Bài giảng Bệnh sốt rét - BS. Trần Đăng Khoa

Bài giảng Sốt rét trang bị cho người học những kiến thức sau: Đại cương, tác nhân gây bệnh, các yếu tố dịch tễ, bệnh cảnh lâm sàng – xét nghiệm, nguyên tắc chẩn đoán, nguyên tắc điều trị, các biện pháp phòng ngừa. Mời các bạn cùng tham khảo để biết thêm nội dung chi tiết!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Bệnh sốt rét - BS. Trần Đăng Khoa BEÄNH SOÁT REÙT BS. TRẦN ĐĂNG KHOABỘ MÔN NHIỄM ĐH Y DƯỢC HCM DAØN BAØI1- Ñaïi cöông2- Taùc nhaân gaây beänh3- Caùc yeáu toá dòch teã4- Beänh caûnh laâm saøng – Xeùt nghieäm5- Nguyeân taéc chaån ñoaùn6- Nguyeân taéc ñieàu trò7- Caùc bieän phaùp phoøng ngöøa1- Ñaïi cöông: - Plasmodium kyù sinh trong hoàng caàu - Bieåu hieän chính: côn soát reùt ñieån hình (laïnh run  soát  vaõ moà hoâi: heát soát), keøm gan to, laùch to vaø thieáu maùu - Toån thöông caùc cô quan  hoân meâ, suy thaän, haï HA…2- Taùc nhaân gaây beänh + 5 loaïi kyù sinh truøng gaây beänh soát reùt ôû ngöôøi: - Plasmodium falciparum - Plasmodium vivax - Plasmodium ovale - Plasmodium malariae - Plasmodium knowlesi2- Taùc nhaân gaây beänh (2)+ Năm 2004 phát hiện P. knowlesi (gây bệnh ở khỉ Macaca) ở khuvực ĐNA (Malaysia: Sarawak, Borneo).+ Hình thể KSTSR: + Dưỡng bào ở giai đoạn sớm → giống P. falciparum + Dưỡng bào ở giai đoạn trễ → giống P. malariae+ Soi kính hiển vi thường chẩn đoán lầm với Plasmodium malariae+ Việt Nam: P.knowlesi ở Tây Nguyên: trai 2 tuổi, gái 3 tuổi và nam27 tuổi (Malar J. 2009 Oct 30;8:249) - dân tộc Ra-glây, sống gầnrừng và đều không triệu chứng LS. 52- Taùc nhaân gaây beänh (3) + Plasmodium kyù sinh ôû 2 kyù chuû: muoãi Anopheles (muoãi ñoøn xoùc) vaø ngöôøi (ñoäng vaät coù xöông soáng) - Muoãi: kyù chuû vónh vieãn (höõu tính) - Ngöôøi: kyù chuû taïm thôøi (voâ tính) 6Aedes Culex Anopheles 7 Chu kyø phaùt trieån cuûa kyù sinh truøng soát reùtMuoãi Anopheles (muoãi ñoøn xoùc) kyù sinh truøng soát reùt trong cô theå ngöôøi 8Phaân boá beänh soát reùt treân theá giôùi 93- Caùc yeáu toá dòch teã (1) - Phaân boá beänh: nhieät ñôùi: noùng aåm, röøng raäm: muoãi Anopheles sinh soáng. -Taïi VN: Taây baéc, Thanh hoaù, Quaûng nam, Taây nguyeân, röøng U minh, Phuù quoác, Caàn giôø. Hieän nay tæ leä beänh môùi maéc taêng do di daân3- Caùc yeáu toá dòch teã (2) - Nguoàn laây: Ngöôøi beänh hoaëc ngöôøi mang KSTSR theå giaù laïnh (khoâng bieåu hieän LS) - Ñöôøng laây: muoãi Anopheles laø vaät trung gian, laây töø ngöôøi  ngöôøi do truyeàn maùu, duøng chung kim chích - Nhoùm nguy cô maéc beänh naëng: Ngöôøi môùi vaøo vuøng SR löu haønh, thai phuï, treû em: 6-9th., nghieän xì ke, BN ñieàu trò khoâng ñuû lieàu 114- Beänh caûnh laâm saøng – Xeùt nghieäm(1): + 4 thôøi kyø: 4.1- UÛ beänh: muoãi chích  trieäu chöùng: côn soát ñaàu tieân (12- 28 ngaøy), BN caûm thaáy khoeû hoaëc chæ ôùn laïnh 4.2- Khôûi phaùt: khoâng roõ4- Beänh caûnh LS – XN (2)4.3- Toaøn phaùt: Côn soát reùt ñieån hình: 3 giai ñoaïn • Reùt run: 15-60 ph, meät moõi, nhöùc ñaàu, noân oùi, da laïnh,maïch nhanh • Soát cao ñoät ngoät sau côn reùt, T=39-40°C, da khoâ, 30ph.-6giôø • Vaõ moà hoâi sau soát, nhiệt độ giaûm daàn, ñaãm moà hoâi, maïchchaäm, da aám, BN buoàn nguû, dễ chòu + Ñaëc ñieåm côn soát reùt: trình töï ba giai ñoaïn, chu kyø tuyøloaïi KST, giöõa caùc côn BN caûm thaáy khoeû maïnh.4- Beänh caûnh LS–XN (3) + Thaêm khaùm BN ñang coù côn soát reùt: Tænh, ñöø, gan to, aán ñau, laùch to, da nieâm keùm hoàng. + Caùc bieán chöùng soát reùt do P.falciparum  SR aùc tính: theå naõo (hoân meâ), suy thaän, vaøng da, thieáu maùu naëng, xuaát huyeát (roái loaïn ñoâng maùu), haï HA, phuø phoåi, tieåu huyeát saéc toá (nöôùc tieåu saäm ñen), haï ñöôøng huyeát, roái loaïn kieàm toan (toan maùu, lactate maùu taêng) 4.4- Hoài phuïc:Sau vaøi tuaàn, BN coù theå töï laønh beänh (ñieàu trò laøm döùt côn soát sôùm).15 ¤ Caùc xeùt nghieäm: + Caùc xeùt nghieäm thöôøng quy: CTM,chöùc naêng gan, thaän, Ion ñoà maùu, Xquangphoåi, ñöôøng huyeát. + XN ñaëc hieäu: Pheát maùu – nhuoämGiemsa, Paracheck (Parasight-F), Optimal test. Döôõng baøo P.falciparum theå nhaãn trong hoàng caàuKeát quaû xeùt nghieäm: Pheát maùu Gioït daøy Giọt mỏng 175- Nguyeân taéc chaån ñoaùn: 1. SỐT RÉT LÂM SÀNG: • Sốt • Không tìm thấy nguyên nhân gây sốt khác • Đang ở hoặc đến vùng SR lưu hành/ tiền sử mắc sốt rét • Trong vòng 3 ngày đầu điều trị bằng thuốc sốt rét có đáp ứng tốt 2. XÁC ĐỊNH MẮC SỐT RÉT: Có KSTSR / lame máu nhuộm giemsa, xét nghiệm chẩn đoán nhanh phát hiện kháng nguyên/ PCR6- Nguyeân taéc ñieàu trò (1): + Cheá ñoä dinh döôõng, nghó ngôi. + Ñieàu trò ñaëc hieäu: thuoác khaùng KSTSR: 6.1- SR do P.vivax, P.ovale hoaëc do P.malariae : CHLOROQUINE: vieân 250 mg[N1, N2= 4 vieân (10mg/kg); N3= 2 vieân (5mg/kg) 10 vieân] PRIMAQUINE: vieân 13,2mg (7,5 mg base) : 2 vieân/ngaøy[0,25 mg/kg x 14 ngaøy (CCÑ: thai phuï)] 6- Nguyeân taéc ñieàu trò(2):- SR do P.falciparum : 6.2.1- SR nheï (soát reùt côn):DHA-PPQ (Artekin, CV Artecan,...): Dihydroartemisinin 40mg + Piperaquine 320 mg. NL: N1: 4 vieân, N2- N3: 2 vieân.Thay thế: Quinine: uống 30 mg/kg/ngày, chia 3 lầnx7ngàyphối hợp với Doxycycline: uống 1 lần, 3 mg/kg/ngàyx7 ngày, hoặc Quinine (liều như trên) phối hợp với Clindamycineuống 15mg/kg/ngày, chia 2 lần x 7 ngày (cho phụ nữ có thaihoặc trẻ < 8 tuổi).+ Primaquin 0,5mg/kg, NL 4 vieân duy nhaát dieät giao baøo, . ...