Bài giảng dịch tễ học thú y part 8

Tham khảo tài liệu 'bài giảng dịch tễ học thú y part 8', khoa học tự nhiên, nông - lâm phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng dịch tễ học thú y part 8 3. Y u t truy n lây • Y u t truy n lây là khâu th hai c a trình sinh d ch nó đóng vai trò trung gian đưa m m b nh t ngu n b nh t i đ ng v t c m th . • Trên y u t truy n lây m m b nh ch t n t i m t th i gian nh t đ nh r i s b tiêu di t, th i gian t n t i ph thu c vào lo i m m b nh, lo i y u t truy n lây. • Các y u t truy n lây g m hai lo i: Nh ng y u t sinh v t và nh ng y u t không ph i là sinh v t. • Y u t truy n lây sinh v t Côn trùng, ti t túc: Côn trùng ti t túc đóng vai trò truy n lây theo hai cách là truy n lây cơ h c và truy n lây sinh h c. Truy n lây cơ h c: côn trùng và m m b nh không có m i quan h sinh h c, m m b nh ch t n t i mà không có bi n hoá nào c : m m b nh ch dính thân, vòi… Truy n lây sinh h c: m m b nh t n t i và phát tri n trong cơ th con trùng trong su t đ i s ng c a nó: nhân lên, ho c bi n đ i hình thái, ho c chuy n sang ký ch khác Các loài thú khác: c n đ c bi t chú ý t i các loài chim di cư, lo i g m nh m nhím, chu t vì chúng có th mang và làm phát tán m m b nh đi xa. Ngư i: Cũng là y u t truy n lây quan quan tr ng trong các b nh truy n nhi m. Đ c bi t là nh ng ngư i do ngh nghi p mà ph i phơi nhi m v i gia súc, gia c m. M m b nh có th dính vào tay, chân, qu n áo, d y dép và lan truy n đi xa. 113 • Y u t truy n lây không ph i là sinh v t Đ t, nư c, không khí: r t nhi u lo i m m b nh có th t n t i ngo i c nh r t lâu r i t đó lan truy n đi xa. Ho c xâm nh p vào cơ th đ ng v t qua v t thương, qua đư ng hô h p, tiêu hoá… Đ v t d ng c : M i đ v t dùng cho đ ng v t b nh ho c phơi nhi m v i con b nh đ u có th mang và truy n b nh, đây là y u t truy n lây khá ph bi n. Th c ăn, nư c u ng: là nh ng y u t truy n lây ph bi n nh t vì đa s b nh truy n nhi m c a đ ng v t nuôi lây qua đư ng tiêu hoá. Th c ăn nư c u ng r t d nhi m m m b nh t ch t th i c a con v t, t đ t, không khí, d ng c ch bi n ho c các đ ng v t khác. B n thân th c ăn b hư h ng có th bi n thành môi trư ng sinh sông cho nhi u lo i m m b nh, nư c u ng có th ch a m m b nh ho c đ c t c a chúng. Thú s n và xác ch t: M i s n ph m và ch t bài ti t l y t đ ng v t b nh (th t, tr ng, s a, da, lông, phân, nư c ti u…), có th ch a m m b nh và truy n b nh cho đ ng v t khác và con ngư i, đ c bi t trong đi u ki n giao thông ngày nay. Do v y c n chú ý đ n công tác v sinh tiêu đ c, ki m soát gi t m , ki m tra v sinh thú y đ h n ch s lây lan c a m m b nh. 4. Đ ng v t c m th • Đây là khâu th 3 không th thi u đư c c a quá trình sinh d ch. Có ngu n b nh và nhân t trung gian nhưng n u cơ th đ ng v t không c m th v i b nh (do có mi n d ch) thì d ch không th phát sinh. V y s c c m th c a đ ng v t đ i v i b nh là đi u ki n b t bu c đ d ch phát sinh và phát tri n. • S c c m th đ i v i b nh ph thu c vào s c đ kháng c a chúng. Do v y ta ph i ch đ ng làm tăng s c đ kháng không đ c hi u c a đ ng v t b ng cách chăm sóc nuôi dư ng, v sinh… và s c đ kháng đ c hi u b ng cách tiêm phòng vacxin, kháng huy t thanh… đ d ch b nh ít ho c không x y ra. 114 5. Cơ ch và phương th c truy n lây • B nh đư c truy n t đ ng v t b nh qua đ ng v t kho b ng các y u t truy n lây theo nh ng quy lu t nh t đ nh, nh ng quy lu t truy n lây đó còn đư c g i là cơ ch truy n lây. • Nơi khu trú đ u tiên c a m m b nh trong cơ th là nơi có đ đi u ki n cho m m b nh sinh s n, nhân lên và đ m b o cho nó đư c bài xu t ra ngoài. Hai đi u ki n nói trên c a nơi khu trú đ u tiên r t c n thi t cho s lưu t n c a m m b nh. (C n phân bi t nơi khu trú đ u tiên v i nơi khu trú th 2, b i nơi khu trú th 2 ch có ý nghĩa v m t b nh h c ít có ý nghĩa v d ch t h c). • Nơi khu trú đ u tiên quy t đ nh con đư ng bài xu t và nơi lưu l i ngo i c nh c a m m b nh (VD: n u nơi khu trú đ u tiên là ph i thì m m b nh bài xu t qua đư ng hô h p và t n t i trong không khí…). • Nơi lưu l i ngoài ngo i c nh quy t đ nh con đư ng xâm nh p vào cơ th (VD: m m b nh n u có trong không khí thì ph i qua đư ng hô h p mà xâm nh p vào ph i là nơi khu trú đ u tiên đ đ m b o cho quá trình truy n lây ti p t c đư c th c hi n.) • Như v y, t khi bài xu t kh i cơ th cho đ n lúc xâm nh p vào cơ th quá trình truy n lây là m t dây truy n liên t c c a các hi n tư ng ràng bu c v i nhau. Dây truy n đó đ m b o cho m m b nh t n t i và b nh đư c lưu hành trong thiên nhiên. • Căn c vào cơ ch truy n lây, Gramasepxki chia làm 4 phương th c truy n b nh chính: Lây theo đư ng hô h p: Nơi khu trú đ u tiên là ph i, đư ng truy n lây là không khí, mũi, y u t truy n lây là b i, b t nư c. 115 Lây theo đư ng tiêu hoá: Nơi khu trú đ u tiên là ru t, đư ng truy n lây là phân, mi ng, y u t truy n l y ch y u đ i v i đ ng v t là th c ăn ...