Dạy học theo vấn đề trong dạy học Sinh học: Phần 1 - PGS.TS. Nguyễn Phúc Cảnh

Dạy học theo vấn đề trong dạy học Sinh học: Phần 1 của PGS.TS. Nguyễn Phúc Cảnh gồm nội dung chương 1 và chương 2, trình bày về sự hình thành và phát triển dạy học theo vấn đề, những vấn đề lý luận của dạy học theo vấn đề như: một số khái niệm cơ bản, cơ sở khoa học của việc vận dụng dạy học theo vấn đề và cơ sở phương pháp luận khi vận dụng dạy học theo vấn đề.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Dạy học theo vấn đề trong dạy học Sinh học: Phần 1 - PGS.TS. Nguyễn Phúc Cảnh PGS.TS NguyÔn phóc chØnh d¹y häc theo vÊn ®Ò trong d¹y häc sinh häc (Problem based instruction in teaching Biology) S¸ch chuyªn kh¶o Th¸i nguyªn - 2008 1 MỤC LỤC Chương 1. MỞ ĐẦU • Tại sao cần vận dụng dạy học theo vấn đề 1 • Dạy học theo vấn đề hình thành và phát triển như thế nào? 8 Chương 2. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA DẠY HỌC THEO VẤN ĐỀ • Một số khái niệm cơ bản 18 • Cơ sở khoa học của việc vận dụng dạy học theo vấn đề 23 • Cơ sở phương pháp luận khi vận dụng dạy học theo vấn đề 29 Chương 3. VẬN DỤNG DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC SINH HỌC • Quy trình và kỹ thuật vận dụng dạy học dạy học theo vấn đề 40 • Các bước vận dụng dạy học theo vấn đề 45 • Hệ thống câu hỏi bài tập sử dụng trong quá trình dạy học sinh thái học 2 MỞ ĐẦU Dạy học nêu vấn đề hay dạy học giải quyết vấn đề, từ lâu đã được nghiên cứu và vận dụng ở Việt Nam. Tuy nhiên, việc sử dụng kiểu dạy học này còn rất nhiều hạn chế do những khó khăn nhất định. Cuốn sách này giới thiệu về dạy học theo vấn đề (PBL) nhằm nâng cao việc sử dụng các tình huống định sẵn trong dạy học qua đó giới thiệu cách học sinh học một cách có hiệu quả. Với mục tiêu xây dựng cho mỗi người dân một văn hoá sinh học, chúng ta cần đổi mới cách dạy, cách học và cách đánh giá để sinh học thực sự có hiệu quả trong cuộc sống. Hy vọng góp phần đổi mới phương pháp dạy học sinh học ; chúng tôi mạnh dạn nghiên cứu theo hướng của các nhà giáo đi trước đã mở ra, đồng thời vận dụng trong nền kinh tế mới của đất nước để tạo ra những kiểu dạy học hiệu quả nhất. 3 Chương 1 TỔNG QUAN VỀ DẠY HỌC THEO VẤN ĐỀ MỤC TIÊU Sau khi nghiên cứu chương này, người học phải đạt được những yêu cầu sau : 1. Hiểu được vai trò của Dạy học theo vấn đề trong dạy học nói chung và trong dạy học sinh học nói riêng. 2. Trình bày tóm tắt lịch sử ra đời và phát triển của Dạy học theo vấn đề trong giáo dục của thế giới. 3. Bàn luận và đưa ra ý kiến đánh giá về thực trạng sử dụng dạy học theo vấn đề trong dạy học sinh học ở nước ta. Những thuận lợi và những khó khăn khi vận dụng Dạy học theo vấn đề trong dạy học. NỘI DUNG 1. Thế nào là dạy học theo vấn đề Lý do của việc vận dụng dạy học giải quyết vấn đề. 2. Sự hình thành và phát triển lý luận dạy học giải quyết vấn đề. 3. Lược sử nghiên cứu và vận dụng dạy học theo vấn đề trong dạy học ở trường phổ thông Việt nam. 1. THẾ NÀO LÀ DẠY HỌC THEO VẤN ĐỀ? 1.1. Thuật ngữ Dạy học giải quyết vấn đề Dạy học giải quyết vấn đề là một phương pháp dạy học hay là một hình thức tổ chức dạy học? Câu hỏi này đến nay vẫn chưa có câu trả lời chính xác, vì có nhiều quan điểm khác nhau về dạy học giải quyết vấn đề. Trước hết, chúng ta tìm hiểu quá trình sử dụng thuật ngữ Dạy học giải quyết vấn đề. Ở nhiều nước, các nhà giáo dục đã dùng các thuật ngữ sau: 4 • Dạy học nêu vấn đề (Problem posing). • Dạy học giải quyết vấn đề (Problem solving). • Dạy học đặt và giải quyết vấn đề (Problem posing and solving). • Dạy theo vấn đề (Problem based instruction) viết tắt là PBI 1 . Ở Việt nam từ năm 1960, giáo viên đã làm quen với thuật ngữ dạy học nêu vấn đề. Dùng Dạy học thuật ngữ Dạy học nêu vấn đề có nghĩa là tập nêu vấn trung vào khâu nêu ra vấn đề, tạo tình huống có đề vấn đề để tạo động lực tâm lý thu hút chú ý của học sinh vào nhiệm vụ nhận thức. Có ý kiến cho rằng dùng thuật ngữ nêu vấn đề là chưa thành công vì có thể gây hiểu lầm là giáo viên chỉ nêu ra vấn đề để học sinh tham gia giải quyết, do đó đề nghị thay nêu vấn đề bằng gợi vấn đề 2 . Thực ra, cần tập dượt cho học sinh biết phát hiện vấn đề, tự mình đặt ra vấn đề để giải quyết, đó mới là nét cơ bản của cách dạy học này. Như vậy, trước những năm 90 của thế kỷ XX, trong dạy học quen dùng thuật ngữ dạy học nêu vấn đề. Thuật ngữ này dùng trong giai đoạn mà xu thế chung là đặt giáo viên vào trung tâm của quá trình dạy học, hơn nữa trong giai đoạn đó các nhà sư phạm quan tâm nhiều đến kỹ thuật tạo ra tình huống có vấn đề. Dạy học Dùng thuật ngữ Dạy học giải quyết vấn đề có nghĩa là nhấn mạnh khâu giải quyết vấn đề giải quyết đặt ra, coi đây là khâu chủ yếu. Nếu học sinh vấn đề được tham gia vào khâu này thì sẽ vừa nắm 1 Richard I. Arends (1998), Learning to teach, McGraw-Hill, USA. 2 Trần Bá Hoành - Trịnh Nguyên Giao (2002), Đại cương phương ...