Nấm mốc, chiến binh mới giúp tiêu diệt bệnh sốt rét

Để khống chế quá trình truyền bệnh sốt rét, hiện nay phần lớn các phương pháp điều khiển bệnh đều tập trung trên vector truyền bệnh, vector này chính là muỗi. Muỗi cái truyền bệnh sốt rét từ người này sang người khác sau khi hút máu người mang mầm bệnh chứa ký sinh trùnngPlasmodium và chuyền sang cho người lành.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nấm mốc, chiến binh mới giúp tiêu diệt bệnh sốt rét Nấm mốc, chiến binh mới giúp tiêu diệt bệnh sốt rét Để khống chế quá trình truyền bệnh sốt rét, hiện nay phần lớn các phương phápđiều khiển bệnh đều tập trungtrên vector truyền bệnh, vectornày chính là muỗi. Muỗi cáitruyền bệnh sốt rét từ người nàysang người khác sau khi hút máungười mang mầm bệnh chứa kýsinh trùnngPlasmodium vàchuyền sang cho người lành. Bêncạnh những biện pháp cổ điểnvẫn còn tỏ ra hữu dụng nhưthuốc trừ côn trùng để hạn chếmuỗi trong cộng đồng dân cư,hay phương pháp hiện đại nhưcải biến di truyền giống muỗitruyền bệnh sốt rét sao cho chúngcó thể kháng lại ký sinhtrùng Plasmodium này. Hainghiên cứu mới nhất gần đâytrên tờ Science (Blanford, S. et al.Science 308, 1638−1641 (2005).và Scholte, E. -J. et al. Science308, 1641−1642 (2005).) mô tảmột khuynh hướng hòan tòanmới đó là dùng nấm mốc để tiêudiệt muỗi.Blanford và cộng sự nghiên cứu tácđộng của nhiều lòai nấm mốc khácnhau trên muỗi trên mô hình bệnhsốt rét trên chuột. Các tác giả nhậnthấy chỉ sau 14 ngày, trên 80%muỗi bị chết dưới ảnh hưởng củanhững chủng nấm này. Mười bốnngày là thời gian tương ứng chomột vòng đờicủa Plasmodium trong cơ thể muỗivà nghĩa là thế hệ Plasmodium mớisẵn sàng truyền từ người sangngười. Nghiên cứu cụ thể trên mộtlòai nấm mốc vốn là một thànhphần trong thuốc trừ sâu nôngnghiệp, các tác giả nhận thấy là lòainấm mốc này thực sự cũng đã tácđộng trực tiếp lên sự phát triểncủa Plasmodium trong cơ thể muỗi.Cụ thể các tác giả nhận thấy sau 14ngày bị nhiễm cả ký sinh trùng lẫnnấm mốc thì chỉ có 8% muỗi sốngsót, so với nhóm đối chứng là chỉnhiễm mỗi Plasmodium thì tỷ lệmuỗi sống sót là 35%.Xem xét sự tác động của nấm mốclên sự phát triển của cả muỗivà Plasmodium, nấm mốc có thểlàm giảm khả năng truyền bệnh củamuỗi xuống hơn 80 lần. Theo nhậnđịnh thì con số này thực tế có thểcao hơn. Điều này cho thấy việc bịnhiễm nấm mốc có thể khiến chomuỗi cái giảm việc hút máu người.Blanford và cộng sự còn tiến hànhnhiều thí nghiệm khác với haichủng nấm mốc phân lập được vàvài dòng sốt rét khác. Họ kiểm tracác cách thức lam sao đưa nấmmốc vào muỗi. Mặc dù cho ranhiều kết luận thú vị nhưng các tácgiả nhận định rằng sốt rét trênchuột và sốt rét trên người cónhững khác biệt rất đáng kể, do vậyviệc ứng dụng kết quả nghiên cứunày mặc dù là hòan tòan khả thinhưng cần thêm rất nhiều hiệuchỉnh.Bổ sung cho các nghiên cứu trongphòng thí nghiệm của Blanford vàcộng sự, các kết quả của Scholte vàcộng sự cho thấy nhiều vấn đề thúvị khi đưa những chủng nấm mốcdiệt Plasmodium ra thực tế. NhómScholte cấy những nấm mốc nàylên trên những sản phẩm dệt maythông dụng (như rèm của, mùng,mền ...) thường gặp ở vùng nôngthôn Tanzania. Khi muỗi đậu trênnhững ổ nấm mốc này, chúng dễdàng bị nấm mốc xâm nhiễm.. kếtquả đã xác nhận kết luận của nhómBlandford là số lượng muỗi giảmđáng kể khi bị nhiễm nấm. Hơnnữa, nhóm Scholte còn tiến hànhcác thống kê dịch tễ học và chothấy số lượng ước tính trung bìnhsố người bị muỗinhiễm Plasmodiumchích cắn trongmột năm giảm từ 262 xuống còn64. Các tác giả ước tính nếu giatăng số lượng các sản phẩm dệtmay có tẩm nấm mốc thì con sốnày có thể giảm còn 10.Kết quả của hai nhóm tác giả nàythực sự không có gì đáng nghi ngờkhả năng ứng dụng, nhưng vẫn cònnhiều câu hỏi về sinh thái và cả tiếnhóa phải cần đặt ra.Thứ nhất là tính đặt hiệu của chủngnấm mốc đang được sử dụng. Theođó, thì hai chủng nấm mốc thể hiệnkhả năng giết Plasmodium donhóm Blandforf phân lập và nhómScholte dùng ngòai thực tế thì mộtcó nguồn gốc từ bọ cánh cứng vàmột từ bướm. Hai chủng nấm nàythực sự không có tính đặc hiệu, tứclà chúng có thể giết luôn không chỉcác lòai côn trùng khác mà cònnhiều sinh vật khác khi những sinhvật này bị chúng xâm nhiễm. Mặcdù chưa ghi nhận trường hợp nàocon người bị hai chủng nấm mốcnày gây nguy hiểm đến sức khỏenhưng không thể bỏ qua vấn đềnày. Do vậy mặc dù tính đặc hiệucủa hai chủng nấm mốc này khôngphải là một vấn đề quá nghiêmtrong nhưng rất cần những nghiêncứu sâu hơn trong tương lai.Thứ hai, đó là khả năng muỗivà Plasmodium kháng lại hai chủngnấm mốc này. Các kết quả quá khứcho thấy khi dùng thuốc trừ côntrùng diệt muỗi hay dùngChloroquine khánglại Plasmodium đều cho thấy là cảđều kháng lại những hóa chất này.Do đó trong tương lại, liệu nấmmốc có tốt hơn thuốc diệt côn trùngvà Chloroqine hay không? Theocác nhà nghiên cứu thì muỗi có thểtiến hóa nhiều phương cách đểngăn cản nấm mốc xâm nhập cơ thểhoặc giới hạn khả năng phát triểncủa những chủng nấm này. Nhưnghọ cũng tin là trong trường hợpnấm mốc xâm nhiễm hay thậm chímuỗi kháng được nấm thì độc lựcvà khả năng lan truyềncủa Plasmodium không thể tăng lênđược.Một trường hợp chống lại nấm mốckhác là muỗi thay đổi tập quánchích hút máu. Do muỗi hút máu cảngười và động vật, nên ký chủ ...