Những màn ’phù phép’ trong Báo cáo tài chính!

Có nhiều lý do khiến các bản báo cáo tài chính không minh bạch và một trong số đó là cổ phiếu bị đánh giá quá cao (overvaluation). Giá cổ phiếu cao đồng nghĩa với kỳ vọng cao của nhà đầu tư về khả năng sinh lợi của công ty, từ đó gây sức ép lên các nhà lãnh đạo buộc phải tạo ra mức lợi nhuận tương ứng nếu không muốn nhận phản ứng tiêu cực từ thị trường.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những màn phù phép trong Báo cáo tài chính! Các màn phù phép trong Báocáo tài chính!Có nhiều lý do khiến các bản báo cáo tài chính không minh bạchvà một trong số đó là cổ phiếu bị đánh giá quá cao(overvaluation). Giá cổ phiếu cao đồng nghĩa với kỳ vọng cao củanhà đầu tư về khả năng sinh lợi của công ty, từ đó gây sức ép lêncác nhà lãnh đạo buộc phải tạo ra mức lợi nhuận tương ứng nếukhông muốn nhận phản ứng tiêu cực từ thị trường. Mặt khác, cácnhà lãnh đạo cũng nắm giữ một số lượng lớn cổ phiếu, nên bảnthân họ không muốn giá cổ phiếu bị sụt giảm.Những lý do này khiến các nhà quản lý khó có lựa chọn nào kháchơn là tìm những thủ thuật phù phép báo cáo tài chính. Tuynhiên, những thủ thuật này chỉ là biện pháp đối phó nhằm tạo raảo tưởng công ty đang làm ăn phát đạt. Vì thế, một khi nhà đầutư phát hiện doanh nghiệp thiếu minh bạch trong cung cấp thôngtin, hậu quả sẽ khó lường. Lấy Enron làm ví dụ, chính kỳ vọngquá lớn của thị trường đã đẩy các nhà lãnh đạo Enron tới hành vigian lận tài chính. Sau khi bị phanh phui, giá trị của Enron nhanhchóng bị tụt xuống dưới mức 1 tỷ USD so với giá trị thực khoản30 tỷ và kết cục sau cùng là phá sản.Trong bài viết này, tác giả chỉ đề cập đến những thủ thuật hợppháp, tuân thủ theo chuẩn mực kế toán, mà các doanh nghiệp Mỹthường sủ dụng, song cũng không mấy xa lạ với doanh nghiệpViệt Nam.Phù phép thông qua các ước tính kế toánTrong quá trình lập báo cáo tài chính, các công ty thường sửdụng rất nhiều các ước tính kế toán (Accrual earningsmanagement) có ảnh hưởng trực tiếp tới lợi nhuận trong kỳ củacông ty. Vì không có một tiêu chuẩn chính xác về giá trị các ướctính này, nên nó được xem là một công cụ đắc lực để phù phéplợi nhuận. Một số thủ thuật làm tăng mức lợi nhuận thường gặpnhư giảm mức khấu hao, giảm mức dự phòng, giảm giá hàng tồnkho, giảm dự phòng nơ khó đói, không ghi nhận chi phí khi tàisản bị giảm giá xuấng dưới giá trị thuần, vốn hoá các khoản chiphí không đủ điều kiện...Thủ thuật phù phép lợi nhuận dựa trên các ước tính kế toán thựcchất không làm tăng lợi nhuận mà chỉ đơn thuần chuyển lợinhuận của kỳ sau sang kỳ hiện tại. Hậu quả tất yếu là lợi nhuậncác năm sau sẽ bị giảm. Để tiếp tục đáp ứng kỳ vọng ngày càngcao của thị trường, báo cáo tài chính các năm tiếp theo cũng phảiđược phù phép. Tuy nhiên, càng về sau, mức lợi nhuận cần phùphép càng lớn khiến cho việc sử dụng các ước tính kế toán trởlên vô hiệu. Đến khi “giấy không thể gói được lửa”, khủng hoảnglà điều khó tránh khỏi.Phù phép thông qua các giao dịch thựcNgoài phù phép thông qua các ước tính kế toán, doanh nghiệpcòn có thể phù phép lợi nhuận thông qua việc giàn xếp một sốgiao dịch thực (Real earnings management) nhằm tăng lợi nhuậntrong năm hiện tại, mặc dù các giao dịch đó có thể không có lợicho công ty về lâu dài.Ø Tăng doanh thu thông qua các chính sách giá và tín dụngMột biện pháp các doanh nghiệp thường sủ dụng để tăng lợinhuận khi thấy có nguy cơ không đạt kế hoạch đặt ra là giảm giábán hoặc nới lỏng các điều kiện tín dụng nhằm tăng lượng hàngbán ra trong những tháng cuối năm tài chính. Biện pháp thứ hai làcông bố kế hoạch tăng giá bán đầu năm sau. Ví dụ, để tăng lợinhuận Quí IV/2007, một công ty sản xuất ôtô có thể công bố kếhoạch tăng giá bán từ Quí I/2008, lập tức doanh thu Quí IV/2007sẽ tưng vọt. Hai biện pháp này cho phép công ty tăng lợi nhuậntrong năm hiện tại, nhưng sẽ bị giảm vào các năm sau, vì thựcchất công ty đã chuyển lợi nhuận của năm sau sang năm hiện tại.Mặt khác, tăng giá bán năm sau còn làm giảm khả năng cạnhtranh của công ty trên thị trường.Ø Cắt giảm chi phí hữu íchCắt giảm chi phí hữu ích như chi phí nghiên cứu và phát triển(R&D), chi phí quảng cáo, chi phí duy tu, bảo dưỡng thiết bị cũnglà cũng là một cách có thể làm tăng lợi nhuận. Tuy nhiên, vì cácchi phí này có vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển củacông ty về lâu dài, nên sử dụng giải pháp này cũng đồng nghĩavới việc hy sinh các khoản lợi nhuận tiềm năng trong tương lai.Ø Trì hoãn thanh lý tài sản không có nhu cầu sử dụng hoặc cáckhoản đầu tư không hiệu quảĐối với các tài sản doanh nghiệp không có nhu cầu sử dụng hoặccác khoản đầu tư không mang lại hiệu quả, giải pháp tối ưu làthanh lý càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, thanh lý tài sản thườngđem lại một khoản lỗ cho công ty trong năm hiện tại. Do đó, nếulợi nhuận trong năm hiện tại có nguy cơ không đạt được mức kỳvọng của thị trường, lãnh đạo công ty có thể không muốn thanhlý, mặc dù trì hoãn sẽ gây nhiều thiệt hại cho công ty như làmphát sinh chi phí bảo quản, cản trở không gian sản xuất. Với cáctài sản và các khoản đầu tư không hiệu quả thì càng nắm giữ lâu,doanh nghiệp càng lỗØ Bán các khoản đầu tư hiệu quảNgoài trì hoãn thanh lý các khoản đầu tư không hiệu quả, công tycó thể bán các khoản đầu tư sinh lời nhằm tăng thêm lợi nhuậncho n ...