Về giáo dục Nho giáo ở Việt Nam từ thế kỷ I đến thế kỷ XIX

Nội dung bài viết trình bày khái quát về bối cảnh ra đời của nền giáo dục Nho giáo ở Việt Nam giai đoạn từ thế kỷ thứ 1 đến thế kỷ 19; qua đó làm rõ những ảnh hưởng và mục tiêu của giáo dục qua các thời kỳ lịch sử.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Về giáo dục Nho giáo ở Việt Nam từ thế kỷ I đến thế kỷ XIXVÒ gi¸o dôc nho gi¸o ë viÖt nam tõ thÕ kû I ®Õn thÕ kû XIX Lª trung khoa(*) ho gi¸o lµ mét häc thuyÕt chÝnh ë ViÖt Nam, Nho gi¸o vµ t− t−ëngN trÞ - ®¹o ®øc lín trong lÞch sö t−t−ëng ph−¬ng §«ng. Víi lÞch sö h¬n hai gi¸o dôc cña Nho gi¸o ®· tån t¹i vµ ph¸t triÓn suèt 20 thÕ kû. Sù cã mÆt tÊt yÕungh×n n¨m, Nho gi¸o cã ¶nh h−ëng lín vµ vai trß lÞch sö cña gi¸o dôc Nho gi¸o®Õn nhiÒu n−íc ph−¬ng §«ng, trong ®ã kh«ng t¸ch rêi sù h×nh thµnh vµ ph¸tcã ViÖt Nam. Nho gi¸o ®Æc biÖt quan triÓn chÕ ®é phong kiÕn ViÖt Nam. (*Khit©m ®Õn vÊn ®Ò gi¸o dôc, ®µo t¹o con chÕ ®é phong kiÕn ViÖt Nam suy tµn th×ng−êi. Nho gi¸o cho r»ng, gi¸o hãa con ¶nh h−ëng cña gi¸o dôc Nho gi¸o còngng−êi lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô c¬ suy yÕu. MÆc dï quan ®iÓm gi¸o dôc vµb¶n cña nhµ cÇm quyÒn vµ còng lµ ®µo t¹o con ng−êi cña Nho gi¸o cãph−¬ng tiÖn h÷u hiÖu ®Ó ®−a x· héi tõ nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, song vÉn cã“lo¹n” thµnh “b×nh”. ë Nho gi¸o, néi mÆt tÝch cùc, nã vÉn tån t¹i vµ t¸c ®éngdung gi¸o dôc chñ yÕu lµ ®¹o ®øc, lµ ®Ò phÇn nµo tíi nÒn gi¸o dôc ViÖt Namcao ®¹o ®øc cña ng−êi cÇm quyÒn, nhÊn trong thêi kú míi. Néi dung bµi viÕtm¹nh tu th©n ®Ó lµm g−¬ng, ®Ó gi¸o hãa tr×nh bµy kh¸i qu¸t vÒ bèi c¶nh ra ®êid©n. ý nghÜa cña quan ®iÓm gi¸o dôc nÒn gi¸o dôc Nho gi¸o ë ViÖt Nam giaicña Nho gi¸o lµ t¹o nªn tinh thÇn hiÕu ®o¹n tõ thÕ kû I ®Õn thÕ kû XIX, qua ®ãhäc, ®Ò cao tri thøc. Tuy nhiªn, tri thøc lµm râ ¶nh h−ëng vµ môc tiªu gi¸o dôctheo Nho gi¸o chØ ®−îc bã hÑp trong cña nã qua c¸c thêi kú lÞch sö.)nh÷ng lêi d¹y cña bËc th¸nh nh©n ®−îc 1. N¨m 179 (TCN), n−íc Nam ViÖtghi l¹i trong “Tø th−” (S¸ch LuËn Ng÷, cña TriÖu §µ th«n tÝnh n−íc ¢u L¹c cñaM¹nh Tö, §¹i häc, Trung dung) vµ Thôc An D−¬ng V−¬ng. N¨m 111 (TCN)“Ngò kinh” (Kinh Thi, Kinh Th−, Kinh nhµ T©y H¸n Trung Quèc tiªu diÖt n−ícLÔ, Kinh DÞch vµ Kinh Xu©n Thu). Yªu Nam ViÖt, s¸t nhËp ®Êt LÜnh Nam, baocÇu cña viÖc häc tËp chØ lµ nhí vµ thuéc gåm c¶ ViÖt Nam lóc bÊy giê vµo l·nhlßng nh÷ng ®iÒu trong ®ã mµ kh«ng cÇn thæ ®Õ quèc H¸n. Giai ®o¹n ®Çu chiÕmsù vËn dông s¸ng t¹o. §iÒu nµy ®· t¹o ®ãng do c«ng viÖc qu©n sù vµ chÝnh trÞthµnh lèi häc theo kiÓu “tÇm ch−¬ng trÝchcó”, lèi häc chØ lµ “thuËt” (nãi l¹i, nh¾c l¹i) (*) ThS., NCS., Tr−êng Cao ®¼ng Céng ®ångmµ “bÊt t¸c” (kh«ng s¸ng t¸c thªm). H¶i Phßng.36 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2014cÇn kÝp, nhµ H¸n ch−a cã ®iÒu kiÖn tæ Vµo cuèi thÕ kû thø VIII, d−íi sùchøc truyÒn b¸ Nho gi¸o. §Çu thÕ kû I thèng trÞ cña nhµ §−êng, Nho gi¸o ë(SCN), c¸c viªn th¸i thó vµ thø sö nhµ Giao ChØ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Ng−êiH¸n nh− Nh©m Diªn vµ TÝch Quang b¾t theo Nho häc, nhÊt lµ häc lªn cÊp cao®Çu cã kÕ ho¹ch triÓn khai viÖc gi¸o dôc ngµy mét ®«ng. Nhµ §−êng ph¶i ®i ®ÕnNho gi¸o, vµ “phong tôc v¨n minh ®Êt h¹n ®Þnh ngÆt nghÌo, quy ®Þnh r»ng ëLÜnh Nam b¾t ®Çu tõ hai th¸i thó Êy” Giao ChØ vµ mét sè quËn kh¸c thuéc néi(§¹i ViÖt sö ký toµn th−, 1998, tËp 4, ®Þa Trung Quèc, dù thi khoa Minh kinhtr.155). Theo Nho häc ë Giao ChØ lóc kh«ng qu¸ 10 ng−êi, thi khoa TiÕn sÜbÊy giê, ngoµi c− d©n ng−êi H¸n cßn cã kh«ng qu¸ 8 ng−êi. Lóc bÊy giê ë Giaong−êi ViÖt b¶n ®Þa. Ng−êi ViÖt theo Nho ChØ ®· xuÊt hiÖn mét sè nho sÜ cã tªnhäc cã nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau. tuæi ®Ëu tiÕn sÜ vµ lµm quan ë néi ®ÞaCã ng−êi do nhu cÇu tiÕn th©n vµo hÖ Trung Quèc, nh− Kh−¬ng C«ng Phô,thèng chÝnh quyÒn ®« hé mµ häc tËp, cã Kh−¬ng C«ng Phôc, Liªu H÷u Ph−¬ng...ng−êi do thêi th−îng mµ häc theo, cã Cuèi ®êi §−êng vµ sang ®êi Ngò §¹ing−êi do muèn hiÓu biÕt mét nÒn v¨n (cuèi thÕ kû thø IX ®Çu thÕ kû thø X),hãa kh¸c mµ theo ®uæi. Ch÷ H¸n vµ viÖc häc Nho gi¸o ë Giao ChØ bÞ gi¸nNho gi¸o tuy khã häc, song lóc bÊy giê ®o¹n. Mét phÇn v× lóc bÊy giê lo¹n l¹c ë®· cã mét sè ng−êi häc giái vµ ®−îc lµm Trung Quèc diÔn ra liªn miªn, kh«ngquan, nh÷ng ng−êi cã tªn tuæi nh− cßn ®iÒu kiÖn chó ý ®Õn häc tËp, métTr−¬ng Träng, Lý TiÕn, Lý CÇm… ®· phÇn v× ë ViÖt Nam ®· b−íc vµo thêi kú®−îc sö s¸ch ghi l¹i. chuÈn bÞ c¸c cuéc khëi nghÜa giµnh ®éc Cuèi thÕ kû II ®Çu thÕ kû III (SCN), lËp d©n téc. Nho gi¸o ®i vµo tho¸i trµo,sè ng−êi ViÖt cã ®iÒu kiÖn theo häc Nho kh«ng cßn ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt hiÖn c¸cgi¸o nhiÒu h¬n ...