ t ngư i cháu h m i 8 tu i lên ngai vàng, đương nhiên Tr nTh Đ (1194 -1264) ph i n m l y v trí Thái sư ph chính, th c hi n vaitrò ngư i c m quy n t i cao trên th c t . Sau trên dư i b n ch c năm giđ i quy n, trong đó có t i hơn hai ch c năm nhi p chính, Tr n Th Đ đãgóp công c c l n vào vi c n đ nh “tr t t n i b Hoàng gia”. Nh ng bi nc l n x n tai ti ng nh t liên quan t i vi c tranh giành quy n l c t i cao cơh đ u liên quan t i An Sinh Vương Tr n Li u và v cơ b n c c di n đãngã ngũ theo hư ng n đ nh sau khi ông này m t (1251).Tâm ý và l i hànhx c a Tr n Qu c Tu n, ngư i con trai l y l ng c a ngư i t ng nhăm nhengôi báu y vào nh ng năm tháng ti p theo đã góp ph n quy t đ nh lo i bs tranh ch p âm ngôi vua gi a các cá nhân và các chi trong n i bhoàng t c.Ngôi vua đ ...