Bài giảng Định mức lao động - PGS.TS. Ngô Thế Bính

Bài giảng Định mức lao động do PGS.TS. Ngô Thế Bính biên soạn nhằm cung cấp cho các bạn những kiến thức về các khái niệm cơ bản của Định mức lao động, các phương pháp của định mức lao động, cách thu thập và xử lý thông tin để định mức lao động, quản lý chất lượng định mức lao động. Tài liệu này phục vụ cho các bạn chuyên ngành Kinh tế.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Định mức lao động - PGS.TS. Ngô Thế Bính TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỎ ĐỊA CHẤT Bộ môn Quản trị doanh nghiệp mỏ --o0o— PGS.TS. NGÔ THẾ BÍNH ĐỊNH MỨC LAO ĐỘNG Bài giảng dùng cho các lớp đại học chuyên ngành “ Kinh tế và Quản trị doanh nghiệp mỏ ” HÀ NỘI - 2008 http://www.ebook.edu.vn -0- MỞ ĐẦU Mục đích môn học là cung cấp cho sinh viên chuyên ngành Kinh tế và Quản trị doanh nghiệp mỏ những kiến thức lý thuyết và thực hành về định mức lao động, một nhiệm vụ thường xuyên phải giải quyết trong chức năng quản lý lao động tiền lương ở doanh nghiệp. Đối tượng nghiên cứu của môn học là những vấn đề về phương pháp xây dựng và quản lý các mức lao động, trong điều kiện cơ chế hiện hành về quản lý lao động, tiền lương của Nhà Nước áp dụng đối với các công ty nhà nước. Với đối tượng nghiên cứu trên, môn học này có đặc điểm: - Là môn học có đối tượng tương đối độc lập, nhưng có liên hệ mật thiết đối với nhiều môn học khác dưới dạng kế thừa chúng về mặt nội dung và phương pháp. Đó là các môn Quản lý sản xuất, Kế hoạch sản xuất, Thống kê kinh tế, Kỹ thuật và công nghệ khai thác mỏ… - Trình bày những vấn đề phương pháp thông qua những ví dụ của sản xuất công nghiệp mỏ. Song điều đó không có nghĩa tồn tại những lý thuyết riêng về định mức lao động trong công nghiệp mỏ. Nội dung của bài giảng này được cấu tạo bởi 4 chương: Chương 1. Những khái niệm cơ bản của định mức lao động. Chương 2. Các phương pháp định mức lao động. Chương 3. Thu thập và xử lý thông tin để định mức lao động. Chương 4. Quản lý chất lượng mức lao động. Phương pháp nghiên cứu môn học được xem là có hiệu quả nếu người học thực hiện các yêu cầu sau: - Nghiên cứu môn học một cách hệ thống, tức là nghiên cứu với sự nắm chắc mối liên hệ giữa các kiến thức được đề cập trong môn học, cũng như giữa các kiến thức của môn học này và các kiến thức của môn học khác. - Lý luận liên hệ với thực tiễn, học đi đôi với hành, tức là bảo đảm hoàn thành các câu hỏi và bài tập, được nêu sau mỗi chương. Tập bài giảng “Định mức lao động” này là kết quả sửa đổi bổ sung tập bài giảng năm 1998 của tác giả. Tác giả cảm ơn những nhận xét của bạn đọc để tập bài giảng này ngày càng hoàn thiện hơn. Hà Nội, ngày 01 tháng 8 năm 2008 Tác giả PGS.TS. Ngô Thế Bính -1- Chương 1 NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỊNH MỨC LAO ĐỘNG 1. 1. Mức và mức kinh tế - kỹ thuật. Mức là tất cả những gì được quy định mang tính đúng đắn, hợp lý, cần thiết mà mọi người cần lấy đó làm căn cứ điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp. Với định nghĩa trên mức có mặt trong ở nhiều lĩnh vực của đời sống như kinh tế, chính trị, pháp luật, tôn giáo, phong tục, tập quán, đạo đức, thẩm mỹ… Chẳng hạn, trong thực tế ta thấy từ “mức” trong các câu nói: “ Công nhân A hoàn thành vượt mức công tác đặt ra trong ngày”; “ Gíam đốc B cư xử với mọi người khá đúng mức”; “ Anh C đã được hạ mức kỷ luật từ buộc thôi việc xuống cảnh cáo”; “ Chị D vẽ bức tranh đẹp hết mức” v.v… Từ các ví dụ trên ta thấy mức không nhất thiết là phạm trù định lượng như ví dụ đầu tiên mà có thể là phạm trù định tính như các ví dụ còn lại. Trong thực tiễn mức còn có các từ tương đương như norm (tiếng la tinh), tiêu chuẩn, chuẩn mực, hạn ngạch v.v… Mức xuất hiện trong kinh tế tức hoạt động sản xuất và trao đổi hàng hóa của con người được gọi là mức kinh tế-kỹ thuật. Mức kinh tế-kỹ thuật là đại lượng biểu thị trực tiếp hay dùng để tính toán lượng tiêu hao cần thiết lớn nhất của một loại nguồn lực nào đó để sản xuất một đơn vị sản phẩm, bảo đảm những yêu cầu nhất định về chất lượng và phù hợp với các nhân tố ảnh hưởng khách quan về địa chất tự nhiên, kỹ thuật, công nghệ và tổ chức quản lý. Với định nghĩa trên, mức kinh tế-kỹ thuật luôn luôn là một chỉ tiêu (một phạm trù định lượng), tức là biểu thị bằng những con số cụ thể. Mức kinh tế-kỹ thuật có nhiều loại thường được chia ra các nhóm căn cứ vào tính chất nguồn lực hay lĩnh vực áp dụng như : - Các mức tiêu hao vật tư (các mức vật tư); - Các mức hao phí lao động (các mức lao động); - Các mức khấu hao tài sản cố định và sử dụng năng lực sản xuất; - Các mức đầu tư xây dựng cơ bản; - Các mức tài chính; v.v… Phương pháp xây dựng và quản lý các nhóm mức nêu trên trương đối khác nhau. Môn học này chỉ nghiên cứu phương pháp xây dựng và quản lý các mức lao động. -2- 1.2. Mức lao động và phân loại các mức lao động. Mức lao động là nhóm mức kinh tế-kỹ thuật dùng để biểu thị trực tiếp hay dùng để tính toán hao phí lao động cần thiết nhiều nhất cho việc sản xuất đơn vị sản phẩm, bảo đảm những yêu cầu nhất định về chất lượng và phù hợp với các nhân tố ảnh hưởng khách quan về địa chất tự nhiên, kỹ thuật, công nghệ và tổ chức quản lý. Với định nghĩa trên các mức lao động là một tổng thể phức tạp của nhiều loại mức. Để phục vụ cho những mục đích nghiên cứu khác nhau, các mức lao động thường được phân loại theo các tiêu thức chủ yếu như: nội dung kinh tế; kiểu con số chỉ tiêu; thời hạn kế hoạch; phạm vi hao phí; phạm vi áp dụng; cấp ban hành v.v.. (Hình 1.1) Theo nội dung kinh tế các mức lao động chia ra các mức năng suất lao động (mức sản lượng, mức phục vụ…); các mức hao phí lao động (mức thời gian, mức biên chế số người); các mức trả lương (mức lương tối thiểu, hệ số cấp bậc lương, hệ số phụ cấp, đơn giá tiền lương…); các mức điều kiện lao động (mức cơ giới hóa lao động, mức điện khí hóa lao động, mức cường độ lao động…). Theo con số chỉ tiêu các mức lao động chia ra mức tuyệt đối (mức sản lượng, mức thời gian…) mức tương đối (hệ số định biên, hệ số phụ cấp, tỷ trọng thời gia ...