Bài giảng môn Sinh học động vật: Chương 5 - Nguyễn Hữu Trí

Bài giảng môn Sinh học động vật - Chương 5 trình bày về hệ nội tiết. Những nội dung cụ thể được trình bày trong chương này gồm có: Các tuyến nội tiết và các Hormone, các tuyến nội tiết chính ở người, phương thức tác động của các Hormone, phân loại Hormone. Mời tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng môn Sinh học động vật: Chương 5 - Nguyễn Hữu TríChương 5. HỆ NỘI TIẾTChương 5I. CÁC TUYẾN NỘI TIẾT VÀ CÁC HORMONE• 1. Các tuyến nội tiết• 2. Các hormoneII. CÁC TUYẾN NỘI TIẾT CHÍNH Ở NGƯỜI• 1. Tuyến yên và vùng dưới đồi• 2. Tuyến giáp• 3. Tuyến cận giáp• 4. Tuyến thượng thận• 5. Tuyến sinh dục• 6. Tuyến tụyIII. PHƯƠNG THỨC TÁC ĐỘNG CỦA CÁC HORMONE• 1. Phương thức tác động của các hormone non-steroid• 2. Phương thức tác động của các hormone steroidHệ nội tiết23/02/2016 12:52 SA1Nguyễn Hữu TríPheromoneNguyễn Hữu Trí• Tuyến nội tiết là những tuyến không có ống dẫn, chấttiết đổ thẳng vào máu, gọi là kích tố nội tiết (nội tiết tốhoặc hormone). Chúng khác hoàn toàn với các tuyếnngoại tiết.• Tuyến ngoại tiết là những tuyến có ống dẫn, chất dịchtiết theo ống dẫn đổ vào các xoang trong cơ thể (nhưcác tuyến tiêu hoá, tuyến sinh dục) hoặc đổ ra ngoàida, niêm mạc (như tuyến mồ hôi tuyến nước mắt).3Nguyễn Hữu TríHệ nội tiết ở động vật bậc cao• Hệ nội tiết là hệ thống các tuyến trong cơ thể người vàđộng vật bậc cao. Chúng được hình thành từ các tế bàotiết điển hình, một phần nhỏ từ các tế bào thần kinh tiết.• Hệ nội tiết bao gồm: tuyến yên, tuyến giáp trạng, tuyếncận giáp trạng, tuyến tuỵ, tuyến thượng thận, tuyến sinhsản, tuyến ức, tuyến tùng.• Các mô nội tiết cư trú ở các cơ quan cũng có chức năngnội tiết như dạ dày mô nội tiết tiết gastrin, lớp nội mạc tửcung có mô nội tiết sản xuất ra prostaglanding F2α v.v.• Hầu hết các đáp ứng của tuyến nội tiết chậm nhưng có tácdụng lâu dài.23/02/2016 12:52 SA2Hệ nội tiết (Endocrine System)Nhiều động vật sử dụngpheromone để đánh dấulãnhthổ,Cọpcái(Panthera tigris) sử dụngnước tiểu để đánh dấu vàocây, trong đó có chứapheromone được tiết từmột tuyến có mùi ở thânsau23/02/2016 12:52 SA23/02/2016 12:52 SA5Nguyễn Hữu Trí23/02/2016 12:52 SA4Nguyễn Hữu TríHệ nội tiết ở Động vật khôngxương sốngỞ động vật bậc thấp cấu tạo và chức năng của hệnội tiết còn chưa hoàn chỉnh, chỉ có một vài tuyếnở sâu bọ, côn trùng và giáp xác chất tiết chủ yếulà các feromon.23/02/2016 12:52 SA6Nguyễn Hữu TríCơ chế hormon kiểm soát quá trìnhbiến thái của bướm tằm, Bombyx mori.Quá trình hormon điềukhiển lột xác (ecdysone),được tổng hợp bởi tuyếntrước ngực (prothoracicgland), gây ra sự lột xác khigiảiphóng,juvenilehormone, được tổng hợpbởi tuyến gần não gọi làcorpora allata, xác định kếtquả của một quá trình biếnthái.Bướm cái của tằm tiết ra Bombikol,nhằm quyến rũ bướm đựcOng thợ đánh dấu đường bằngGeranion.Ong chúa tiết ra 9 – xetodecanic nhằmức chế quá trình phát triển buồng trứngcủa ong thợ và quyến rũ ong đực khigiao phối.23/02/2016 12:52 SA7Nguyễn Hữu Trí23/02/2016 12:52 SA8Nguyễn Hữu Trí23/02/2016 12:52 SA9Nguyễn Hữu Trí23/02/2016 12:52 SA10Nguyễn Hữu TríCấu tạo của Juvenile hormone (JH)Ecdyson và dẫn xuấtOOHCOOCH3HOOHOHHOHOOHOHHOMức độ cao của juvenile hormone ức chế quá trìnhhình thành nhộng (pupa) và cá thể trưởng thành.Do đó tại những bước cuối của quá trình biến tháiđiều quan trọng là tuyến corpora allata không tổnghợp một lượng lớn juvenile hormone.23/02/2016 12:52 SA11Nguyễn Hữu TríOH20-HydroxyecdysonEcdysonHOOOĐược tạo ra ở cơ quan Thoracic của côn trùng. Ecdyson vừa kíchthích biến thái vừa gây lột xác. JH ức chế sự biến thái nên đượccoi là chất đối kháng với Ecdyson.23/02/2016 12:52 SA12Nguyễn Hữu TríHệ nội tiết ở động vật bậc caoSự lột xác theo chu kỳtrong suốt đời sốngtrưởng thành cho phépcon vật sinh trưởngtrong thời gian ngắngiữa lần lột bộ xươngngoài cũ, cứng và lầnlàm cho cứng bộ xươngmới lớn hơn.23/02/2016 12:52 SA• Hormone do các tuyến nội tiết sinh ra thường vớimột lượng rất ít, nhưng có tác dụng sinh lý rấtlớn, ở một phạm vi rộng. Nó ảnh hưởng đến hoạtđộng của nhiều cơ quan, bộ phận, như làm tănggiảm trao đổi chất; đến nhiều quá trình tổng hợpvà phân giải các chất dinh dưỡng.• Tuyến nội tiết được chia ra thành 3 loại: tuyến nộitiết kiểu nang (tuyến giáp trạng), tuyến kiểu lưới(tuyến trên thận, tuyến cận giáp trạng), tuyến tảnmác (tuyến dịch hoàn, tuyến noãn sào)13Nguyễn Hữu TríHormone1514Nguyễn Hữu TríHai thuộc tính của hormonHormone là hoạt chất có hoạt tínhsinh học cao được hình thành trongmô hay một nhóm tế bào (thườngđược vận chuyển bằng đường tuầnhoàn đến nhóm tế bào khác cùng cơthể) có tác dụng đặc hiệu kích thíchhoặc ức chế các tế bào đích.Hormone đóng vai trò quan trongtrong việc điều hòa các hoạt động cơbản của cơ thể như trao đổi chất,phát triển, sinh sản.23/02/2016 12:52 SA23/02/2016 12:52 SATính đặc hiệu (specificity): có hiệu quả mộtcách chọn lọc. Cơ sở phân tử: thụ thể, sảnphẩm tương ứng ở cơ quan đích.Tính khuếch đại (amplifying capacity): mộtlượng nhỏ hormon tạo một phản ứng ảnhhưởng toàn thân. Một phân tử hormon kíchthích cho sự hình thành >1 triệu phân tử sảnphẩm ở tế bào đích.Nguyễn Hữu Trí23/02/2016 12:52 SA16Nguyễn Hữu Trí23/02/2016 12:52 SA18Nguyễn Hữu TríHệ thống kiểm soát ngược âmNegative Feedback Systems• Điều hòa việc tiết hormon• Hormon được giải phóng để điều hòa cơ thể đạt trạngthái cân bằng.– Đáp ứng nhanh– Chống lại những điều kiện thay đổi• Phục hồi trạng thái cân bằng nội môi• Hầu hết các quá trình nội tiết được điều hòa bởi hệthống kiểm soát ngược âm, thường liên quan nồng độcủa các ion đặc biệt hoặc các hợp chất hóa học23/02/2016 12:52 SA17Nguyễn Hữu Trí4 nhóm hormone1. Hormone dẫn xuất từ acid béoPhân loại hormon– prostaglandin– juvenile hormone của côn trùngJuvenile hormoneA prostaglandin(a) Hormones dẫn xuất từ acid béo23/02/2016 12:52 SA19Nguyễn Hữu Trí4 nhóm hormone23/02/2016 12:52 SA20Nguyễn Hữu Trí4 nhóm hormone2. Hormone steroid– Chế tiết bởi miền vỏ tuyến thượng thận, buồngtrứng, tinh sào– Hormone lột xác của côn trùng3. Hormone là dẫn xuấtcủ ...