Trống trận Tây Sơn - Dư Hồng Phương - nhạc cụ của loài người

Trống trận Tây Sơn - Dư Hồng PhươngTrong nhạc cụ của loài người, có lẽ trống và sáo là những nhạc cụ xuất hiện đầu tiên. Thời nguyên thủy, con người sống trong thiên nhiên hoang sơ và tiếp xúc với ngoại cảnh của thiên nhiên bằng sự hiểu biết hạn hẹp của mình. Gặp những hiện tượng không giải thích được, người ta nghĩ đến thần linh. Sợ oai trời, người ta sợ những biểu hiện của quyền uy đó, thần Sấm, Thần Sét, Thần Lôi v.v... là những bậc thần linh, có khả năng siêu nhiên, vượt khỏi...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Trống trận Tây Sơn - Dư Hồng Phương - nhạc cụ của loài ngườiTrống trận Tây Sơn - Dư Hồng Phương Trong nhạc cụ của loài người, có lẽ trống và sáo là những nhạc cụ xuấthiện đầu tiên. Thời nguyên thủy, con người sống trong thiên nhiên hoang sơ vàtiếp xúc với ngoại cảnh của thiên nhiên bằng sự hiểu biết hạn hẹp của mình.Gặp những hiện tượng không giải thích được, người ta nghĩ đến thần linh. Sợoai trời, người ta sợ những biểu hiện của quyền uy đó, thần Sấm, Thần Sét,Thần Lôi v.v... là những bậc thần linh, có khả năng siêu nhiên, vượt khỏi sựhiểu biết và ảnh hưởng của con người thời đó. Trong những âm thanh ngẫu nhiên bắt gặp, hay phát minh ra sau này quanhững theo dõi tìm hiểu, tiếng trống là loại âm thanh gần gũi nhất với nhữngbiểu hiện của quyền uy sấm sét. Có thể, loài người đã hiểu và khi gõ vào mộtvật rỗng, ta có nhiều loại âm thanh khác nhau. Cũng như sáo có thể xuất hiện từtiếng gió vi vu qua bọng cây, cành lá và dạy con người tìm ra những âm thanhgần gũi với lời chim chóc, suối reo, nước chảy. Trống và sáo đã được phát minhtừ đó chăng? Mình cứ suy nghĩ như vậy để tìm lên cái gốc, cái nguồn của cái trống.Một thân cây rỗng, một thùng gỗ, một mảnh da khô căng cứng v.v... có thể đã lànguồn cảm hứng đầu tiên đưa người nghệ sĩ tiền sử đến loại nhạc cụ này. Nhưvừa đoán, tiếng trống là âm thanh gần gũi nhất với tiếng sấm. Trống là một vậtthờ vì tạo ra âm thanh gây được sự cảm thông của thần linh trên cõi không aibiết. Chỉ nghe mà sợ hãi, kính nể. Dân tộc ta, vào thời kỳ đồ đồng, đã nổi danh về kỹ thuật làm trống đồngrất tinh vi. Người ta còn biết là thời thượng cổ, dân tộc còn chôn trống dướichân thác để gây âm thanh hùng vĩ như tiếng gầm thét của thượng đế. Những hình vẽ trên mặt trống đồng cho phép ta nghĩ đến cảnh tế lễ thờithượng cổ, và giả thuyết trống là một nhạc cụ dùng cho việc tế lễ là một giảthuyết hợp lý. Khi tâm lý bị khích động, con người ta có thể diễn tả hay biểu lộ bằng taychân, thân thể. Những điệu vũ, điệu múa đầu tiên xuất phát từ những cảm xúcnày, diễn tả bằng thân hình. Âm thanh và điệu bộ kết hợp cho ta vũ và nhạc.Nhạc và vũ thường đi cùng với nhau... Tiếng trống trầm hùng, hay buồn bã chậm rãi, theo nhịp đập nhặt khoan,cũng có thể là những thúc giục tâm lý, khiến người nghe muốn vùng lên, đứngdậy, bước tới. Và nhảy múa, hát mừng hay than khóc, hay ca ngợi... trong cácâm thanh, tiếng trống nhịp nhàng đều đặn có lẽ cũng gần với nhịp đập của contim, khi ta còn thơ dại áp đầu bên ngực mẹ, hoặc sớm hơn, khi còn là bào thaimà tiềm thức đã tiếp nhận nhịp tim đều đặn của người mẹ cưu mang, khiến tabồi hồi xúc động, hay muốn vươn mình nhảy múa. Trống được đưa từ nơi tế tựvào nghệ thuật âm nhạc từ đó. Trước khi khoa học hiện đại ra đời, người ta mới chỉ có thể truyền tinbằng tai bằng mắt. Bằng mắt còn có giới hạn, hoặc vì cách trở không gian quáxa, hoặc vì bị che khuất giữa nguồn phát tin và nơi tiếp nhận. Bằng tai, người tathấy xa hơn, và không bị che khuất. Trống được sử dụng làm vật truyền tinbằng âm thanh. Trống trận được dùng cho nhu cầu thông tin trong chiến trận.Trống trận vì vậy vừa là phương tiện truyền tin, vừa là vật gây tác động tâm lý,cổ võ tinh thần của người ra trận. Nghệ thuật dùng trống của chúng ta trong việc tế lễ, ca vũ, hay thông tinvà khích động tinh thần trong chiến đấu đã phát triển như thế nào trong quá khứ,chúng ta chỉ còn biết một cách khá lờ mờ. Nếu có, ta nhớ nhiều về trống chầuhơn trống trận.Mà có phải là vì chúng ta đã không có nước thanh bình ba trăm năm cũ đâu?Cái gì chứ chiến tranh thì ta không thiếu. Có lẽ vì những đổi khác, những tiếnbộ của kỹ thuật truyền tin trong trận mạc, ta đã quên mất nhiều điều về trốngtrận tổ tiên đã từng sử dụng trong mấy ngàn năm qua. Ðã vậy, về trống trận Tây Sơn, ta biết, hay nhớ, còn ít hơn nữa. Thời TâySơn, có Phan Huy Ích nổi danh văn học, và đứng bên Ngô Thì Nhậm, ông cònnổi danh là một nhà ngoại giao nữa. Nhưng, ít người để ý là Phan Huy Ích cũngđã từng cầm quân. Trước khi Quang Trung ra Thăng Long đại phá quân MãnThanh, Phan Huy Ích đã từng cầm quân đi bắt Nguyễn Hữu Chỉnh. Ngày chuẩnbị, ông đem theo một trống trận, đục thủng một đầu. Ðịnh để nhốt Chỉnh vàotrống giải về Kinh đô. Hoàng Lê Nhất thống chí có chép sự kiện này, nhưng không cho biết chitiết là cái trống đó lớn chừng nào. Ta lại đành phải đoán là lớn lắm. Ðủ to đểgiam Chỉnh vào đó. Và sự kiện trên cũng cho ta biết trống trận không phải doTây Sơn phát minh ra. Nhưng trống trận Tây Sơn thì rõ là một nét văn hóa độc đáo của vùngBình định, điểm xuất phát nghĩa quân, vào năm 1771. Theo lời kể của dânchúng Bình định, Nguyễn Lữ và Nguyễn Huệ đều là những người giỏi võ.Không chỉ giỏi về công phu và nghệ thuật, mà còn đặc biệt quan tâm đến việchệ thống hóa kiến thức về võ thuật tại địa phương. Nguyễn Lữ từng tổng kếtkinh nghiệm võ thuật cùng việc ...